Tutilgan tutqun


Saqlash
16:02 / 19.02.2025 0 469

Arabchadagi asir so‘zining sof o‘zbekchasi tutqundir. Bu ikki so‘z ham tilimizda faol qo‘llanadi va bir xil ma’noda yuritiladi. Faqat asir so‘zini ko‘proq ishlatamiz. Tutqun so‘zining ildizi so‘zning shaklidan aniq ko‘rinib turibdi. “Tutib olmoq” mazmunidagi tut fe’liga “-qun” qo‘shimchasi qo‘shilib, “tutib olingan” ma’nosidagi tutqun so‘zi hosil bo‘lgan. G‘ani Abdurahmonov va Alibek Rustamovning “Qadimgi turkiy til” kitobida jamoa ma’nosidagi tergin so‘zi ham shu usulda yasalganligi aytib o‘tilgan. Biz hozirda “terma jamoa” deymiz. Qadimda “terma jamoa” terib olingan degan ma’noda “tergin” so‘zi bilan ifodalangan.

 

Shu o‘rinda, tariximizning VII-XIV asrlarida “tutmoq, qo‘lga kiritmoq, o‘lja qilmoq” ma’nosidagi bul fe’lidan -(u)n affiksi yordamida yasalgan va “tutqun, bandi” ma’nosini ifodalagan bulun so‘zining keyinchalik asir va tutqun so‘zlarining faollashuvi natijasida tilimizdan chiqib ketganini va tamom unutilganini eslab o‘tmog‘imiz joyizdir.

 

Eshqobil SHUKUR

 

“Boboso‘z izidan” kitobidan olindi.

 

Foto: Abdumannon Nurmuhammad

Izoh yo‘q

Izoh qoldirish

So‘nggi qo‘yilgan

Barchasi

Bilasizmi?

16:07 / 02.07.2025 0 7
Yelib keldi

Bilasizmi?

10:05 / 20.05.2025 0 530
Farzand nega tirnoqqa o‘xshatiladi?

Qatra

12:05 / 19.05.2025 0 498
Hammani yig‘latgan vasiyatnoma

Qatra

15:04 / 17.04.2025 0 442
Marhamat aya sog‘inchi



Ko‘p o‘qilgan

Barchasi

Qatra

01:12 / 08.12.2021 143 225576
Oppoq qog‘oz va qora dog‘

Hikmat

01:12 / 03.12.2021 88 108151
Eshikka osilgan taxtacha

Qomus

22:08 / 04.08.2023 4 55843
Milliy urf-odatlar

Qomus

17:09 / 18.09.2023 0 41242
Nutq. Nutq madaniyati. Nutq odobi

Qomus

17:04 / 17.04.2023 1 40547
Xarakter

Qomus

20:07 / 28.07.2023 5 31855
Mehmon. Mehmondorchilik odobi. Mehmondo‘stlik

Qomus

16:12 / 29.12.2021 4 30947
Kompetentlik

Qomus

17:05 / 03.05.2023 1 30577
Alpomish

//