Oila – er-xotinlik ittifoqiga, qarindoshlik aloqalariga, umumiy xoʻjalik yuritadigan er va xotin, ota-ona va bolalar, akauka va opa-singillar, bobo-buvilar va boshqa qarindoshlar oʻrtasidagi munosabatlarga asoslanadigan kichik ijtimoiy guruh, jamiyatning asosi, davlat qudratining manbai. Oilaning hayoti moddiy (biologik, xoʻjalik) va maʼnaviy (axloqiy, huquqiy, psixologik) jarayonlar bilan xarakterlanadi. Oilaning maʼnaviy olami serqirra hodisa boʻlib, nainki oilaning jamiyatdagi siyosiy-ijtimoiy mavqeini, balki tarixiy taraqqiyotga xos xususiyatlari, shuningdek, iqtisodiy imkoniyatlari, demografik va etnografik, etnopedagogik va etnopsixologik anʼanalarni ham qamrab oladi. Oilaning inson maʼnaviy kamolotida tutgan oʻrni ham beqiyosdir. Xalqimiz tarixiga nazar tashlaydigan boʻlsak, eng qimmatli anʼanalar: halollik, rostgoʻylik, or-nomus, sharmu hayo, mehru oqibat, mehnatsevarlik kabi barcha insoniy fazilatlar, eng avvalo, oilada shakllanadi. Oila – tarixiy kategoriya. Uning shakl va funksiyalari mavjud ijtimoiy munosabatlar xarakteri, shuningdek, jamiyatning madaniy taraqqiyoti darajasiga bogʻliq. Ayni vaqtda, oila jamiyat hayotiga ham kuchli taʼsir etib, qator funksiyalarni (bola tugʻish, uy-roʻzgʻorda mehnat qilish, xoʻjalik yuritish, oʻz aʼzolarining jismoniy ehtiyojlarini qondirish, yosh avlodni tarbiyalash, maʼnaviy va axloqiy-estetik kamolotiga taʼsir koʻrsatish) bajaradi. Tadqiqotchilar eng qadimgi davrda tartibsiz jinsiy munosabatlar hukm surgan, oila xali shakllanmagan, bu aloqalar oʻrnini guruhiy nikoh egallagan, koʻp juftli oila paydo boʻlgan, deb hisoblaydi. Monogomiyaning (bir nikohli oila) qaror topishi bilan ayollar erkaklar tomonidan nazoratga olinib, patriarxal davr boshlangan. Ayol asta-sekin oʻz eri – xoʻjayinining mulkiga, quliga aylangan. Boylik orttirish va uni qonuniy vorislarga berish oilaning asosiy maqsadi boʻlib qolgan.

Markaziy Osiyoda keng tarqalgan qadimiy zardushtiylikda oila va nikoh masalasiga muhim ahamiyat berilgan. Oila va nikoh Yaratuvchining talabiga mos kelgani bois uni buzish taqiqlangan. Agar oilada er yoki xotin axloqsizlik, yaʼni buzuqchilik sodir etsa, unday kishilar jazolangan. Shu orqali oila mustahkamligi uchun kurashilgan. Sharqda oila qadimdan muqaddas vatan hisoblangan. Uning mustahkamligi darz ketishiga yoʻl qoʻyilmagan. Masalan, “Avesto”da naslning pokligi, tozaligiga ham alohida eʼtibor berilgan, qarindosh-urugʻ, aka-ukaning quda-anda boʻlishi qoralangan. Oʻzbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, oilaga boʻlgan eʼtibor yanada oshdi. Oila jamiyat, davlatning eng muhim hujayrasi, zarrasi, boʻgʻini. Oila uch jihatni: nikohni, oilaviy mulk va anjomlar hamda ular haqidagi gʻamxoʻrlikni hamda bolalar tarbiyasini oʻz ichiga oladi. Qonunga binoan, nikoh tuzish shartlarida eng muhimi – nikohga kiruvchilarning oʻzaro roziligi va ularning nikoh yoshiga yetganligi hisoblanadi. Oila poklik va soflik, ikki tomonlama muhabbat, sadoqat va vafodorlikka asoslanishi kerak. Oila mustahkam, tinch, farovon, sogʻlom boʻlsagina, jamiyatda barqarorlik vujudga keladi. Uning mustahkamligi oiladagi tinchlik-xotirjamlik, bir-biriga boʻlgan samimiy munosabat, oila aʼzolarining axloqiy tarbiyasiga bogʻliq.

Maʼlumki, xulq-odob inson maʼnaviy qiyofasini ifoda etadi. Oila xulq-odob qadriyatlarini shakllantirishdagi asosiy mezon boʻlib, bu jarayonda oila, maktab, mahalla va jamoatchilik tashkilotlari faoliyatlarining uygʻunlikda ish olib borishlari maqsadga muvofiqdir. Oila insoniyat uzluksizligi hamda qadriyatlar, urf-odat va anʼanalarni, qolaversa, butun bir xalq madaniy, maʼnaviy merosini avloddan-avlodga oʻtishini taʼminlovchi omildir. Aynan oilada insonlarga xos maʼnaviy, axloqiy qadriyatlar: oʻzaro hurmat, izzat, ishonch, mulozamat, muhabbat, hamkorlik, hamdardlik tuygʻulari yaqqol namoyon boʻladi. Oiladagi eng asosiy mezon – ikki tomonning bir-birini tushunib, qoʻllab-quvvatlashi, ogʻir va quvonchli damlarda bir-biriga hamdard-hamnafas boʻlishini taʼminlovchi harakat uygʻunligidir. Oilaning muqaddas burchi va vazifasi nafaqat farzandni dunyoga keltirish, balki ularni yuksak maʼnaviyatli va maʼrifatli qilib tarbiyalash, jamiyatda oʻz oʻrnini mustaqil topishiga shart-sharoit yaratib berishdan iboratdir. Farzand tarbiyasida oiladagi maʼnaviy muhitning toʻgʻri yoʻlga qoʻyilishi, ota-onaning ibrati va masʼuliyati har qachongidan muhimdir. Oila munosabatlari, asosan, ota-ona va farzandlar oʻrtasida kechgani bois ota oilaning sarboni hisoblanadi. Turli muammolarni hal qilishda otaning fikri hamda maslahati muhim ahamiyat kasb etadi. Biroq, farzand tarbiyasida matonatli, fidoyi, sabr-toqatli, baʼzan qattiqqoʻl, tejamkor otaning ham, mehridaryo, bagʻrikeng yumshoqkoʻngil onaning ham oʻz oʻrni bor. Oiladagi sogʻlom muhit, ota-ona tarbiyasi orqali nafaqat jamiyatning bugungi kuni, balki uning istiqboli, avlodlar vorisiyligi ham belgilanadi. Oila sogʻlom ekan – jamiyat mustahkam, jamiyat mustahkam ekan – mamlakat barqarordir.