“Qozondi” fe’lidagi “qozon” haqida


Saqlash
10:03 / 03.03.2025 0 518

G‘alaba qozondi, e’tibor qozondi, muvaffaqiyat qozondi kabi birikmalarni tez-tez ishlatamiz. Qozondi fe’li yolg‘iz o‘zi kelsa, hech bir ma’no anglatmaydi. Qolaversa, e’tiborga erishish ma’nosini ifodalaydigan e’tibor qozondi birikmasida qozon nima qilib yuribdi, deb o‘ylanib qolasiz.

 

“Devonu lug‘otit-turk” III tomining 396-betida qazg‘anch so‘ziga izoh berib o‘tilgan. Izohga ko‘ra, qazg‘anch so‘zi “ishlab topish”, “kasb”, “daromad” ma’nolarini anglatar ekan. Darhaqiqat, g‘alaba qozonish ham, hurmat qozonish ham ishlab topish orqali amalga oshadi. E.Sevortyan bunga qo‘shimcha qilib, qazan va qazg‘an so‘zlarini “egallash” va “zabt etish” ma’nosida izohlab, bu so‘zning ildizi “g‘amlab qo‘yish” va “mol-mulk” ma’nolariga yaqinligini ham ta’kidlab o‘tadi.

 

Garchi hozir qozondi fe’li yolg‘iz o‘zi kelganda biror ma’no anglatmasa-da, qadimgi tilimizda u biror so‘z ko‘magisiz o‘zi kelgan. Masalan, “To‘nyuquq” bitiktoshida: “Eltarish xoqon qozonmasa, agar men o‘zim qozonmasam davlat ham, xalq ham yo‘q bo‘ladigan edi”, degan yozuv bor. Qolaversa, o‘tmishimizda bu so‘zdan olingan ismlar va joy nomlari ham bo‘lgan. Masalan: Amir Qazag‘an, Qazanjik shahri.

 

Eshqobil SHUKUR

 

“Boboso‘z izidan” kitobidan.

 

Foto: Abdumannon Muhammad

Izoh yo‘q

Izoh qoldirish

So‘nggi qo‘yilgan

Barchasi

Bilasizmi?

15:07 / 10.07.2025 0 253
Ozodlik haykaliga kimning yuz qiyofasi olingan?

Hikmat

10:07 / 03.07.2025 0 148
Armon bobo

Bilasizmi?

16:07 / 02.07.2025 0 125
Yelib keldi

Bilasizmi?

10:05 / 20.05.2025 0 578
Farzand nega tirnoqqa o‘xshatiladi?



Ko‘p o‘qilgan

Barchasi

Qatra

01:12 / 08.12.2021 143 225860
Oppoq qog‘oz va qora dog‘

Hikmat

01:12 / 03.12.2021 88 108330
Eshikka osilgan taxtacha

Qomus

22:08 / 04.08.2023 4 55976
Milliy urf-odatlar

Qomus

17:09 / 18.09.2023 0 41336
Nutq. Nutq madaniyati. Nutq odobi

Qomus

17:04 / 17.04.2023 1 40670
Xarakter

Qomus

20:07 / 28.07.2023 5 31946
Mehmon. Mehmondorchilik odobi. Mehmondo‘stlik

Qomus

16:12 / 29.12.2021 4 31017
Kompetentlik

Qomus

17:05 / 03.05.2023 1 30700
Alpomish

//