Mutafakkir (arabcha fikrlovchi) – ilm egasi, bir yoki bir nechta fan sohasini egallagan, yangi yoʻnalishlar, kashfiyotlar yaratgan olim, favqulodda zehn va zakovat, eng yuqori va har taraflama rivojlangan, chuqur fikrlaydigan isteʼdod sohibini anglatuvchi atama. Uning ish qobiliyati va faoliyati benihoya yuqori darajada boʻladi, oʻlmas va ulkan meros qoldiradi. Mutafakkir koʻp sohalarda yangi davrni boshlab beradi, ular yaratgan maʼnaviy boyliklar tarixda burilish nuqtasi boʻlib xizmat qiladi. Mutafakkirlarning butun faoliyati va yaratgan asarlaridan dunyodagi barcha xalqlar manfaat koʻradi. Ularning nomlari boqiydir, toki insoniyat bor ekan, ular xalqlar xotirasida yashayveradi. Muhammad Muso Xorazmiy, Ahmad Fargʻoniy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Nasr Forobiy, Abu Ali ibn Sino, Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy, Margʻinoniy, Mirzo Ulugʻbek, Alisher Navoiy va boshqalar shular jumlasidandir.