Қорбобомиз оппоқ,

Пешонаси ялпоқ,

Ҳассаси узунчоқ,

Кўпроқ беринг ўйинчоқ.

Ёқимли хотираларимизни эслатувчи ушбу шеър қаҳрамони аслида ким бўлган, ҳеч ўйлаб кўрганмисиз? Нега бу қаҳрамон баъзи халқларда Санта Клаус, баъзиларида Дед Мороз, туркий халқларда эса Аёз Бобо деб турли жумлалар билан ифодаланади-ю, сўзма-сўз таржимаси “муз+одам” тушунчасини билдириб, моҳият ўзгармай қолаверади? Яъни у хоҳ Санта бўлсин, хоҳ Дед Мороз ёки Аёз Бобо, қаерда қайси ном билан аталишидан қатъи назар у янги йил арафасида келиб, болаларга совға улашувчи “инсон” сифатида гавдаланаверади.

Милодий IV асрда Рим имперясининг Лисия даҳасида (бугунги кунда Туркиянинг Дерме шаҳрига тўғри келади) яшовчи юнон насроний епископи Авлиё Николс (Sancte Nicholas) “Мавлуд” (Rojdestvo) байрами арафаси, 6 декабрга ўтар кечаси етим ва касал болаларга совға улашарди (Балки, соғлом болалар ота-онаси ҳам фарзанди кўнгли ўксимаслиги учун Авлиё Николс номидан байрам дарахти ёнига совға қолдира бошлагач, бу ҳолат оммалашиб, аввалига одат тусига кириб, сўнг қадрятга айланиб кетгандир). Кейинчалик Авлиё Николс ҳақидаги гап-сўзлар оғиздан оғизга ўтиб боргани сайин фольклорга аралашиб кетади.

Адабиётшунослик илмида “сайёр сужет” деган тушунча мавжуд. Бу макон ва замон фарқланишига қарамай, ўхшаш образ мотивларининг юзага келишига айтилади. Масалан, деярли барча халқ фольклорида ўгай онадан жабр кўрган қиз мотиви мавжуд. Бу қиз бизда Зумрад деб аталса, ўрисларда Золушка, инглизларда Синдрелла деб номланади. “Сайёр сужет”ни юзага келтирадиган сабаблар эса ер юзидаги инсонларнинг миллати, ирқи, динидан қатъи назар шодликни ҳам, оғриқни ҳам бир хил ҳис қилишидир. Шунинг учун ҳам бадиий адабиётда дўстлик, севги, дин каби умумий ва ўлмас мотивлар бор. Бу мавзуни бежизга очмадим, албатта. Юқорида таъкидлаб ўтганимдек болаларга совға улашувчи қорбобонинг прототипи (образ яралишига асос бўлган инсон) Авлиё Николс бўлса-да, фольклор излари ҳам йўқ эмас. Ушбу мақолада бир нечта халқларнинг қорбобосини бирма-бир кўриб чиқамиз. Демак, қуръани очиб берган Санта Клаусдан бошласак...

Америка қитъасини мустамлака қилган давлатлардан бири Голландия янги ерга ўзи билан ўз маданиятини ҳам олиб келди. ХVII асрдан бошлаб Америкада ҳам “Мавлуд” арафаси Синтеркласс (Авлиё Николснинг Голландча номи) болаларга совға улаша бошлади.

ХVI асрда Англияда Генрих VIII ҳукмронлиги давридан мўйнали яшил ёки қизил тўн кийган мўйсафид одам сифатида тасвирланувчи “Мавлуд отаси” образи Авлиё Николс билан типиклаштирилди.

 Мавлуд отаси. Англия.

Нидерландия ва Белгияда Санта Клаус ҳамда Авлиё Николсга асосланган Синтеркласс образлари бир-биридан фарқланишидан ташқари, ўзаро рақобатлашади ҳам.

Авлиё Николс.

Францияда “Мавлуд” арафаси болаларга совға улашувчи шахс Пéре Ноëл бўлиб (сўзма-сўз таржимаси “янгиланиш отаси”), у ХVII асрдан бошлаб оммалашган. Бу образнинг Санта билан ўхшаш жиҳатлари бор бўлса-да, фарқли жиҳатлари ҳам йўқ эмасди. Бу фарқлар кийимларида, ёрдамчиларида яққол кўзга ташланарди. Пéре Ноëл баъзан Санта каби қизил тўн кийса, баъзан қора ёки тўқроқ рангдаги тўн кийиши ҳам мумким эди. Лекин ҳеч қачон қалпоқ киймасди. Шунингдек, ёрдамчилари ҳам Сантаники каби элфлар бўлмаган.

Германия халқлари масиҳийликни қабул қилишидан аввал “Юле” байрамини нишонлаган. Бу Европа халқларининг энг қадимги анъанасига асосланган бўлиб, қуёш ўлиши ва янги қуёш туғилишини билдирган. “Юле” байрами, одатда, 21-22 декабрда, яъни энг қисқа кун ва энг узун тун (ялдо кечаси)да нишонланган. Байрамнинг моҳияти қуёш туғилиши ва қора кунлар ниҳоясига етганини нишонлаш бўлган. Бу байрам урф-одатига кўра, аламазон ҳосил қилинган, махсус ўйин ва маросимлар ўтказилган. Скандинавия ва Германия анъанасида “Юле олови” учун баҳайбат дарахт танланган ва уни уйга олиб кириб, махсус расм-русумларни ўтказган ҳолда ёқишган. Бу олов ўз навбатида қайта туғилган қуёшнинг бир парчаси бўлиб, хонадонга фаровонлик келтиришига ишонилган. Ҳозирги кунимизнинг Янги йил ва “Мавлуд” байрамларида ҳам “Юле”дан қолган олқиндилар мавжуд. Масалан, байрам дарахти – янги йил арчаси ва совғалар ҳам “Юле”дан бошланган анъанадир. Бундан ташқари, “Юле” байрамида шарафланувчи худо – Водиннинг фазилатлари ҳам Санта Клаус ҳақидаги афсоналарга сингиб кетган, деб тахмин қилинади. Бу гипотезанинг исботи тариқасида эса Водиннинг ярим тунда отини эгарлаб, уйма-уй болаларга совға улашиши келтирилади.

 Водин.

Финландияда эса мифологик Жоулупукки образи Санта билан қоришиб кетган. Жоулупукки – Финландиянинг Янги йил байрамидаги асосий қаҳрамон. У “Мавлуд” тунида болаларга совға улашувчи сеҳргар қиёфасида танилган бўлса-да, аммо унинг тарихи бир мунча мураккаброқдир. Қадимий мифологик талқинда Жоулупукки ҳайвон шаклида (асосан, эчки) тасвирланган. Бу ҳайвон зулмат ҳукмдори эканига ишонилган ва қоронғиликдан ташқари, совуқлик ҳам унинг измида деб қаралган. ХIХ асрга келиб Европада католик анъаналарининг кенг ёйилиши фольклорга ҳам ўз таъсирини ўтказмай қолмади. Натижада Жоулупукки образи Санта образига уйғунлаша бошлади. ХIХ аср охири ХХ аср бошларида Жоулупукки образи Сантанинг айни ўзига айланди. Венгрияда Тéлапó болаларга совға улашувчи образ сифатида танилган. Унинг илдизи эса қадимги герман ва скандинавия халқлари эътиқоди билан боғлиқ бўлиб, бу образнинг тарихи масиҳийликдан олдинги ва ундан кейинги даврларни ўз ичига олади. Словенияда болалар “Мавлуд”ни Бозичекдан, Янги йил туни эса Дедек Мраздан совға оладилар. Бу иккиси турли образ бўлиб, Бозичек хорват тилидан “мавлуд” деб таржима қилинади. Дедик Мраз эса Дед Марознинг славиянча шаклидир. Бозичекнинг келиб чиқиши ҳақида аниқ маълумотлар йўқ. Дедек Мраз славян халқлари мифологияси билан боғлиқ.

Дед Мароз.

Славян халқлари фольклоридаги тақвим худоси кейинчалик Мароз образига айланди. Унинг сеҳрли узуги бўлиб, уни навбатма-навбат тақвим ойларига тақарди. Шу орқали у вақтни, мавсумни, об-ҳавони назорат қиларди. Тақвимнинг сўнгги куни байрам дарахтини ёқиб, тантана қилишарди, деган қарашлар ҳам мавжуд (Лекин ХIХ асрда Марос Иванович образи шакллантирилган бўлиб, у “Мавлуд” тунида болаларга совға улашувчи қаҳрамон сифатида талқин қилинган).

ХIХ асргача қорбобо образи славян халқларида мавжуд бўлмаган. Бу образ масиҳийлик дини билан кириб келган, деган қараш кейинроқ пайдо бўлди.

Қадимги шарқий славян халқлари ҳосилни йиғиб олгач, у қишда музлаб, нобуд бўлмаслиги учун Совуқни байрам дастурхони билан сийлаш керак, деб ишонишган. Зиёфатга эса оила фаровонлигига масъул ҳисобланган марҳум боболар руҳи чорланган. Бу чорловда боболар руҳига ҳурмат юзасидан уларга “Пан Мароз” деб мурожаат қилинган.

Қадимги шарқий славян халқларида Мароз эртак қаҳрамони бўлиб, у темирчилик билан шуғулланувчи образ тасвирида гавдалантирилган (Халқ этимологиясига кўра, сувни ҳам темирдек қотириш хусусияти шу билан изоҳланади).

Шимолий славянларнинг фольклори шарқий славянлардан мутлоқ фарқ қилиб, ундаги қиш руҳини ифодаловчи образнинг келиб чиқиши тақвим худосига бориб тақалса-да, асил исми Зюзя бўлган совуқни бошқарувчи ўрмон руҳи сифатида талқин қилинади. У пакана бўйли, узун ва қалин оқсоқолли, асо билан юрувчи оқ пўстин кийган ялангаёқ қария кўринишида тасвирланган. Унинг нафаси – совуқ, кўз ёшлари – сумалак, сочлари эса қор ёғдирувчи булутлар, деб ишонилган. Қиш ойларида у далалар, ўрмонларни кезган ҳолда ҳассасини тақиллатиб, ерни, сувни музлатади. Зюзя ҳозирги рус халқлари Дед Марозининг мифологик аналиги ҳисобланади.

 Зюзя.

Форсларнинг қорбобоси қолган халқларнинг қорбобосидан мутлоқ фарқ қилади. Эрон фольклорида мавжуд бўлган Аму Наврўз (форчадан “Наврўз тоға”) ёки Баба Наврўз номли образ ҳар йили ёрдамчиси Ҳожи Фируз билан бирга эрта баҳорда янги йилни нишонлаш учун пайдо бўлади.

Баъзи тарихчиларнинг фикрига кўра, у “Шоҳнома” қаҳрамони Рустамнинг отаси Зол образи асосида шаклланган. У ҳам худди Сантадек болаларга совға улашади. Аму Наврўз кигиз қалпоқ кийган, ҳасса билан юрувчи, кўк рангли узун чакмон кийиб, белбоғ боғлаган, енгил оёқкийими ва шалвар кийган, оппоқ соқоли кўксига тушиб турган кекса сифатида тасвирланади. Фируз эса дўмбра чалиб рақсга тушади-да, Аму Наврўздан совға талаб қилади, у эса барчага совға улашади.

Аму Наврўз.

Туркий халқлар мифологиясида ҳам қиш руҳини ифодаловчи образ мавжуд бўлиб, баъзи халқларда аёл – Аёз Момо, баъзи халқларда эркак – Аёз Бобо деб тасвирланган (Ёки ҳар иккиси ҳам келтирилган). Масалан:

Якутияда Чисхан – муз бобо, Ҳарчана – муз момо ҳамроҳлигида тасвирланади.

Марказий Осиё давлатларида қиш руҳи деярли бир хил номланади. У қозоқ ва қирғизларда Аяз Ата, ўзбек ва туркманларда Аёз Бобо/Аяз Баба каби талаффуз қилинади.

Аяз Ата.

Бошқирдистон ва Тататаристонда бу образ Қиш Бабай, Озарбойжонда эса Шахта Баба деб аталади.

Туркий халқлар фольклорида мавжуд бўлган қиш руҳи тангричилик дини афсоналари таъсирида шаклланган. Унда тасвирланишича, Аёз Бобо совуқлик, шамол ва зулматни бошқарган қаттиққўл мўйсафиддир. У қишни яхши кўрганларни ғайрат ва шижоат билан тақдирлаган. Қишни ёмон кўриб, ундан нолиганларни касаллик ва ўлим билан жазолаган.

Қорбобонинг мифологик прототиплари орасида шундай ажабтовур истисноли образлар ҳам борки, унинг бирида аёл тасвирланса, бошқа бири 13 тадан кўп қаҳрамонлар мажмуидир.

Италияликлар “Мавлуд” байрамида оилавий дастурхон атрофида тўпланадилар ва Бефананинг ҳақига дуо қиладилар. Бефана – италянларнинг меҳр-муҳаббат туйғусини уйғотувчи оилавий бахт ҳомийси. У мавлудга ўтар кеча кекса аёл қиёфасида бутун ер юзини спургисида айланиб, болаларга совға улашувчи қаҳрамон – Санта билан ўзаро тафовутий жиҳатлари кўп бўлса-да, аммо моҳиятан деярли бир хил ҳисобланади.

Бефана.

Бефана ҳақидаги афсоналар масиҳийлик анъаналарига бориб тақалади. Шунга қарамай, мажусийлик ва энг қадимий урф-одат олқиндилари ҳам йўқ эмас. Унинг исми “эпифания” (лотинча “чўқинтириш”) сўзидан келиб чиққан, деб ишонилади. (6 январь – Исо чўқинтирилган кун – болаларига совға улашиши ҳам, балки шу билан боғлиқдир.)

Ёласвейнарлар ёки ёлский йигитлар бугунги кунимиздаги қорбобонинг исланд мифологиясидаги аналоги ҳисобланади. Уларнинг сони асрлар оша турли манбаларда турлича келтирилади. Ҳозирда Ёласвейнарлар сони 13 та деб тахмин қилинади, ХVII асргача улар ўғри, болаларни ейдиган махлуқ сифатида тасвирланган. Ундан кейинги асрларда Ёласвейнарларнинг ташқи кўриниши, характери ҳақидаги талқинлар ўзгариб бориб, ҳозирги кунимизда улар шўх, қувноқ ҳазилкаш, меҳрибон ва болаларга совға улашувчи қаҳрамонларга айланганлар.

 13 Ёласвейнар.

Қорбобо имижининг шаклланиши ва халқаро миқёсда кенг ёйилишида муҳим ўрин эгаллаган воситалар

Шимолий Америкада яшовчи инглизлар ва кейинчалик Британия мустамлакалари, сўнггида эса Қўшма Штатларда голландларнинг Синтерклас образи оммалаша бошлади. Вашингтон Ирвингнинг “Нью-Ёрк” тарихи (1809) асарида Санта Клаус (бу ном илк бор 1773 йилда АҚШ матбуотида ишлатилган) деб қўлланилган. Асарда у епископ кийими ўрнига яшил қишки пальтода, қорин солган голландиялик денгизчи сифатида тасвирланган.

1821 йилда эса Нью-Ёркда 5 ёшдан 12 ёшгача бўлган болалар учун “Янги йил совғаси” китоби нашр этилди. Унда Санта Клаус буғи чанасида тасвирланган. Санта Клауснинг замонавий қиёфасини яратган биринчи рассом ХIХ асрда яшаган, асли немис миллатига мансуб америкалик карикатурачи Томас Наст бўлиб, у 1863 йил 3 январда “happer's Weekly” журналида Америка байроғи туширилган кийим кийган, фуқаролар уруши ҳақидаги изоҳ ёзилган, “Jeff” деб ёзилган қўғирчоқни ушлаб турган ҳолда тасвирланган.

Карикатура.

Наст бу тасвирни яратишда ўзи туғилган жануби-ғарбий германия фольклоридаги Белсниcкелдан андоза олган. Ушбу суратда ҳам Санта буғулар қўшилган чанада тасвирланган. Қорбобо шимолий қутбда яшаши ҳақидаги тасаввур ҳам Настнинг ижоди бўлиши мумкин, чунки 1866 йил 29 декабрь “happer's”нинг яна бир сонидаги “Мавлуд” тасвири “Санта Клаус ва унинг асарлари” сарлавҳали гравюраларнинг кўргазмаси бўлиб ўтди. Унда “Santa Klausvill, NP” ёзуви бор эди (NP шимолий қутб почта манзилини англатувчи белги). 1869 йилда Настнинг суратлари асосида ёзилган Жорж П.Вебстернинг “Санта Клаус ва унинг асарлари” номли китоби нашр этилди. Унда Сантанинг уйи шимолий қутбда муз ва қорлар орасида экани ёзилганди. Ушбу китоб 1870 йилга келиб машҳур бўлди. Қорбобонинг хотини ҳақидаги ғоя эса ХIХ аср ўрталаридан бошланган америкалик муаллифларнинг ижоди бўлиши мумкин. 1889 йилда шоир Кетрин Ли Бейтс “Меҳрибон қорбобо” шеърида Клаус хонимни тилга олади.

Франк Баумнинг болаларга мўлжалланган “Санта Клауснинг турмуш тарзи ва саргузаштлари” номли китоби 1902 йилда нашр этилди. Бу китобгача қорбобо ҳақидаги афсоналарнинг аксариятида мукаммал манзара чизилмаганди. Баумнинг асарида қорбобо умрбоқий образ, чанасига қўшиш учун 10 та кийиги бор ва у “ҲоҲоҲо” водийсида (қорбобонинг кулгисига ишора) яшайди. Шунингдек, бу асар Сантага боғланувчи мотивларни яратди. Булар бахтли болалик, орзулар улашилиши, қашшоқ оила фарзандларининг ўзига хос қувончи ва ҳоказо.

Қорбобо имижидаги сўнгги нуқтани 1930 йилларда Coca-Cola компанияси учун ишланган реклама қўйиб берди. Хаддон Сундблом томонидан ишланган ушбу рекламада қорбобо қизил ва оқ уйғунлигидаги либосда тасвирланади, чунки бу ранглар Coca-Cola брендини тарғиб қилиш учун ишлатилган. Қорбобонинг ёрдамчилари бўлган элфлар эса ХХ аср бошларидаги баъзи суратлар орқали оммалашди. 1912 йилга келиб, қорбобо ҳақида тарихдаги энг биринчи кино ишланди. Унда қорбобо ролини фильм режиссёри – Лидем Бентокнинг шахсан ўзи ўйнади. Ўшандан кейин қорбобо ҳақида жуда кўп фильмлар суратга олинган.

Икки жаҳон урушидан сўнг қорбобонинг жамият ҳаётидаги ўрни янада мустаҳкамланди, чунки у қўлида қурол олиб юрмайдиган бутун дунёни кезиб, ирқидан, динидан, миллатидан қатъи назар барча болаларга совға улашувчи, тинчлик ва шодликсевар эркак тимсоли эди. У мўъжиза ярата оларди. Жамиятлар саноатлашаётган бир вақтда у ўз қўли билан ўйинчоқ ясарди ва шу сабабли ҳам қорбобо образида табиатга қайтиш, оддийлик ва самимийлик, ўтмиш ва келажак ўртасидаги алоқа каби тушунчалар мужассамлашган эди.

Қорбобо ва мавлуд байрамининг рад этилиши ва қайта тикланиши

Болаларга совға билан бирга шодлик ҳам улашувчи қорбобо образи ижобий қаҳрамон бўлишига қарамай, ўз тарихи мобайнида бир неча маротаба рад этилишларга учраган. У илк бор Мартин Лютер томонидан рад этилган бўлиб, бунинг сабаби болаларнинг ишончи қорбобога қаратилган ҳолда орзуларининг рўёбга чиқишини Исодан эмас, қорбободан сўраётганликлари эди. Бу рад этилиш узоққа чўзилмайди, чунки ота-оналар диний қоидалардан кўра фарзандларининг қувончини афзал кўрганлар.

Ундан кейинги тақиқ 1644–1660 йиллар давомида англия ва америкадаги инглиз мустамлакаларида қонун билан белгиланган. Бунинг сабаби одатдагидек дин эмас, балки ишчилар байрамни нишонлаган кунлар корхонада иш тўхтаб қолаётгани пуританларнинг жаҳлини чиқарган. 1647 йилда пуританлар бошчилигидаги англия парламенти “Мавлуд” байрамини тақиқловчи ва уни рўза кунлари билан алмаштирувчи қонунни имзоладилар. Ҳукуматнинг фикрича, бу байрам “Библия”дан асосланмаган ва қолаверса, исрофгарчилик ва ахлоқсизлик даври эмиш. 1660 йилда қирол Чарлз II тахтга қайтиши билан тақиқ ҳам барҳам топди. Инглиз пуританлари таъсири билан 1659 йилда Бостонда ҳам “Мавлуд” байрами тақиқланди ва байрамни яширинча нишонлаганларга 5 шиллингдан жарима солинди. Ушбу тақиқ 1681 йилда инглиз губернатори этиб тайинланган Эдмунд Андрос томонидан бекор қилинди. Тарихдаги сўнгги тақиқ яқин ўтмишда, Совет иттифоқи даврида рўй берди. Совет республикаларида марксизм-ленинизм таълимотига мувофиқ атеизм қўллаб-қувватланган бир шароитда барча диний байрамлар, шунингдек, “Мавлуд” байрами ҳам тақиқланган. Бу тақиқ 1936 йилгача давом этган. Тақиқ бекор қилинганига қарамай, байрамнинг айрим элементларигина: безатилган янги йил арчаси, совғалар ва қорбобо сақлаб қолинган, холос. Бу кўриниш ҳозиргача давом этмоқда.

Қорбобо образининг жамиятдаги ўрни: ижобий ва салбий жиҳатлари

Психологлар қорбобо қатнашган тўқима ҳикояларни болаларга айтиш болани қорбобо ҳақиқий эканига ишонтиришдан фарқланишини жуда кўп таъкидлаб келишган. Сурункали тарзда қорбобо реал ҳаётда борлигига ишонтириш учун далиллар келтириш натижасида болаларнинг ўсиб борувчи шубҳалари парчаланади. Оқибатда боланинг танқидий фикрлаш қобилияти ўлиб қолади. Келажакда бу бола бўйсунувчан ва қўрқоқ бўлиб ўсади. Ёки аксинча. Бола қорбобонинг тўқима образлигини, ота-онаси алдаганини билгач, унда ишончсизлик ҳисси уйғонади. Парчаланган ишонч болада руҳий жароҳат қолдиради.

Одатда, болаларда қорбобога бўлган ишонч 4 ёшгача зарарсиз ҳисобланади. Беш ёшдан бошлаб болада танқидий фикрлаш қобилияти шакллана бошлайди. 7 ёки 8 ёшида бу ишонч кескин камаяди.

Тадқиқотларга кўра, боланинг қорбобога ишончи қуйидаги сабабларга асосланади:

• дўстлардан эшитган бўлади;

• кимдир унга совғалар қолдирган бўлади;

• оммавий ахборот воситаларидан хабар топган бўлади;

• байрам тонгидаги ярим ейилган печение ва бўшаб қолган сут стакани орқали у қорбобонинг борлигига ишонади.

Қорбобонинг ҳақиқий шахс сифатида кўрсатилишига эътирозлар қуйидагича:

• болага атайлаб ёлғон гапириш ишонсизликни тарғиб қилади;

• худбинлик, очкўзлик ва молпарастлик иллатларига йўл очади;

• яхши хулқ-атвор эвазига совға берилиши порахўлликка етаклайди;

• танқидий тафаккур ривожланишга тўсқинлик қилади.

Лекин юқоридаги эътирозларга қарши чиқадиганлар ҳам йўқ эмас. Уларнинг таъкидлашича, қорбобо каби тўқима образларга ишониш боланинг образли тафаккури ривожланишига туртки беради. Болаларнинг совға олгандаги қувончи хотираларида бахтли болалик онлари сифатида муҳрланади, бу эса уларнинг келажакдаги муваффақиятларига ўз таъсирини кўрсатади.

Юқоридаги каби фикрлайдиган инсонларни назарда тутган ҳолда файласуф Девид Кайл Жонсон шундай ёзади: “Ота-оналарнинг бу ёлғони боланинг ишончини рағбатлантиради, тасаввурини эмас”.

Баъзи болалар эса қорбобога ишонишдан унчалик зарар кўришмайди. Бу вазиятга нисбатан психология профессори Жаклин Вуллининг фикри: “Ишонч бу болаларга хос туйғу, ишончсизлик эса катталарга хос. Катталар оламига қўшилгани учун узоқ вақт алданиб келганидан ғазабланмайди, балки уялади, холос”.

Психолог Жон Кондиринг тадқиқотларига кўра, “Баъзи болалар ота-оналари томонидан алданганини тушунгач, уларга нисбатан ишончсизлик уйғонади ва ота-оналарнинг Худога ишонтиришини ҳам шубҳа остига олади”.

Баъзи ота-оналар фарзандини қорбобога ишонтиришнинг манфаатли томонлари борлигини тан оладилар. Қорбобога хат боланинг қўл хотираси шаклланишига ёрдам беришдан ташқари, имловий ҳамда компютер саводхонлиги ва электрон почта каби ижтимоий тармоқлардан фойдаланиш маданиятини ошириш каби таълимий афзалликларга эга. Қорбобога йўллаган мактуб кўпинча боланинг ёзишмалар бўйича илк тажрибасидир. Ота-она ёки ўқитувчи ёрдамида ёзилган ва юборилган мактубда ёзиш тартиби: саломлашиш, манзил ва почта индексидан фойдаланишни болалар мана шундай тилаклар хати ёрдамида ўрганадилар.

Менинг фикримча эса болаларини қорбобога ишонтирувчи ота-оналар ўзларида мавжуд бўлмаган, яшалмаган болалик кунларини фарзандлари баҳона яшашни истайдилар, аслида улар болаларини эмас, ўзларини қувонтирадилар. Шундай экан танлов ҳар кимнинг ўз ихтиёрига ҳавола.

Зиёдахон ТУРДИБОЕВА