2025 йил кино оламида ўзига хос, ранг-баранг йил бўлди десак адашмаймиз. Томошабинлар катта экранларда муваффақиятли блокбастерлардан тортиб, кичик бюджет асосида ишланган тажриба фильмларни томоша қилиш имкониятига ҳам эга бўлди. Бу йилни айнан битта жанр билан тарифлаб бўлмайди. Чунки, одамлар қалбини илиқ драмалар ҳам, қувноқ анимациялар ҳам, мураккаб экшн фильмлару, қўрқинчли жанрдаги санъат асарли ҳам бирдек қувонтира олди. Бу йилда киноманлар кўнглини забт этган фильмлар кўп бўлган бўлсада, омадсиз чиққан фильмлар ҳам кам бўлмади. Номдор киностудиялар ҳам бу йилдан ўз дарсини олди. Қуйидаги мақоламизда шулар ҳақида тўхталамиз ҳамда сиз учун йилнинг энг сара фильмлари рўйхатини тақдим этамиз.

Йилнинг энг катта хитлари

Йил давомида кино ихлосмандлари икки нарсага аниқ эътибор қаратишди: самимийлик ва янгилик. «Лило ва Ститч» — айнан шу икки хусусиятга эга бўлгани учун Диснейнинг ремейклари орасида ёрқин истисно бўлди. Фильм 2002 йилги асл анимация руҳини қайта тирилтирибгина қолмай, ўзига яраша янги, меҳрли атмосфера ярата олди. Томошабинлар учун бу — болаликни эслатувчи, оиланинг қайноқ тафтини ҳис қилдирувчи «комфорт фильм»лардан бирига айланди.

Йилнинг энг катта шов-шувли сюрпризи эса шак-шубҳасиз «Гуноҳкорлар»(Синнерс) картинаси бўлди. Ҳеч қандай франшизаларга алоқадор бўлмаган, соф оригинал ҳоррор жанрига эга бўлган бу фильм бир тарафдан ўзининг қувноқ, рақсга тушишишга ундовчи ашулалари билан, бир тарафдан эса чуқур тарихга эга ижтимоий муаммоларни олиб чиқиши билан нафақат катта экранларда, балки томошабинлар хотирасида ҳам ўз изини қолдирди.

Фильмда эгизаклар ролини бирваракайига гавдалантирган Майкл Б. Жордан ўзининг актёрлик маҳоратини юксак даражада кўрсатиб берди. «Оппенгеймер» фильмига басталаган саундтреки билан омма оғзига тушган Людвиг Гўранссонҳам унинг шуҳрати бежизга эмаслигини «Гуноҳкорлар» фильми мусиқалари билан кўрсатди. Вампирлар каби сийқаси чиққан эски мавзулар ҳақидаги оддий аммо чин дилдан ишланган фильмлар аудиторияни ҳали ҳамон лол қолдириши мумкинлигини, даҳшат жанри — бу фақатгина ўткинчи томошабинлар учун кино залини тўлдириб турадиган фильмлар эмас, балки юксак санъат асари намунаси ҳам бўла олиши мумкинлигини исботлаб берди. Таъкидлаб ўтишим жоиз-ки, ушбу фильм мен ёқтирган фильмлар қаторида энг юқори поғоналардан бирини эгаллади.

Глобал саҳнада эса «Ne Tha 2» анимацион фильми дунёни забт этди. Миллиардлаб даромад ишлайдиган картиналар фақат Голливуддан чиқмаслигини кўрсатган бу фильм, гўзал кадрлари, эпик ҳикояси ва маданий илдизлари билан миллионлаб инсонларни ўзига жалб қилди. Ҳозирда ушбу фильм 2025 йилнинг энг кассабоп фильми бўлиб турибди. Агар яқин кунларда премьераси бўлган яна бир сиквел ундан ўтиб кетмаса…

Ҳа, албатта, гап «Зоотопия 2» мультфильми ҳақида кетмоқда. Биринчи фильмнинг тасаввур қилиб бўлмас даражадаги шон-шуҳратидан 9 йил ўтиб чиқарилаётган ушбу ҳикоянинг давоми бизга таниш бўлган детективлар: қуёнча Жуди ва тулки Никнинг бошига тушган янги саргузаштлари ҳақида сўз юритади. Бутун жаҳоннинг ёшу қари томошабинлари томонидан ўтмишдошига муносиб давомчи бўлгани таъкидланаётган ушбу фильм касса йиғимларида тез орада бир миллиардлик довонни босиб ўтиши кутилмоқда.

Юқоридагилардан ташқари, йил давомида машҳур ўйин мухлисларига катта туҳфа бўлган «Майнкрафт» фильми ҳам экран юзини кўрди. Оилавий комедия жанрини яққол намунаси бўлиб ҳисобланадиган ушбу фильмни кўнгил енгил сатира ҳамда қизиқарли саргузашт истаган пайтда томоша қилиш тавсия этилади. Кичкинтойларингизни ҳам экран қаршисига чақиришни унутманг!

Йилнинг энг катта омадсизликлари 

Баъзи лойиҳалар эса залварли номлару, йиллар давомида кутишларга қарамай мухлисларнинг ишончини оқлай олмади. Марвел Кинематик Олами учун омадсиз келган навбатдаги йил «Капитан Америка: Ажиб Янги Дунё» фильми билан бошланди. Студия ичида креатив фалажлик кузатилаётган пайтда оммага намойиш этилган картина на ўзининг янги йўлини топди, на эски фильмларининг муваффақиятини такрорлай олди. Натижа эса: бир марталик кўриладиган ва шу заҳоти унутиладиган навбатдаги суперқаҳрамонлар ҳақидаги фильм.

Йилнинг давомида премьера қилинган, эски «Қасоскорлар»нинг руҳини ўзида акс эттиришни ваъда қилган «Момақалдироқлар» фильмини омадсизлик десак хато бўлар. Янги қаҳрамонлар билан биргаликда франшизага янги қон олиб келган фильмни мухлислар яхши қабул қилганига қарамасдан, кинотеатр кассаларида ўзидан кутилган натижаларни оқлай олмади. Балки, бунинг сабаби сифатида ишқибозларнинг кетма-кет муваффақиятсиз фильмлар сабаб, ишончи сўнгани, тинкаси қуриганни келтириш мумкиндир.

Муваффақиятсизлик тилга олинган жойда кейинги фильмни эслаб ўтмасак бўлмайди. Йиллар давомида можаролар гирдобида қолган ва қайта-қайта суратга олинган «Оппоғой» мультфильмининг жонли ремейки Дисней учун бу йил ўрганган энг катта дарслардан бири бўлди десак адашмаймиз. Асл ҳикоянинг даврга мослаб ўзгартирилиши, сифатсиз компьютер графикаси ҳамда актёрлар атрофидаги сиёсий ва ижтимоий муаммолар сабаб фильм мутлақ муваффақиятсизлик домига тушди.

Энг катта халқаро омадсизлик эса 2019 йилда «Паразитлар» фильми билан бутун дунёни титратган Бонг Жун Ҳонинг «Микки 17» фильми бўлди. Оригинал ғоя ҳамда беқиёс режиссурага қарамай, фильм оммавий томошабинлар учун ҳаддан ташқари мавҳум ва бошқотирмадек бўлиб қолди. Кучли сатира ва визуал сюжет ортига яширилган сиёсий муаммолар ечимсиз қолиб кетди. Асар ўз аудиториясини топа олмади.

Унутилмас болалигимизнинг бир қисмига айланган Пихар студияси тез суръатли янги дунёга мослашишда қийналаётгани сир эмас. Навбатдаги тажриба эса ўз кутилмаларини оқламади. Кўпчилик ҳатто бехабар қолган «Элио» мультфильми тарих саҳифаларига муваффақиятсизлик тамғаси билан киритилди. Ҳикоя инсонларнинг қалбига етиб бора олмаса, уни бренд номининг ўзи қутқара олмайди.

Йилнинг эслаб ўтишга арзирли фильмлари

Жуда катта касса йиғимларига эга бўлмаган, лекин кўрганларнинг қалбидан жой олган фильмларни ҳам эслаб ўтмасак инсофдан бўлмас.

Гуиллермо дел Торо талқинидаги «Франкенштейн» фильми — готик, бетакрор, чуқур ҳис-туйғулар билан йўғрилган санъат асари бўлди. Жейкоб Элорди ҳамда Оскар Айзекнинг профессионал ижроси картинани оддий махлуқлар ҳақидаги фильм эмас, балки фожиали, инсоний драмага айлантирди. Фильмдаги ҳар бир кадрни алоҳида санъат асари каби ромга солиб илиб қўйиш мумкин. Либослар, ҳар бир манзил, ҳар бир элементдан эски давр руҳи уфуриб туради, томошабин фильм атмосферасини ҳақиқатдан ҳис қилади.

Катта экранлардан келган энг кучли адреналин эса «Ф1» фильмидан бўлди. Режиссёр Жосеф Козински ва композитор Ҳанс Зиммернинг тандеми фильмни ўта юқори даражада интенсив ва иммерсив қила олганки, томошабин кинотеатр ўриндиғида эмас, балки пойга машинаси рулида ўтиргандай бўлади. Шубҳасиз, йилнинг энг шов-шувли лойиҳаларидан бири бўлган картина миллионлаб пойга спорти муҳлисларини экран қаршисига чорлади, кино ишқибозларини эса пойга трекларига.

Ҳақиқий муаллифлик фильмлари мухлислари узоқ кутган таниқли режиссёр Пол Томас Андерсоннинг «Уруш Кетидан Уруш»(Оне Баттле Афтер Анотҳер) фильми ҳам ушбу рўйҳатдан жой олишга арзийди. Леонардо Дикаприо, Шон Пен ҳамда Бенисио Дел Торо каби номдор актёрлар таркибига эга бўлган ушбу криминал жанридаги фильм киноманларнинг эътиборини қозонган бўлсада, бюджет тўплашга анча қийналди. Аммо касса йиғимлари кичик бўлган фильмлар кўришга арзимайди дегани эмас, ва аксинча.

«Очлик Ўйинлари»(The hunger games) франшизаси билан шуҳрат топган режиссёр Френсис Лоуренс бу йил ҳам шундай тирик қолиш жанрига алоқадор «Узоқ Сайр»(The Long Walk) фильми билан экранларга қайтди. Фильмни йилнинг энг агрессив ва интенсив фильмлари қаторида биринчи ўринга қўйиш мумкин. Шафқатсиз саҳналар томошабинлар қон босимини ошириб, юракларни қўрқувда ушлаб тура олди. Капиталистик ҳукуматнинг қилмишларини очиқ ойдин кўрсатиб берган фильм танқидчилар томонидан ҳам, томошабинлар томонидан ҳам бир овозда олқишланди. Шунга қарамай ўзидан кутилган эътиборга эга бўла олмади.

2025 йил бизга нимани ўргатди?

2025 йил кино оламидаги воқеа-ҳодисалардан шуни хулоса қилиш мумкин-ки: томошабинлар аввалгидан анча ақлли ва талабчан. Биз ортиқча шов-шувга эмас, балки чинакам ҳис-туйғуларга, оригинал ғоя ва кучли ижодга ўз чипталаримиз билан овоз бердик.

Шу сабабли «Гуноҳкорлар», «Франкенштейн», «Узоқ Сайр», «Лило ва Ститч» каби фильмлар юракларни забт этди. Инсоний хислатлардан узоқ фильмлар эса томошабинлар қалбига йўл топа олмади.

2026 йилга кирар эканмиз, бир ҳақиқатни такрорламоқчиман: инсонлар кинога шунчаки вақт ўтказиш учун эмас, тириклигини ҳис қилиш учун боради. Ким шу туйғуни бера олса, бера олган бўлса — ўша ғолибдир. Шундай экан, афишалардан кўзингизни узманг, зеро фильмлар бу — бизни бирлаштирадиган, ўйлантирадиган ва ҳаётга бошқача нигоҳ билан қарашга мажбур қиладиган кучдир.

Жамшидбек Тошпўлатов