Жаҳон автоспорти тарихида аёл пойгачилар сони юз нафардан ошмайди. Уларнинг кўпчилиги эркаклар билан елкама-елка рақобатлаша олгани рост. “Формула-1”га бўлса атиги 5 нафар аёл қабул қилинган. Улар озчиликни ташкил қилса-да, бу нафақат уларнинг, балки хотин-қизларни камситувчи стереотиплардан қутилишни истаган миллионлаб аёлларнинг ғалабаси бўлиб тарихда қолган.

Қуйида автоспорт оламидаги энг таниқли аёл-пилотларнинг баъзиларини санаб ўтамиз.

Илк аёл автопойгачи – Камилла дю Гас

Француз автомобиль ихлосмандлари клубига қабул қилинган ягона аёл.

1901 йил Париж – Берлин пойгаси иштирокчилари таркибига кирган яшилкўз Камилла ғайриоддий шахсиятга эга бўлган. У ёшлигиданоқ аёллар билан боғлиқ стереотипларни енгишга уринган ва 1895 йилда ҳаво шарида осмонга кўтарилиб жамоатчилик эътиборини ўзига қаратган.

Энг бадавлат парижликлардан бири – Dufayel супермаркети эгаси Жюля Креспананинг рафиқаси парашютдан сакраш, тўппонча ва милтиқдан ўқ узиш ва қиличбозликни ҳам маромига етказган. Оиласида автомобиль пайдо бўлиши билан руль бошқарувига ўтирган Камилла ундан бир йил ўтиб, Париж—Берлин пойгасида қатнашиш учун ариза топширади ва тарихдаги илк аёл автопойгачига айланади. Камилла автомобилни тезроқ эмас, хавфсиз ҳайдашга уринган холда финишга 47 та иштирокчи орасидан 33-бўлиб етиб келади.

1903 йил Камилланинг ўша вақтда 30 от кучига эга de Dietrich автомобили Париж-Мадрид пойгасида иштирокчилар учун жиддий рақобат хавфини туғдирган.

Мазкур мусобақаларга ақл бовар қилмайдиган даражада кўп юз берган авариялар ортидан чек қўйилди: унда 216 та автомобиль ва 59 нафар мотоциклнинг фақатгина ярими финишга қадар етиб келган, камида 8 киши, жумладан, Renault Марсель Рено ҳалок бўлган. Камилла саккизинчи ўринда бораётган вақтда Фил Стеднинг бузилган de Dietrich автомобилини кўради ва шифокорлар келгунича аварияга учраган инглизнинг ёнида бўлади. Шундан кейин пойгага қайта кириб, 45-ўринни эгаллади.

Ушбу мусобақадан кейин автомобиль спорти раҳбарияти аёлларнинг пойгаларда қатнашишини тақиқлашга қарор қилади. Лекин бу Камилланинг қизиқишларига чеклов бўлмайди – у қайиқ пойгаларига ўтади: 1905 йилги мусобақада мадам Креспанинг қайиғи финишга етиб борган ягона қайиқ бўлди.

Кейинчалик ҳаётини бир маромда йўлга қўйиб олган Камилла дю Гас камбағалларни қўллаб-қувватлади, бошпанасиз итларни қарамоғига олди, пианиночи сифатида концертларда чиқишлар қилди ва вафотидан сўнг унинг исми ҳақли равишда Париж кўчаларидан бирига берилди.

Франция ва Германия Гран-при совриндори Элишка Юнкова

Чехиянинг Оломоуц шаҳрида туғилган Элизабет Юнек ўша шаҳардаги банкка ишга киради. Очиқ чеҳрали бу қизнинг ҳаёти ўзи ишлаётган банк ходимига турмушга чиққач тубдан ўзгаради. Турмуш ўртоғи Винценц Юнек ҳарбий хизматда қўли жароҳатланганига қарамай, автомобил ва пойгаларда иштирок этишга иштиёқманд бўлган.

22 ёшли Элишка аввалига турмуш ўртоғи билан механик сифатида йўлга чиқиб, бора-бора автомобиль бошқаруви ўриндиғини эгаллайди. Орадан бир йил ўтиб, Винценц янги харид қилинган Bugatti Type 30 автомобилини Элишкага беради ва аёл пойгаларда фаол иштирок эта бошлайди.

Орадан бир неча йил ўтгач, бутун Европа автомобил саноати Элизабет Юнекни таниб (Элишка исмини ҳурматлироқ инглиз исмига ўзгартиришга қарор қилади), ўша даврнинг энг яхши пойгачилари уни ўзининг кучли рақобатчиси деб қабул қилади. 1926 йил Элишканинг Bugatti’си Нюрбургринг Гран-присида марра чизиғини биринчи бўлиб кесиб ўтади. Ва шу тариқа, унинг исми нуфузли мусобақаларда ғолиб чиққан биринчи аёл сифатида тарихда қолади.

Икки йил ўтиб турмуш ўртоғи унинг ўрнига рулга ўтириб, трассадан “учиб” кетади ва бахтсиз автоҳалокат оқибатида ҳалок бўлади. Элизабет Юнек ўз даврининг машҳур пойгачилари Рене Дрейфус, Эрнесто Мазерати ва Тацио Нуволари кабиларни ортда қолдиришга қодир бўлса автоспортдан кетиб, оиласига тегишли барча машиналарни сотиб юборади.

Формула-1 пойгасини забт этган биринчи аёл – аристократ Мария-Тереза де Филиппис

Мария Терезанинг оиласида машиналар ҳашамат бўлмаган ва бўлажак спортчи автомобил бошқаришни болалигиданоқ ўрганган. Пойгаларга бўлса, акалари билан баҳс боғлагач қизиқиб қолади.

Мария аёллар эркаклар билан рақобатлаша олишини кўп таъкидларди ва 28 ёшида айланма пойгада ғалаба қозониб, Италия вице-чемпионига айланади. Шу тариқа, акаси билан боғланган баҳсда ғолиб чиқади. Ушбу муваффақиятдан кейин Мария Maserati’га таклиф қилиниб, 1958 йил “Формула-1” мусобақаларига йўл олади.

Мария Maserati’даги шериги Луиджи Муссо тавсияси билан аввалига Сиракузадаги саралашдан ташқари мусобақада ўзини синаб кўриб, 5-ўринни эгаллайди. Кейин тўртта Гран-при чемпионлигига кирди.

Тарихга кирган аёл – Мария Терезанинг қироллик пойгасидаги дебюти Монакода бўлиб ўтади. Пойга кўнгилдагидек ўтмайди: де Филиппис саралашга чиқмайди. Қизиғи шундаки, пойгада у F-1’нинг амалдаги раҳбари Берни Экклстоунни ортда қолдирган эди. Худди шу 1958 йили де Филиппис яна уч марта старт чизиғига чиқади. Унинг энг яхши натижаси Спада 10-ўринни эгаллагани бўлади.

1959 йил Мария Тереза Porsche командасига ўтади ва Монако саралашига яна ўтолмайди. Бу омадсизлик пойгачининг Формула каръерасидаги сўнгиси бўлди: кўп ўтмай Мариянинг дўсти пилот Жан Бера вафот этади ва шу билан Филиппис пойгадан кетади.

Пэт Мосс

Tulip Rally, Deutschland Rally, Acropolis Rally, Rally Monte-Carlo мусобақалари, аёллар ўртасида бўлиб ўтган Европа чемпионатларида иштирок этган. Отаси Альфред Мосс ҳам пойгачи бўлган.

Британиянинг энг машҳур пойгачиси Стерлинг Мосснинг кичик синглиси ёшлигида машиналарга ўта бефарқ бўлиб, кўпроқ от минишга қизиққан.

Бироқ 13 ёшга тўлгач, Land Rover’да ота-онасининг фермасини эркин айланиб юрарди. 17 ёшида бўлса, акасининг менеджери ёрдами билан илк бор пойгада қатнашади. “Бу қизиқ кўринганди ва мен синаб кўришга қарор қилганман” – дея эслайди у кейинчалик.

Бу вақтда Пэт акасининг машҳурлиги ортиб борарди, унга автомобиль ишлаб чиқарувчилар тобора кучли машиналарни ишонарди. 1960 йилда Пэт Мосс акаси йўлидан бориб, Ралли пойгасида ғалаба қозонди. 34 ёшида у Tulip Rally, Германиянинг Deutschland Rally ва Европанинг аёллар ўртасидаги Ралли мусобақалари ғолибликка эришиб улгурган эди.

Пэт ўз акаси билан рақобатлашишга қарши эмасди. Бироқ Стерлинг Раллида иштирок этмасди, Пэтга бўлса айланма пойгалар қизиқ бўлмаган: “Ғилдиракдаги олмахон каби ҳаракатланаверасан, ҳаракатланаверасан. Ва агарда хато қилмасанг ҳеч нимани ҳис қилмайсан” – дерди у.

1963 йилда Пэт Швециялик раллист Эрик Карлссон билан оила қуради, лекин турмуш унинг ҳаёт тарзига асло таъсир қилмайди – ёш жуфтлик кўпинча бир йўлакда рақобатлашарди.

Пэт Мосс юқоридагилардан ташқари, Сан-Ремо ва East African раллиси Safari Rally бўйича иккинчи ўрин, Монте Карло раллисида учинчи ўрин, Coupe des Dames аёллар кубогида етти марта биринчи ўринни қўлга киритган.

Умуман олганда, тарихда аёлларнинг касб танлашида уларнинг жинси ҳеч қандай таъсир кўрсатмаганига мисоллар талайгина. Улар бор эътиборини қизиқишларига қаратаркан, ўрни келганда эркаклардан-да юқори натижаларни қайд этган. Автоспорт оламида бўлса, Камилла дю Гас, Элишка Юнкова, Мария-Тереза де Филиппис ва Пэт Моссдан ташқари Ширли Малдоуни, Лелла Ломбарди, Мишель Мутон каби яна бир қатор аёллар ҳам алоҳида сифатлар билан хотираларга муҳрланган.

Уларнинг ҳаёти ва фаолияти билан кейинги материалларда танишишингиз мумкин.