Lotin alifbosi


Saqlash
20:07 / 06.07.2023 0 2250

Lotin alifbosi – inson, shaxs dunyoqarashi, bilim va ko‘nikmalari, tajribalarini yozma bayon qilish usuli sifatida qad. Rimning Lasiy viloyatining (“lotin” so‘zi ham shundan), xususan, uning markaziy shahrining yozuvi, harfiy yozuv; g‘arbiy yunon yozuvi asosida paydo bo‘lgan. Miloddan avvalgi IX–VIII asrlarda hozirgi Italiya hududiga kirib kelgan alifboli yunon yozuvi asta-sekin rivojlanib, faqat miloddan avvalgi III–IV asrlardagina mustaqil lotin alifbosi yuzaga kelgan. Ushbu yozuvdagi eng qadimgi yodgorliklarda (miloddan avvalgi VI–IV asrlar) yozuv yo‘nalishi ham o‘ngdan chapga, ham chapdan o‘ngga yo‘nalgan bo‘lgan, miloddan avvalgi IV asrdan keyingina chapdan o‘ngga qarab yozish barqarorlashgan. Bu davrdagi yozuvda tinish belgilari bo‘lmagan, harflar bosh (katta) va kichik harflarga ajratilmagan. Lotin alifbosida dastlab 20 ta harf bo‘lgan, miloddan avvalgi I asrdan boshlab yunon tilidan kirgan so‘zlarni yozish uchun V, Z harflari qo‘llana boshlagan. Bu alifbo o‘rta asrlarda ko‘plab shakl o‘zgarishlariga uchragan holda rivojlanishda davom etadi. XI asrda W harfi, XVI asrda X va V harflari alifboga kiritiladi. Keyingi rivojlanish davrida, kitob bosish ishlari yo‘lga qo‘yilganidan keyin tinish belgilari, diakritik belgilar paydo bo‘ldi, bosh va kichik harflar farqlana boshlandi.

 

Hozirgi lotin alifbosi ikki xil tipografik shaklga ega: asl lotin harflari (ikkinchi nomi – “antikva ) va got yozuvi (fraktura” deb ham ataladi). Ularning birinchisi, ya’ni lotin harflari eng qadimgi alifboga yaqin bo‘lib, hozirgi amaliyotda, asosan, ana shu harflardan foydalaniladi. Rim imperiyasi qulagach, xususan, VIII asrdan e’tiboran lotin alifbosi Gʻarbiy Yevropadagi ko‘plab xalqlarning yozuv tizimlari uchun asos bo‘ldi. Hozirgi davrda dunyo tillarining 30–35 foizi lotin alifbosidan foydalanadi. O‘zbekistonda ham 1929–40 yillarda shu alifbo asosidagi o‘zbek yozuvi amalda bo‘lgan. Mustaqillikka erishganimizdan so‘ng ona tilimizga yana lotin alifbosi joriy etildi. Hozirgi yozuvimizda lotin va krill alifbolari barobar ishlatilmoqda. Bu esa milliy tilimiz rivoji uchun katta qulayliklar yaratish bilan birga, yurtimizda turli millat va elat vakillarining yozma madaniyatini rivojlantirishda ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. Milliy yozuv tizimlari lotin alifbosiga asoslangan xalqlarning alifbolaridagi harflar tarkibi, albatta, qadimgi lotin alifbosidan farq qiladi. Lotin alifbosining tegishli fonetik tizimlarga moslashuvi diakritik belgilarni kiritish orqali amalga oshiriladi.

Izoh yo‘q

Izoh qoldirish

So‘nggi qo‘yilgan

Barchasi

Bilasizmi?

17:11 / 21.11.2024 0 150
“Tarif”ning ta’rifi va tarixi

Qatra

17:11 / 21.11.2024 0 401
Yoshlar yomonlanadigan davralarda o‘tirmayman

Bilasizmi?

10:11 / 20.11.2024 0 151
“O‘dag‘a”ning o‘dag‘aylagani

Qatra

21:11 / 11.11.2024 0 223
Moʻjizaning bahosi

Qatra

15:11 / 08.11.2024 0 535
Ota va yetti o‘g‘il hikoyasi

Bilasizmi?

23:11 / 01.11.2024 0 956
“Birpas”mi, “ikkipas”?..



Ko‘p o‘qilgan

Barchasi

Qatra

01:12 / 08.12.2021 143 218767
Oppoq qog‘oz va qora dog‘

Hikmat

01:12 / 03.12.2021 88 104500
Eshikka osilgan taxtacha

Qomus

22:08 / 04.08.2023 4 34237
Milliy urf-odatlar

Qomus

16:12 / 29.12.2021 4 27322
Kompetentlik

Qomus

17:09 / 18.09.2023 0 26601
Nutq. Nutq madaniyati. Nutq odobi

Qomus

17:04 / 17.04.2023 1 25227
Xarakter

Qomus

17:05 / 03.05.2023 1 24911
Alpomish

Qomus

20:07 / 28.07.2023 5 21795
Mehmon. Mehmondorchilik odobi. Mehmondo‘stlik

//