Yurtimizdagi ko‘plab allomlarimizning ijod va ilm maktablari, haykallari, nomlari bilan ataluvchi inshoot-u ko‘chalar haqida yaxshi bilamiz. Ammo ularning asl xoki yotgan qabrlar haqida to‘liq ma’lumotga egamizmi? Ularning bizgacha yetib kelgan kitoblari haqida-chi?

Sharqda ilk Uyg‘onish davrining qomusiy olimlaridan biri  Abu Rayhon Beruniy — 973-yil Xorazmning Kat shahri (hozirgi Qoraqalpog‘iston Respublikasining Beruniy shahri)da tug‘ilgan bo‘lib, XI asrning mashhur qomusiy olimlaridan biri hisoblanadi. Beruniy “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar”, “Xorazmning mashhur kishilari”, “Munajjimlik sanʼatidan boshlangʻich tushunchalar”, “Hindiston”, “Mineralogiya”, “Dorivor oʻsimliklar haqida kitob” kabi ko’plab yirik ilmiy va falsafiy asarlar yaratgan, ammo uning 152 asaridan hozirgi davrgacha faqat 30 tasi yetib kelgan. Beruniy o‘zining “Hindlarning aqlga sig‘adigan va sig‘maydigan ta’limotlarini aniqlash” kitobida hozirgi Amerika qit’asining mavjudligini ispan va portugal dengiz sayyohlaridan bir necha asr avval ilmiy asoslab bergan. 

2013-yil BBC nashrida Afg‘onistondagi ajdodlarimiz ko‘milgan joylar, xususan, G‘azna shahrida joylashgan Beruniy qabri ta’mirlanishi haqida xabar berilgan edi. Bunga UNESCO xalqaro tashkiloti ham bosh-qosh bo‘layotgani ham ta’kidlangan. 2016-yilda esa qomusiy olim Abu Rayhon Beruniyning qabri qarovsiz ahvolda qolgani haqida Bobur xalqaro jamoat fondi raisi, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi Zokirjon Mashrabov ma’lum qilgan.

Afg‘onistonlik jurnalist Abdul Haq Rahimi bilan bog‘lanib, Beruniyning qabri ta’mirlanishi va ziyoratgoh maskanga aylantirilishi rejalashtirilgani haqida ma’lumot oldik.

Mamlakatdagi turli notinch vaziyatlar ulug‘ ajdodlar yotgan muborak joylarga ziyon yetkazmaydi degan umiddamiz.

Eslatib o‘tamiz: Afg‘onistonda Mavlono Lutfiy, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur, Kamoliddin Behzod kabi ajdodlarimiz qabrlari ham bor.