Turkistondagi qadimiy ayollar bayrami


Saqlash
17:03 / 12.03.2025 0 1992

 

Hozirda 8-mart kunini koʻpchilik tomonidan xotin-qizlar bayrami sifatida nishonlanadi. Nafaqat Oʻzbekistonda, balki butun dunyoda ushbu kun xalqaro bayram oʻlaroq qabul qilingan. Maʼlumki, 8-mart 1913-1917-yillar oraligʻidagi ayollar harakati davrida bayramga aylangan. Xoʻsh, bunga qadar ota-bobolarimiz biror kunni ayollar bayrami sifatida nishonlaganmi?

 

Bundan bir yarim ming yil oldin Turkistonda ayollarining jamiyatdagi oʻrni yuqori boʻlgan va ajdodlarimiz ular uchun yilda maxsus bir kun hamda oʻsha kun keladigan oyni bayram sifatida nishonlashgan.

 

Islom dini kirib kelgunga qadar, Turkistonda 5-Isfandormoʻz moh kuni (hozir taxminan 23-fevralga toʻgʻri keladi) “roʻzi isfandormoʻz” bayrami oʻtkazilgan. Bu soʻzning maʼnosi “aql” va “mulohaza” demakdir. Ushbu oy va kun xotinlar bayrami boʻlib, bu kunda erlar ularga sovgʻa bergan. Xotinlar aynan shu kun va shu oyda oʻz erlaridan istaklarini bajarishni talab qilgan. Erlar esa buni bajarishga majbur boʻlgan. Shu sababli bu kun “mardgiron” – “erning, erkakning sovgʻasi” yoki “mujdagiron” – “qimmat jarima” deb ham atalgan.

 

Eʼtiborli jihati shundaki, ayollar kuni maxsus bir kun boʻlsa ham, lekin bu bayram toʻliq bir oy nishonlangan. Bu esa bundan ming yillar ilgari ota-bobolarimiz ayollarni qanchalik qadrlagani, hurmat qilganini koʻrsatadi.

 

Islom dini Turkistonda keng tarqalgach ham bu bayramni nishonlash toʻxtamagan. Manbalarda XI asr oʻrtalarida ham ayollar kuni bayram qilinganiga oid maʼlumotlar uchraydi. Demak, Turkistonda ming yil oldin ham ayollarning jamiyatdagi oʻrni yuqori boʻlib, hattoki, ular uchun maxsus kun bayram qilingan.

 

Isfandormoʻz – otashparastlar ishonishicha, soliha, nomusli, yaxshi ishlar qiluvchi va eriga muhabbatli xotinga vakil qilingan farishtaning ismi boʻlgan.

 

Isfandormoʻz moh oyi esa zardushtiylar taqvimida 12-oyning nomi boʻlib, hozir taxminan 19-fevraldan 20-martgacha boʻlgan vaqtga toʻgʻri keladi.

 

Islom BO‘RIYEV

Tarix instituti kichik ilmiy xodimi

Izoh yo‘q

Izoh qoldirish

So‘nggi qo‘yilgan

Barchasi

Bilasizmi?

15:07 / 10.07.2025 0 253
Ozodlik haykaliga kimning yuz qiyofasi olingan?

Hikmat

10:07 / 03.07.2025 0 148
Armon bobo

Bilasizmi?

16:07 / 02.07.2025 0 125
Yelib keldi

Bilasizmi?

10:05 / 20.05.2025 0 578
Farzand nega tirnoqqa o‘xshatiladi?



Ko‘p o‘qilgan

Barchasi

Qatra

01:12 / 08.12.2021 143 225860
Oppoq qog‘oz va qora dog‘

Hikmat

01:12 / 03.12.2021 88 108330
Eshikka osilgan taxtacha

Qomus

22:08 / 04.08.2023 4 55976
Milliy urf-odatlar

Qomus

17:09 / 18.09.2023 0 41336
Nutq. Nutq madaniyati. Nutq odobi

Qomus

17:04 / 17.04.2023 1 40670
Xarakter

Qomus

20:07 / 28.07.2023 5 31946
Mehmon. Mehmondorchilik odobi. Mehmondo‘stlik

Qomus

16:12 / 29.12.2021 4 31017
Kompetentlik

Qomus

17:05 / 03.05.2023 1 30700
Alpomish

//