Nafrat – maʼnaviy-ruhiy xususiyat boʻlib, ehtiyoj, xohish, qadriyatlarga nisbatan salbiy munosabatni ifoda etuvchi tuygʻu. Nafratning shakllanishiga voqealarning noqulay kechishi tufayli yuzaga kelgan norozilik yoki salbiy kechinmalar asos boʻladi. Tarbiya amaliyotida nafratning shakllanishini nazorat qilish uchun maʼqul boʻlmagan voqea-hodisalarning mazmun-mohiyati va sabablarini ochish zarur. Nafrat shaxsga, faoliyatga, vaziyatga qaratilgan hamda shaxsiy, guruhiy, milliy va boshqa turlarga boʻlinadi. Nafratning shaxsga qaratilgan turi biror insonning barcha harakatlari, fazilatlarini inkor etishda, uni doimiy ravishda tanqid qilish, shaxsiy xislatlaridagi ijobiy jihatlarini koʻra bilmaslikda namoyon boʻladi. Nafratning faoliyatga qaratilgan turida shaxsning muayyan faoliyat turidan zavqlanmasligi, biror faoliyat bilan band boʻlishni istamasligi, umuman, ushbu faoliyatni tan olmasligi kuzatiladi. Hatto muayyan faoliyatni amalga oshirish bilan bogʻliq yutuqlar ham, nafrat mavjud boʻlsa, koʻzga tashlanmaydi va ularni tan olmaslik xohishi ustun boʻladi. Vaziyatga qaratilgan nafrat inson shaʼni, hayotiga tahdid soluvchi holatlarga nisbatan salbiy munosabatda namoyon boʻladi. Nafrat shaxsning ehtiyojlari, qadriyatlariga mos kelmagan taqdirda uning feʼl-atvorida aks etadi.

Muayyan guruhdagi oʻzgaruvchan jarayon va qonuniyatlarga mos kelmagan xohish-istak taʼsirida guruhiy nafrat yuzaga chiqadi. Nafratning shaxsga bogʻliq turida temperamentning taʼsiri kuzatiladi. Xolerik toifadagi shaxsda u keskin, shiddatli, oʻzini boshqara bilmaslik, janjalkashlik tarzida ochiq-oshkora namoyon boʻladi. Flegmatik toifadagi shaxsning nafratida ichki mulohaza kuchli boʻlgani uchun tashqi alomatlari yaqqol ifodalanmaydi, unda aqliy mulohazaga tayangan nafrat kuzatiladi. Agar xolerik va sangvinik toifadagi shaxslarning biror vaziyat, sharoitda nafratini oshkora bildirishi odatiy hol boʻlsa, flegmatik va melanxolik toifadagi shaxslarda nafrat ichidan puxta oʻylangan, rejalashtirilgan harakatlarning mahsuli sifatida namoyon boʻladi. Shuning uchun nafratning shaxs temperamenti toifasiga mos taʼsirini bilish kerak. Nafrat inson shaʼni, maqsadi, baxti uchun kurashda ham yaqqol ifodalanadi. Agar insonning muhim hayotiy qadriyatlariga tajovuz, hujum amalga oshirilsa, uning nafrati oshkor boʻlishi mumkin. Bunday nafrat orqali u oʻz shaʼni, baxtini ongli ravishda himoya qilishga intiladi. Har bir inson nafratning ruhiy taʼsirini bilishi kerak. Muntazam ravishda nafratlanish kishi asab tizimining zaiflashuviga, uning serzarda boʻlishiga, mehnat samaradorligining pasayishiga, oʻzi bilan oʻzi ovora boʻlib qolishiga olib keladi. Shuning uchun ruhiy mashqlar orqali nafratni oʻylamaslik, uni yoʻqotishning xilma-xil usullarini bilish har bir odam uchun muhim hisoblanadi.