7 январдан бошлаб жанубий Калифорниянинг катта қисми, жумладан, деярли 13 миллион аҳоли яшайдиган Лос-Анжелес агломерациясини ёнғин қуршаб олди. Ҳозиргача қурбонлар сони камида 24 тага етган. 13000 га яқин уй вайрон бўлган, 200 000 аҳолини эвакуация қилиш буюрилган. Бир қанча таниқли районлар, жумладан, кўплаб машҳурларнинг хонадони ёниб кетган. Ёнғин Голливуд тепаликларига етиб бориб, Лос-Анжелеснинг асосий диққатга сазовор ерлари – Hollywood белгиси, Сансет бульвари ва аллеяга ҳам хавф солган.

Калифорнияда ёнғинлар кузатилиши ноёб ходиса эмас. Аммо бу қадар ҳалокатлиси анча йиллардан бери кузатилмаган. Бир неча омиллар уйғунлашиб, даҳшатли ёнғинни ҳосил қилди.

Қурғоқчилик

Умуман олганда, Калифорнияда ҳозир ёмғирли мавсум. Лекин 2024 йил баҳоридан буён ёғингарчилик бўлмаган. Доимий мавсумийликнинг бузилиши – иқлим ўзгаришининг оқибати, деб ёзилади 9 январь куни чоп этилган Nature илмий журналида чоп этилган америкалик иқлимшунослар мақоласида. Калифорнияда бир неча йил давомида қуруқ об-ҳаво ҳукм сурган. 2022 ва 2023 йилларда эса аксинча, жуда кўп ёғингарчилик бўлганди. Бу эса ўт, бута ва дарахтларнинг яхши ўсишига туртки бўлди. Ундан кейин 2024 – қурғоқчилик йили келди. Барча ўсимликлар қуриб, ёнғин учун “мукаммал ёқилғи”га айланди.

Шамол

2025 йил январида алоҳида табиат ҳодисаси – Санта-Ана шамоли кузатилди. Бу шундай номланадиган катабатик ёки қуловчи шамол бўлиб иссиқ, қуруқ ва чўллардаги чанглар билан бирга, баланд тоғлардан шаҳарлар жойлашган водийлар томон эсади.

Ўрмон ёнғинларига сабаб бўлувчи Санта-Ана шамолининг декабрь-январь ойларида эсиши камёб ҳодиса эмас. Лекин бу сафар у жуда кучли бўлиб, тезлиги баъзи жойларда секундига 45 метрни ташкил этган. Бу эса Америка миллий бўронларни кузатиш марказига кўра, 5 та бўрон тоифасининг иккинчисига киради.

Шамол ҳалигача тўхтамаган. Олдинда соатига 80 километрдан тезроқ эсадиган об-ҳаво шароити прогноз қилинмоқда.

Ёнғин ўчирувчиларнинг “омадсизлиги”

Аянчли ёнғин ҳақидаги хабарларда “мураккаб об-ҳаво шароити Лос-Анжелесдаги минглаб ўт ўчирувчиларга ёнғинни тўхтатишга имкон бермаяпти” деган жумлаларга кўзингиз тушади. Об-ҳаво масаласи тушунарли, лекин ўша минглаб ўт ўчириш гуруҳлари ўз фаолиятини тўғри ва етарлича амалга ошира олдими?

Лос-Анжелес ўт ўчирувчиларининг фавқулодда вазиятга тайёр бўлмагани сиёсий спекуляция мавзусига айланиб кетди. Ҳатто, АҚШнинг навбатдаги президенти Дональд Трамп ушбу мудҳиш ҳодисада ишчи жамоаларда ижтимоий хилма-хилликни таъминлашга ҳаракат қилган кадрлар сиёсатини айбламоқда. Худдики, малакали ходимлар ўрнига квота асосида турли ирқий (ва бошқа) гуруҳ вакиллари ишга олинган ва жамоаларда фидойи ишлайдиганлар бўлмаган.

Бундан ташқари, Трамп тарафдори бўлмаганлар ҳам Лос-Анжелес мэри Карен Бассни Шаҳар ўт ўчириш департаменти бюджетини 23 миллион долларга қисқартиргани учун қаттиқ танқид остига олди.

Чиндан ҳам, бу иш адолатдан бўлмаган. 2024 йил июнида бюджет тасдиқланганида, ҳокимлик ўт ўчирувчилар касаба уюшмаси билан иш ҳақини ошириш бўйича музокараларини ҳали якунламаган эди. Бунинг оқибатида, ноябрда департамент захира фондларидан қўшимча пул олган. Яъни, аслида унинг 2025 йилги бюджети аввалги йилгига нисбатан 53 миллион долларга кўпроқ. Бироқ ҳатто, ўша сумма ҳам етарли бўлмасди.

Узоқ давом этган қурғоқчиликдан кейин департамент бошлиғи Кристин Кроули сўнги бир неча ой ҳукм сурган қурғоқчиликдан кейин ёнғин кутилишидан аввал ҳокимликка бўлимнинг аянчли ҳолатини тавсифловчи эслатма хабар юборади. Унинг штат жадвали, шунингдек, жиҳозлари (ўт ўчириш станциялари ҳам) 1960 йилдан буён деярли ўзгармаган. Бу даврда Лос-Анжелес аҳолиси миллионтага ортди, чақирувлар сони эса беш баробарга кўпайди. Ўт ўчирувчиларга фақатгина пул эмас, вазиятни тўғрилаш учун вақт ҳам керак бўлган.

Шаҳар мэри Карен Басс истеъфога чиқиши ҳақидаги саволлардан қочиб, халқни бу каби инқирозли даврда бирлашишга чақирган. У шунингдек, ёнғинлар тўлиқ ўчирилгач, қайси чоралар ишлади-ю қайсилари иш бермагани ҳақида таҳлил ўтказилишини таъкидлаган.

Пушти Лос-Анжелес

15 гектардан ортиқ ҳудуд, жумладан, Энтони Хопкинс, Мел Гибсон, Пэрис Хилтон ва бошқа машҳурлар хонадони жойлашган Пасифик Палисейдс туманини ҳам  қамраб олган ёнғинни ўчиришда олов билан алоқага киришгач, ёнишни мураккаблаштирувчи углекислитоли газ аралашмасидан фойдаланмоқда. Аралашмадаги пушти ранг эса – ўт ўчирувчилар қайси ҳудудларга ишлов берилганини ажрата олиши учун қўшилган.