Bir necha yillar oldin bir talaba antropolog Margaret Middan madaniyatlarda sivilizatsiyaning ilk belgisi nima deb o‘ylashi haqida so‘raydi. Talaba Mid xonim qarmoqlar, pishgan loydan yasalgan sopol idish, tegirmon toshi to‘g‘risida gapirsa kerak deb o‘ylaydi. Ammo uning javobi bunday bo‘lmaydi.

Mid xonim “Qadimgi madaniyatlarda sivilizatsiyaning ilk belgisi singan son suyagining davolanishidir” deb javob beradi. U shunday tushuntiradi:

– Hayvonot olamida oyog‘ing sinsa, albatta o‘lasan. Xavf tug‘ilsa qocha olmaysan, daryoga borib suv icha olmaysan, ovqat topib yeya olmaysan. Boshqa hayvonlar uchun o‘ljaga aylanasan. Biror hayvon oyog‘i sinsa, u tuzalgunicha yashab qola olmaydi.

Son suyagi singandan keyin uning tuzalishi bu kimdir uning yonida bo‘lganini, yaralarini bog‘laganini, xavfsiz joyga olib borganini va u tuzalib ketishiga yordam berganini bildiradi.

Mid xonim so‘zini shunday yakunlaydi: “Og‘ir ahvolda qolgan kimsaga yordam berish sivilizatsiyaning boshlanishi deganidir!”

Doniyor Roʻzmetov tarjimasi