Chiroylilik


Saqlash
20:12 / 04.12.2023 0 1045

Chiroylilik – narsalarning tashqi koʻrinishini, holatini, bajarilgan ish yoki qilingan harakatdagi oʻzaro hamohanglik natijasida insonlarda yoqimli taassurot uygʻotuvchi narsa-hodisalar majmuini ifodalovchi tushuncha. Kundalik muloqotda tez-tez tilga olinadigan “goʻzallik” maʼnodosh. Chiroylilik estetik tushuncha sifatida goʻzallikning takomillashuvidagi zaruriy shart boʻlib, u insonlarda zavqlanish hosil qiladi. Chiroylilik estetika hamda nafosat falsafasi fanida kam oʻrganilgan mezoniy tushuncha hisoblanadi. Unga odatda goʻzallikka munosabat kabi yondashiladi. Aslida chiroylilik goʻzallikdan farq qiladi. Chiroylilik goʻzallikdagi xususiyatni toʻlaqonli aks ettira olmaydi. Toʻgʻri, chiroylilik ham goʻzallik singari insoniy munosabatlarga, tabiat hodisalari va hayvonot olamiga nisbatan ishlatiladi. Masalan, chiroyli odob, chiroyli gul, chiroyli ohu va hokazo. Biroq koʻzimizga koʻringan va chiroyli deb his qilgan narsa-hodisalarning hammasi ham yoqimli boʻlavermaydi. Biz uchun kapalaklar chiroyli hasharot, ammo botanika ilmida ularga oʻsimliklar zararkunandasi sifatida qaraladi. Yoki suv oʻsimligi hisoblangan raspiska chiroyi bilan hasharotlarni oʻziga jalb etadi. Biroq gulga qoʻngandan soʻng hasharotlar uning ozuqasiga aylanadi.

 

Insonda ham xuddi shunday, chiroyli harakatlar natijasi har doim ham yoqimli boʻlavermaydi. Shunga koʻra, chiroylilik narsa-hodisaning shakli yoki mazmunidagi estetik xususiyati orqali kishilarda yoqimli tasavvur, xush kayfiyat paydo qiladi. Chiroylilik narsa-hodisalarning faqat bir tomonidagi (tashqi yoki ichki) yoqimli holatni aks ettiradi, xolos. Shakl chiroyli boʻlgan paytda mazmun, mazmun chiroyli boʻlgan holatda shakl toʻlaqonli boʻlmasligi mumkin. Goʻzallik esa bundan mustasno, u narsa-hodisalarning faqat bir tomonini aks ettirmaydi, aksincha, u mazmun bilan shaklning uygʻunligi, mosligi, hamohangligi, maqsadga muvofiqligi asosida yuzaga keladi. Shu maʼnoda, goʻzallik ham obyektiv, ham subyektiv xususiyatga ega. Tabiat goʻzalligi esa obyekt (inson) va subyektning (oʻsimlik va hayvonot dunyosi) tartibi hamda uygʻunligiga asoslanadi. Goʻzallikdagi uygʻunlik va tartibning buzilishi esa inson, tabiat, jamiyat munosabatlarida xunuk oqibatlarni yuzaga keltiradi. Shu jihatdan qaraganda, yoqimli boʻlgan barcha narsalarni “goʻzallik”, “goʻzal” deb bilish insonni voqelikni estetik tarzda oʻzlashtirishdagi xolislik, ishonchlilik va haqqoniylikdan chalgʻitadi.

Izoh yo‘q

Izoh qoldirish

So‘nggi qo‘yilgan

Barchasi

Hikmat

10:07 / 03.07.2025 0 119
Armon bobo

Bilasizmi?

16:07 / 02.07.2025 0 86
Yelib keldi

Bilasizmi?

10:05 / 20.05.2025 0 546
Farzand nega tirnoqqa o‘xshatiladi?

Qatra

12:05 / 19.05.2025 0 510
Hammani yig‘latgan vasiyatnoma

Qatra

15:04 / 17.04.2025 0 454
Marhamat aya sog‘inchi



Ko‘p o‘qilgan

Barchasi

Qatra

01:12 / 08.12.2021 143 225656
Oppoq qog‘oz va qora dog‘

Hikmat

01:12 / 03.12.2021 88 108193
Eshikka osilgan taxtacha

Qomus

22:08 / 04.08.2023 4 55876
Milliy urf-odatlar

Qomus

17:09 / 18.09.2023 0 41273
Nutq. Nutq madaniyati. Nutq odobi

Qomus

17:04 / 17.04.2023 1 40591
Xarakter

Qomus

20:07 / 28.07.2023 5 31883
Mehmon. Mehmondorchilik odobi. Mehmondo‘stlik

Qomus

16:12 / 29.12.2021 4 30968
Kompetentlik

Qomus

17:05 / 03.05.2023 1 30611
Alpomish

//