“Qozondi” fe’lidagi “qozon” haqida


Saqlash
10:03 / 03.03.2025 0 128

G‘alaba qozondi, e’tibor qozondi, muvaffaqiyat qozondi kabi birikmalarni tez-tez ishlatamiz. Qozondi fe’li yolg‘iz o‘zi kelsa, hech bir ma’no anglatmaydi. Qolaversa, e’tiborga erishish ma’nosini ifodalaydigan e’tibor qozondi birikmasida qozon nima qilib yuribdi, deb o‘ylanib qolasiz.

 

“Devonu lug‘otit-turk” III tomining 396-betida qazg‘anch so‘ziga izoh berib o‘tilgan. Izohga ko‘ra, qazg‘anch so‘zi “ishlab topish”, “kasb”, “daromad” ma’nolarini anglatar ekan. Darhaqiqat, g‘alaba qozonish ham, hurmat qozonish ham ishlab topish orqali amalga oshadi. E.Sevortyan bunga qo‘shimcha qilib, qazan va qazg‘an so‘zlarini “egallash” va “zabt etish” ma’nosida izohlab, bu so‘zning ildizi “g‘amlab qo‘yish” va “mol-mulk” ma’nolariga yaqinligini ham ta’kidlab o‘tadi.

 

Garchi hozir qozondi fe’li yolg‘iz o‘zi kelganda biror ma’no anglatmasa-da, qadimgi tilimizda u biror so‘z ko‘magisiz o‘zi kelgan. Masalan, “To‘nyuquq” bitiktoshida: “Eltarish xoqon qozonmasa, agar men o‘zim qozonmasam davlat ham, xalq ham yo‘q bo‘ladigan edi”, degan yozuv bor. Qolaversa, o‘tmishimizda bu so‘zdan olingan ismlar va joy nomlari ham bo‘lgan. Masalan: Amir Qazag‘an, Qazanjik shahri.

 

Eshqobil SHUKUR

 

“Boboso‘z izidan” kitobidan.

 

Foto: Abdumannon Muhammad

Izoh yo‘q

Izoh qoldirish

So‘nggi qo‘yilgan

Barchasi

Bilasizmi?

17:03 / 12.03.2025 0 916
Turkistondagi qadimiy ayollar bayrami

Bilasizmi?

10:03 / 03.03.2025 0 180
Marjumakdan shoʻrva qilib boʻladimi?

Bilasizmi?

15:02 / 28.02.2025 0 147
Maymunjon, parmanchak va boldirgʻon

Bilasizmi?

14:02 / 28.02.2025 0 155
Xoʻjayin boʻlolmagan xoʻjagʻat

Bilasizmi?

16:02 / 27.02.2025 0 153
Radio O‘zbekistonga qachon kirib kelgan?



Ko‘p o‘qilgan

Barchasi

Qatra

01:12 / 08.12.2021 143 222600
Oppoq qog‘oz va qora dog‘

Hikmat

01:12 / 03.12.2021 88 106492
Eshikka osilgan taxtacha

Qomus

22:08 / 04.08.2023 4 46748
Milliy urf-odatlar

Qomus

17:04 / 17.04.2023 1 36244
Xarakter

Qomus

17:09 / 18.09.2023 0 34457
Nutq. Nutq madaniyati. Nutq odobi

Qomus

16:12 / 29.12.2021 4 29391
Kompetentlik

Qomus

17:05 / 03.05.2023 1 28274
Alpomish

Qomus

20:07 / 28.07.2023 5 27845
Mehmon. Mehmondorchilik odobi. Mehmondo‘stlik

//