Fitna (arabcha yoʻldan ozdirish, gʻalayon) – bir yoki bir necha shaxs tomonidan oʻzga shaxs yoki shaxslar guruhiga nisbatan haqiqiy maqsadni niqoblab amalga oshiriladigan dushmanlik harakatlarini anglatuvchi tushuncha. Fitna siyosat, kundalik maishiy turmush, din, harbiy soha va boshqa jabhalarda namoyon boʻlishi mumkin. Tarix va siyosatshunoslik fanlarida fitnalar nazariyasi mavjud. Baʼzi tarixchi va siyosatshunoslar insoniyat tarixini fitnalar tarixi deb talqin qiladi. Ularning fikriga koʻra, insoniyat tarixida yuz bergan barcha yirik hodisalar fitnalar natijasidir. Tarixdagi eng katta fitnalar misoli sifatida massonlar fitnasi, bolsheviklar fitnasi, mondial fitnalar, mazhablar fitnalarini keltiriladi. Shu bilan birga, fitnalar nazariyasi tarafdorlarining qarashlariga koʻra, insoniyat tarixida global fitnalar, mintaqaviy fitnalar, kichik fitnalar mavjud boʻlgan. Bu nazariya tarafdorlari siyosatshunoslik fanining “konspirologiya” boʻlimi vakillari orasida koʻproq uchraydi. Fitna va fitnachilik terrorizm va ekstremizm bilan uzviy bogʻliq. Terrorist va ekstremistlar koʻpincha fitnalar uyushtirish yoʻlidan borishadi. Fitnalar nazariyasining eng asosiy kamchiliklaridan biri shundaki, u jamiyat taraqqiyotidagi qonuniyatlarni inkor qiladi. Unga koʻra, jamiyat taraqqiyoti muayyan deterministik qonuniyatlarga emas, balki fitnachilarning qobiliyatlari, maqsadlari va uyushganlik darajasiga bogʻliq tarzda amalga oshadi. Shu bilan birga, siyosiy fitnalar davlatlar va mamlakatlar hayotiga, harbiy fitnalar urushlarning natijalariga, moliyaviy, iqtisodiy fitnalar aholi farovonligiga, oilaviy fitnalar oilalar, mintaqalar hayotiga jiddiy taʼsir oʻtkazishi mumkin.