Ўзбекистон мусулмонлари идораси қошидаги Фатво маркази Қурбон хайити муносабати билан қурбонликка оид энг кўп кўтариладиган масалалар жавобини ҳаётий мисолларга асосланиб эслатиб ўтди. Oyina.uz улардан асосийларини бир ерга жамлади.

Савол:

Қассоб тасмияни айтмаса, яъни товуқ ва мол "Бисмиллаҳ"сиз сўйилса ҳалол бўладими?

Жавоб:

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.

Динимизда бирор жонлиқ сўйишда “Бисмиллаҳ”ни яъни, Аллоҳ таолонинг исмини айтиб сўйилиши шарт. Бунда “Бисмиллаҳ” ёки “Бисмиллаҳи, Аллоҳу акбар” лафзлари машҳурдир. Аммо Ҳанафий мазҳабимизда айнан юқоридаги лафзларни айтиш шарт қилинмаган, балки, ушбу лафзларни маъносини ифода қиладиган лафзларни ишлатилса ҳам сўйилган ҳайвоннинг гўшти ҳалол ҳисобланади.

Савол:

Ақиқа ва қурбонликка олинадиган жонлиқни бозорда савдолашиб бўлмайдими?

Жавоб:

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Бундай гап йўқ.  Ақиқа ва қурбонликка олинадиган қўйларни ҳам бошқа қўйлардек савдолашиб олса бўлади.

Савол:

Бирор жойга, умуман, Аллоҳдан ўзгага атаб жонлиқ сўйиш тўғрими?

Кеча устахона очувдим унга атаб жонлиқ сўйдим ва уни қонини устахона дарвозасига суртдим. Қилган ишим тўғрими? Бошлаган ишимга енгилликка арвойпир қилишим керакми?

Жавоб:

Сиз мазкур амалингиз билан иккита қўпол хатога йўл қўйгансиз.

Биринчиси: жонлиқни устахонага атаб сўйишингиз. Чунки ҳар қандай жонлиқ сўйилганда Аллоҳ учун, Аллоҳ таолонинг номи билан сўйилиши лозим. Аллоҳ таолонинг қуйидаги сўзига биноан шариатга мувофиқ сўйилмаган жонлиқ ҳаромдир:

"Ўлимтик, қон, чўчқа гўшти, Аллоҳдан ўзганинг номи айтиб сўйилган, бўғилиб ўлган, уриб ўлдирилган, йиқилиб ўлган, сузишдан ўлган ва йиртқич ҳайвон (қисман) еган (ҳайвонлар) сизларга ҳаром қилинди, илло (шаръан) сўйганингиз (ҳалолдир). Яна, бут-санамларга атаб сўйилган ҳайвонлар (гўшти) ва фол чўпларидан қисматингизни исташингиз (ҳам ҳаром қилинди). Бу ишингиз фосиқликдир" (Моида 3-оят).

Иккинчиси: унинг қонини дарвозага суртганингиз. Аллоҳ сақласин бу ишларингиз ширк амалига ўхшаб кетади. Жонлиқнинг қони нажосат бўлиб, уни кўмиб қўйиш мақсадга мувофиқдир. Унинг қонини у ер бу ерга суртиш жинкаш, сеҳр-жоду билан шуғулланувчиларнинг ишидир.

Шунинг учун бундай ирим сиримлардан сақланинг. Тавфиқ Аллоҳдан.

Савол:

Шахсий уйи бўлмаган одамнинг закоти ва қурбонлиги қабул бўлмайдими?

Қурбонлик қилишни ният қилгандик. Аллоҳга беҳисоб шукур маблағим бор лекин хўжайиним ҳеч қаерда ишламайдилар. Қайнонамлар билан бирга яшаймиз. Уй олиш учун пул йиғяпман. Кимлардир ўзинг уйга муҳтожсан, қилган закотинг ҳам қурбонлигинг ҳам қабул бўлмаса керак дейишяпди. Шу ростми?

Жавоб:

Ислом дини тамойилларига кўра, ҳар бир шахс ўзи алоҳида мукаллаф ҳисобланади. Шунга кўра гарчи эрингизда маблағ бўлмасада, сизнинг шахсий  маблағингиз мавжуд бўлиб, нисоб миқдорида бўлса, албатта қурбонлик қилишингиз вожиб бўлади. Уй ёки шунга ўхшаш зарурий эҳтиёжингиз учун йиғилган бўлса ҳам, модомики уй олмаган бўлсангиз мазкур маблағдан қурбонлик қилиш лозим. Кимларнидир “закотинг ҳам қурбонлигинг ҳам қабул бўлмайди” деган сўзлари нодонлик билан айтилган сўздир.  Сиз исломий аҳкомларни соҳа мутахассисларидан сўранг. Илмсиз равишда диндан сўз қотадиганларнинг “фатво”ларига эргашманг.

Савол:

Жума куни жонлиқ сўйиш жоизми?

Жавоб:

Аслида, жума куни жонлиқ сўйиш жоиз, ундан ҳеч қандай қайтариқ йўқ. Жума куни жонлиқ сўйиш мумкин эмас, деган гаплар тўқима ҳадислардан келиб чиққан. Уларни далил қилиш жоиз эмас. Бироқ жума куни намозига эрта бориш мусулмон кишининг одоби саналади. 

Савол:

Қурбонлик қилиш ўрнига қўй ёки сигирнинг пулини садақа қилиб юборса бўладими?

Жавоб:

Ҳанафий мазҳабига кўра бой (яъни, нисоб миқдорига эга) кишиларнинг қурбонлик қилиши вожибдир. Бунинг устига қурбонлик ибодати қон оқизишга боғлиқ бўлиб, қийматни садақа қилиш билан адо бўлмайди. Бу ҳақда аллома Алоуддин Косоний раҳимаҳуллоҳ шундай дейдилар:

“Бир киши қурбонлик кунларида қўйнинг ўзини ёки қийматини садақа қилса, қурбонлик ўрнига ўтмайди. Чунки қурбонликнинг вожиблиги қон оқизишга боғлиқдир. Асл қоида шуки, агар вожиблик айни бир ишга боғлиқ бўлса, унинг ўрнига бошқаси ўтмайди” (“Бадоеъус саноеъ” китоби).

Қолаверса, ҳадиси шарифда қурбонлик қилишнинг савоби беқиёс экани айтилган.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қурбонлик куни Одам боласи қурбонлик қилишидан кўра бирор бир амал Аллоҳ таолога зиёда маҳбуб эмас. Қурбонликка сўйилган жонивор қиёмат куни ўз шохи, туёғи ва юнглари билан келади. Қурбонлик қони ерга тушишидан аввал Аллоҳ таолонинг ҳузурида хос мақомга эга бўлади. Шунинг учун мамнуният ила қурбонлик қилинглар” дедилар” (Имом Ибн Можа ва Термизий ривояти).

Шунинг учун зиммасига қурбонлик вожиб бўлган инсон жонлиқнинг пулини садақа қилиб қўйиш билан зиммасидаги қурбонликни соқит қила олмайди. 

Валлоҳу аълам.

Эслатиб ўтамиз, барча жавоблар Фатво хайъатига тегишли.