2025 йил 3–4 апрель кунлари Самарқанд шаҳрида Европа Иттифоқи (ЕИ) ва Марказий Осиё давлатлари ўртасида илк бор юқори даражадаги саммит бўлиб ўтади. Ушбу тарихий тадбирда Европа Кенгаши Президенти Кошта, Европа Комиссияси Президенти Урсула фон дер Ляен, шунингдек, Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон, Туркманистон ва Ўзбекистон раҳбарлари иштирок этиши кутилмоқда. ​

Саммитнинг аҳамияти ва мақсадлари

Саммитнинг асосий мақсади Европа Иттифоқи (ЕИ) ва Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлаш, ўзаро манфаатли лойиҳаларни ривожлантириш ҳамда минтақавий ҳамкорликни янада кучайтиришдан иборат. Марказий Осиё ўзининг геостратегик жойлашуви, бой табиий ресурслари ва халқаро савдо йўлларидаги аҳамияти туфайли Европа учун устувор минтақалардан бири ҳисобланади.

Шу билан бирга, минтақа хавфсизлик муаммолари, иқтисодий ривожланишдаги мураккабликлар ва иқлим ўзгариши билан боғлиқ таҳдидларга дуч келмоқда. Бу эса ЕИ ва Марказий Осиё ўртасидаги шерикликни янада мустаҳкамлаш ва ҳамкорликни кенгайтириш заруратини оширади.

ЕИнинг ушбу саммитга бўлган эътибори «Глобал Гатеwай» ташаббуси доирасидаги инвестицияларни жалб қилиш ва инфратузилмани ривожлантиришга қаратилган стратегик мақсадлар билан узвий боғлиқ. Европа Иттифоқи Марказий Осиёда хавфсизликни таъминлаш, транспорт ва рақамли алоқаларни мустаҳкамлаш, яшил энергетика ҳамда таълим соҳаларидаги ҳамкорликни кенгайтиришга бўлган қизиқишини тобора оширмоқда.

Шу боис, Самарқанд саммити нафақат дипломатик мулоқот учун муҳим платформа, балки аниқ лойиҳалар ва ўзаро манфаатли шериклик ташаббусларини муҳокама қилиш имконияти ҳамдир. ЕИ ва Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги муносабатлар изчил ривожланиб, бу ҳамкорлик минтақанинг барқарорлиги, иқтисодий ўсиши ҳамда глобал геосиёсий жараёнлардаги нуфузини янада мустаҳкамлашга хизмат қилиши мумкин.

ЕИ – Марказий Осиё: ҳамкорликни кенгайтириш соҳалари

Саммит давомида Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи ўртасида қуйидаги асосий йўналишларда ҳамкорликни кучайтириш масалалари муҳокама қилинади:​

• Транс-Каспий транспорт йўлаги каби стратегик лойиҳаларни ривожлантириш орқали ЕИ ва Марказий Осиё ўртасида савдо
  ва логистик имкониятларни яхшилаш;
• Минтақадаги муҳим хом ашёларнинг барқарор ва масъулиятли таъминотини таъминлаш мақсадида ўзаро манфаатли ҳамкорликни мустаҳкамлаш;
• Минтақавий барқарорликни таъминлаш ҳамда хавфсизликка оид муаммоларни бартараф этиш мақсадида иқтисодий интеграция
  ва стратегик шерикликни ривожлантириш;
• Яшил иқтисодиёт ва қайта тикланувчи энергия манбаларига ўтиш жараёнларини қўллаб-қувватлаш ҳамда барқарор ривожланишга ҳисса қўшиш.

Экспертлар фикрлари

Халқаро таҳлилчилар Самарқанд саммитининг аҳамиятини юқори баҳоламоқда. The Diplomat нашрига кўра, Европа Иттифоқининг Марказий Осиёга бўлган эътибори дунёдаги беқарорликлар ва геосиёсий ўзгаришлар натижасида янада кучайган. Бу ҳолат ЕИ ва Марказий Осиё ўртасидаги муносабатларнинг стратегик аҳамиятини ошириб, минтақавий ҳамкорликни янги босқичга олиб чиқиш учун муҳим имконият яратмоқда.

Германиянинг Фриэдрич Эберт Фоундатион тадқиқот маркази таҳлилчиси Томас Кунсе қайд этишича, Самарқанд саммити «Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги муносабатларни чуқурлаштиришда тарихий имконият яратади». Унинг таъкидлашича, «минтақавий ҳамкорликнинг мустаҳкамланиши нафақат иқтисодий тараққиёт, балки хавфсизлик ва барқарорлик нуқтаи назаридан ҳам катта аҳамиятга эга».

Шу билан бирга, Лондон Иқтисодиёт Мактаби (LCE) халқаро муносабатлар бўйича эксперти Марк Галеотти таъкидлашича, Европа Иттифоқи Марказий Осиё давлатлари билан ҳамкорликни чуқурлаштириш орқали уларнинг иқтисодий диверсификацияга эришиш ва суверенитетни мустаҳкамлаш йўлида муҳим шерикка айланмоқда.

Франциянинг ИФРИ (Institut Français des Relations Internationales) маркази тадқиқотчиси Пер Морел фикрича: «Европа Иттифоқи Марказий Осиё давлатларига халқаро муносабатларда эркин ҳаракат қилиш ва кўп томонлама шерикликни ривожлантириш имкониятини тақдим этмоқда. Самарқанд саммити эса бу шерикликнинг амалий механизмларини шакллантиришда муҳим босқич ҳисобланади».

Халқаро экспертлар ҳамжамияти вакилларининг фикрича, Самарқанд саммити нафақат иқтисодий ва транспорт йўналишидаги ҳамкорликни кенгайтириш, балки минтақанинг геосиёсий ролини ва стратегик мустақиллигини мустаҳкамлаш нуқтаи назаридан ҳам катта аҳамиятга эга. Бундай юқори даражадаги форумлар халқаро ҳамкорликни чуқурлаштириш ва минтақавий барқарорликка ҳисса қўшишда муҳим ўрин тутади.

​

Хулоса

Самарқандда бўлиб ўтадиган ушбу саммит Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги муносабатларда янги саҳифа очишини кутилаётгани маълум. Ушбу форум нафақат иқтисодий шерикликни кенгайтириш, балки сиёсий, стратегик ва маданий алоқаларни мустаҳкамлашда ҳам муҳим аҳамиятга эга.

Шунингдек, саммит доирасида муҳокама қилинадиган энергетика, экология, транспорт ва рақамли технологиялар соҳаларидаги ташаббуслар минтақанинг барқарор ривожланишини таъминлаш ва халқаро бозорларга интеграциясини жадаллаштиришга ёрдам беради. Европа Иттифоқи Марказий Осиё билан узоқ муддатли ва барқарор шерикликни ривожлантиришга интилмоқда, бу эса минтақада хавфсизлик ва иқтисодий ўсишни таъминлашда муҳим ўрин тутиши кутилмоқда.

#yakdilmintaqa

Зиямов Низомиддин