“O‘dag‘a”ning o‘dag‘aylagani


Saqlash
10:11 / 20.11.2024 0 443

O‘dag‘a degan so‘zga xalq og‘zaki ijodi namunalarida duch kelamiz. Adabiyotshunos To‘ra Nafasovning ta’kidlashicha, o‘dag‘a so‘zi qadimda “boshliq”, “sardor”, “bek” ma’nolarini anglatgan va hozir ham mamlakatimizning janubiy hududlarida bu so‘z shu ma’noda ishlatiladi. Momolar “bek bolam” degan ma’noda:

 

Alla, jonim, o‘dag‘a,

O‘zim bo‘lay sadag‘a,

 

deb alla aytganlar.

 

Ehtimol, o‘dag‘aylamoq degan fe’l ham shu o‘dag‘a so‘zidan kelib chiqqandir. Chunki o‘dag‘aylash holatida boshliqqa xos jihat bor.

 

Qo‘shimcha qilib shuni aytish mumkinki, o‘dag‘aylash so‘zining ildizi do‘qlash, do‘g‘lash so‘ziga ham yaqinday tuyuladi. O‘dag‘a so‘zining o‘tog‘a shakli ham bor.

 

“Navoiy asarlari lug‘ati”da o‘tog‘a so‘zi boshga taqiladigan jig‘a ma’nosida izohlangan. Jig‘a hammaning ham bosh kiyimiga taqilavermagan. Bu narsa ukpar va qimmatbaho toshlar bilan bezatilgan ziynat buyumi sanalgan. “Tilla jig‘a yarashadi boshiga” degan misradan ham jig‘ani beklar, kuyovlar taqqanini bilsa bo‘ladi. Shuning uchun Navoiydagi jig‘a ma’nosidagi o‘tog‘a so‘zining boshliq, bek ma’nosidagi o‘dag‘a so‘ziga yaqinligini ilg‘ash mumkin. “Saddi Iskandariy” dostonida kelgan quyidagi misralar ham o‘tog‘ani boshiga sardorlar, beklar taqqanini dalillaydi:

 

Dubulg‘o bo‘lub to‘ppi yanglig‘ bori,

O‘tog‘a bosh uzra sorig‘ qush pari.

 

 

Eshqobil SHUKUR

 

“Boboso‘z izidan” kitobidan.

Izoh yo‘q

Izoh qoldirish

So‘nggi qo‘yilgan

Barchasi

Bilasizmi?

17:03 / 12.03.2025 0 619
Turkistondagi qadimiy ayollar bayrami

Bilasizmi?

10:03 / 03.03.2025 0 125
“Qozondi” fe’lidagi “qozon” haqida

Bilasizmi?

10:03 / 03.03.2025 0 177
Marjumakdan shoʻrva qilib boʻladimi?

Bilasizmi?

15:02 / 28.02.2025 0 145
Maymunjon, parmanchak va boldirgʻon

Bilasizmi?

14:02 / 28.02.2025 0 153
Xoʻjayin boʻlolmagan xoʻjagʻat



Ko‘p o‘qilgan

Barchasi

Qatra

01:12 / 08.12.2021 143 222573
Oppoq qog‘oz va qora dog‘

Hikmat

01:12 / 03.12.2021 88 106490
Eshikka osilgan taxtacha

Qomus

22:08 / 04.08.2023 4 46645
Milliy urf-odatlar

Qomus

17:04 / 17.04.2023 1 36201
Xarakter

Qomus

17:09 / 18.09.2023 0 34423
Nutq. Nutq madaniyati. Nutq odobi

Qomus

16:12 / 29.12.2021 4 29387
Kompetentlik

Qomus

17:05 / 03.05.2023 1 28257
Alpomish

Qomus

20:07 / 28.07.2023 5 27822
Mehmon. Mehmondorchilik odobi. Mehmondo‘stlik

//