Шаҳодат Муродова – Кореяда нуфузли ГКС гранти орқали сиёсатшунослик йўналишида таҳсил олган. Тўртта тилда бемалол гаплаша оладиган қаҳрамонимиз билан Корея маданияти, сиёсатда аёлларнинг ўрни, корейс боғча тизими ҳақида суҳбатлашдик.

– Суҳбатимизни Кореяга кетиш ҳикоянгиз, нуфузли университетда таълим олиш, оилавий ўқишни давом эттириш қийинчиликлари ва афзалликлари ҳақидаги иқрорларингиз билан бошласак.

– Кореяга кетиш фикри кутилмаганда пайдо бўлган. Шарқшунослик университети хитой тили филологияси факультетини тугатган йилим Хитойда ўқиш учун Конфуций грантини ютиб олгандим ва ўша пайтда ўқишга кетиш учун ҳужжат ишлари билан юргандим, визам ҳам тайёр бўлганди. Турмуш ўртоғимдан оила қуриш таклифи сабабли режаларим ўзгарди ва Хитойда ўқиш фикридан воз кечдим. Чунки турмуш ўртоғим ўқишни Кореяда давом эттиришим таклифини берганди. Қай бирини танлашга иккиланганман. Хитойда ўқиш орзум эди, грантим ҳам бор. Оилани танлаб, Кореяда ўқишимни давом эттиришга рози бўлдим.

Шундай қилиб, 2020 йили турмуш ўртоғим орқали оилавий виза билан Кореяга келдик. Тил билмаслигим сабабли бироз уйда қолиб кетдим. Янги муҳитга мослашиш ва тил билмаслик мени стресга туширди, турмуш ўртоғим уйда интенсиве тарзда корейс тилини ўргатишни бошлади. Бир йиллардан кейин ўқишга топширишга қарор қилдим ва Кореяда машҳур бўлган грант дастури – ГКС (Global Korea Scholarship)га ҳужжат топширдим ва интервьюларни корейс тилида топширганим ҳам қўл келиб, грант ютиб олдим.

ГКС гранти орқали Сукмён аёллар университетига ўқишга кирдим. Ўқиш натижалари чиққанда, ҳомиладорлигимни билардим, шу сабаб грантдан воз кечишни ҳам ўйлаб кўрганман. Грант берувчи ташкилот бола билан ҳам ўқишимни давом эттиришга рухсат бергандан кейин қароримдан қайтдим. Барибир оилали талабанинг ўқиши қийинчилиги кўпроқ. Энг катта ютуғим грант билан ўқиганим бўлди. Чунки оила ва бола билан контракт асосида ўқиш чет элдаги ёш оила учун ортиқча маблағ талаб қилади. Турмуш ўртоғимнинг доим қўллаб-қувватлагани ҳам менга анча ёрдам берди.

– Корея маданиятига мослашиш жараёнлари қандай кечди?

– Биринчи қийнаган масала – тил билмаслик. Дўконларга чиқиб бемалол юролмасдим. Шифокорга борганда ҳам тил билмаслигим анча қийнарди. Шу сабаб корейс тилини тезроқ ўрганишга киришганман.

Корея маданияти билан аввалдан таниш эмасдим. Бу ердаги барча нарсалар мен учун янгилик бўлган. Маданиятига, овқатларига тез мослашдим, – характерим сабабли бўлса керак. Тез мослашувчанлик менда аввалдан бор. Аммо мен кўниколмаган нарса бу – корейс уйлари. Мамлакат майдони кичик бўлгани учун уйлари ҳам жуда кичкина. Лекин ҳамма шароити бор. Ўзбекистонда кенг ҳовлига ўрганган эмасмизми, келган вақтимизда уйнинг кичкина эканини кўриб “culture shock” олганман.

– Шаҳодат, сиз тўрт тилда бемалол суҳбатлаша оласиз. Кореяда бу сизга қандай афзалликлар берди? Тил ўрганиш борасида ҳам маслаҳатлар берсангиз.

– Ҳозирда хитой, корейс, рус ва инглиз тилларида бемалол гаплаша оламан. Хитой тили ўрганишни бошлаганимда жуда қийин туюлган. Нима учун осонроқ тилни танламадим деган ўй ҳам ўтган хаёлимдан. Хитой тилини ўрганишда иероглифлар ва кўп сўзларни ёдлашга тўғри келади. Хитой тилини хотирага асосланган тил деб биламан. Ичига кирганингиз сари ўрганиш осонлашиб бораверади. Қолган тилларни ҳам шу йўсинда ўрганиб бордим. Асосийси, ўз она тилини яхши билган одамда ҳар қандай тилни ўрганиш жараёни осон кечади. Хотира ва ўша тилнинг маданиятини билиш муҳим деб ўйлайман.

Кўп тил билиш ҳар қайси давлатда асқотади. Кореяда бошқа давлатдан келган турли миллатли дўстларим билан мулоқот қилишимда инглиз тилини билганим ёрдам берган. Корейслар инглиз тилида яхши гаплаша олмайди. Бу эса корейс тилини тезроқ ўрганишимга сабаб бўлди. Тилни қанча яхши билсангиз, ишга кириш имконияти ҳам шунча ошиб бораверади. 

– Магистратура учун нега айнан сиёсатшунослик йўналишини танладингиз?

– Ўзимнинг асл соҳам хитой тили филологияси. Магистратура учун ҳам ўзимга яқин соҳани танлашга ҳаракат қилдим. Шундай қилиб, Сукмён аёллар университетида сиёсатшунослик ва халқаро муносабатлар факультетида ўқидим. Бунга яна сабаб, Ўзбекистонда раҳбар аёлларга берилаётган имкониятлар десам ҳам бўлади.

Мен ўқиган университет Сукмён университетида фақат аёллар таълим олади. Бундан жамиятда аёллар ўз ўрнини топишига кўмаклашиш, давлатнинг бошқарув соҳаларида аёлларнинг улушини кўпайтириш мақсад қилинган.

– Дунё сиёсат соҳасида аёллар улуши нисбатан кам. Кореяда бу кўрсаткич қандай?

– Тўғри, бутун дунёда, ҳатто ривожланган давлатларда ҳам сиёсатда аёлларнинг ўрни жуда кам. Кореяда ҳам худди шундай, ишонсангиз, Ўзбекистоннинг парламентдаги аёллар кўрсаткичи Кореяникидан анча яхшироқ. Дарсларда бу ҳақида гапириб берганимда қонунчиликда аёлларга берилган квота ва имкониятлардан профессорларимиз ҳам ҳайрон қолишган. Кореяда аёллар асосан маркетинг, савдо соҳаларида фаолроқ.

– ГКС гранти ҳақида ҳам маълумот бериб кетсангиз.

– ГКС гранти Корея ҳукуматининг энг катта таълим гранти. Бу грант дастури ўқишнинг барча харажатларини қоплайди, бундан ташқари ойига 900–1000 доллар атрофида стипендия беради, суғурта пулларини қоплайди. Ўзбекистонга ҳам ҳар йили бакалавр ва магистратура, PhD учун квоталар ажратилади. Ўқиш ва соғлик суғурта пуллари тўлиқ қопланади. Бундан ташқари, талабалар учун текин дастурлар ва шаҳарлар бўйлаб бепул саёҳатлар жуда кўп ташкил қилинади. Шунчаки ариза бериб қатнашиш мумкин. Контрактда ўқиб, бўш вақтларида иммиграция қонун-қоидаларини бузмаган ҳолда ишласа бўлади. Лекин грантда ўқиш яхшироқ. Аммо ишлаш мумкин эмас. Давлат ажратга стипендия ва имкониятлар билан бемалол ишламай ўқишни давом эттириш мумкин. 

Грантни ютиш ҳам осонмас. Номзодлар жуда кўп бўлади. Аммо тил сертификатлари, мақолалар, интервью босқичи муҳим рол ўйнайди. Уларга ўқиш давомидаги режаларингизни асослаб беришингиз керак.

– Кореяда ўзбек талабалари, умуман ватандошларимиз қайси соҳаларда устун?

– Кореяда ҳам ўзбек жамияти кундан кун кўпайиб бормоқда. Асосан Э-9, яъни ишчи визасида шартнома билан заводларда ишлаш учун келишади. Ўзбек талабалари ҳам жуда кўп, кўп ёшларимиз IT соҳасида, маркетинг ёки инглиз тилини ўқитиш бўйича ишлашади. Қизлар эса асосан клиникаларда таржимон бўлиб ишлайди.

– Корея ижтимоий ҳаётидаги ижобий ва салбий ҳолатлар ҳақида айтиб берсангиз.

– Шахсан, манга энг ёққани корейсларнинг ўз соғлигига жудаям эътиборли экани, соғлом овқатланиш ва спортга аҳамият беришлари. Шу ерда фарзандли бўлдим, туғруқхоналаридаги шароит ҳам жуда ёққан. Бу ерда болангизни касалхонада олиб ётсангиз ҳам болалар дадаси билан ётишади, ота-она бирдек фарзанди учун қайғуриши ёқади. Салбий жиҳатлар ҳар бир миллатда бор, шунинг учун бу ҳақида тўхталиб ўтиргим келмади.

– Шаҳодат, сизнингча чет элда яшаб, ўқиётган оилаларда аёлнинг ўрни қандай? Қийинчиликлар ва бошқаларга ўрнак бўладиган жиҳатлар ҳақида нималар деёласиз.

– Грант ютиб олганимдан кейин бир йил бошқа шаҳарга бориб ўқишимга тўғри келган. Бу корейс тилини яхшироқ ўргатиш, бошқа маданият ва шевалар билан таништириш учун грант дастурига киритилган эди. Шунда ҳомиладор ҳолимда турмуш ўртоғим билан алоҳида шаҳарларда яшадик. Бир йил давомида фарзандим билан шу тарзда ўқидим. Оилаларнинг чет элда ўқиб ёки ишлашининг энг яхши тарафи эр-хотин мусофирликда кўп қийинчиликларни бирга бошдан кечириб, бирга ҳал қилишга ҳаракат қилишади. Ўзбекистонда, одатда, ёшларнинг муаммоси бўлса, ота-оналар ҳал қилади, ёш оилани қийинчиликлар билан қолдиришмайди. Мусофирликда эса эр-хотин бир-бирини жудаям яхши таниб олади, қийинчиликларда тобланиб, бир-бирига янада меҳр-муҳаббатли бўлади. Аёлнинг ўрни қайси давлатда яшаши билан боғлиқ деган нарса йўқ. Кореяда яшаётганлар ичида ҳам аёлини уйдан чиқармай, қизиқишларига тўсқинлик қиладиган эркаклар бор ва аксинча оилалар ҳам етарлича.

– Фарзандларингиз Кореяда қандай улғайишяпти? Боғча тизимидан нималарни ўрганишимиз мумкин?

– Бу ерда боланинг тарбиясига жуда яхши эътибор беришади, боғча вақтидан жудаям керакли нарсаларни, ҳаётий вазиятларни ўргатиб боришади. Масалан, ёнғин чиққанда ўзини қандай ҳимоя қилиш, чиқиндиларни тўғри саралаш, зилзилада ўзини қандай тутиш, тишларни тўғри ювиш каби. Боғчада болаларга ҳайвонларга тўғри муносабатда бўлиш ўргатилади ва табиат билан яқиндан таништирилади. Экскурсияларга олиб чиқилади, полизларга борилади, мевалар, сабзавотларни боғча опалари билан бирга теришади.

Болаларни махсус мобил илова орқали кун давомида кузатиб бориш мумкин. Бола бетоб бўлиб қолса, дориларни мобил илова орқали тасдиқлаб, имзо қўйдириб ҳам олишади. Оғзаки айтсангиз дори берилмайди. Хавфсизлик масалаларига ҳам алоҳида эътибор берилади.

Боғча нархларига келсак. Давлат боғчалари корейс болалари учун текин. Лекин чет элликлар учун пулли. Давлат боғчаларига қараганда хусусий боғчаларнинг кўлами торроқ.

– Келажакдаги режаларингиз…

Ҳозирда болалар кичкиналиги сабабли бироз улар билан бирга уйда вақт ўтказмоқчиман. Ундан кейин эса ишга жойлашиб тажриба тўплашни хоҳлайман. Келажакда Ўзбекистонга қайтганимизда ҳам Кореяда тўплаган тажрибамиз асқотишига ишонаман.

Зулхумор ОРИФЖОНОВА суҳбатлашди.

Oyina.uz