Me’yor


Saqlash
20:07 / 28.07.2023 0 2085

Me’yor – ob’yektning sifat va miqdoriy jihatdan o‘zaro bog‘liqligini anglatadigan, mazmun va shakl, imkoniyat va voqelik o‘rtasidagi zaruriy uyg‘unlik ta’minlanishini ifodalaydigan falsafiy tushuncha. Me’yor tushunchasi dastlab Qadimgi Hindiston, Xitoy va Yunonistondagi falsafiy qarashlarda o‘z ifodasini topgan. Markaziy Osiyo mutafakkirlari (Ibn Sino, Beruniy va shu kabi) asarlarida ham me’yor tushunchasi tahlil etilgan. Ular o‘z asarlarida tabiiy va ma’naviy-ruhiy me’yorga oid fikr-mulohazalarni bildirganlar. Me’yor falsafiy kategoriya sifatida Gegel falsafasida atroflicha tahlil etilgan. Har qanday ob’yektning sifati muayyan miqdor (moddiy tizimlarning xususiyatlari, unsurlari, soni va hokazo) bilan uzviy bog‘liqligi bilan belgilanadi. Ularning talablariga rioya qilish kundalik turmushimizda hamda bilish jarayonida ko‘zlangan maqsadga erishishimizga imkon beradi. Masalan, “Ta’rif teng hajmli bo‘lishi kerak”, degan qoidaga rioya etish tushunchaga beriladigan ta’rifning mantiqan to‘g‘ri bo‘lishini ta’minlaydigan shartlardan biridir. Agar bu qoida talabi buzilsa, ta’rif haddan tashqari keng (masalan, “Fan – bilimlar tizimi”) yoki haddan tashqari tor (masalan, “Fan – g‘oyalarda ifoda etilgan bilimlar tizimi”) bo‘lib qoladi. Gapda ifodalangan me’yorlar hukmni (mulohazani) ifoda qilishi ham, qilmasligi ham mumkin.

 

Masalan, “Urushni targ‘ib qilish qat’iyan man qilinadi”, degan gap me’yoriy fikr, hukmni (mulohazani) ifoda etmaydi. “Saidov O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi sifatida mehnat qilish huquqiga ega”, degan fikr esa me’yor (me’yoriy qoida) haqidagi hukm (mulohaza) hisoblanadi; bunda me’yor “O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari mehnat qilish huquqiga ega”, degan fikrdan iborat; shuning uchun ham u mantiqiy qiymatga ega, ya’ni chin fikrni ifoda etadi. Demak, me’yor haqidagi hukmlar (me’yoriy hukmlar) boshqa hukmlar singari mantiqiy qiymatga ega, ya’ni to‘g‘ri yoki xato fikrni ifoda etadi. Me’yorlar ilmiy bilishda qoidalarni, uslublarni, huquqiy sohada – huquqiy-me’yoriy hujjatlarni (masalan, qonunlar, kodekslar, buyruqlar va shu kabilarni), axloq-odob me’yorlarini va boshqa sohalardagi normativ fikrlarni ifodalaydi. Ularning bilishdagi va amaliyotdagi ahamiyati ana shu bilan belgilanadi. Me’yor doirasida miqdor o‘zgarishlarining chegarasi mavjud. Ushbu chegaradan (miqdor o‘zgarishlari, unsurlarining katta-kichikligi, diskretligi, davriyligi, bog‘lanish tartibi, tuzilishi, harakati va hokazo) hatlab o‘tilganda, obyekt boshqa shaklda namoyon bo‘lishi mumkin. Me’yor obyektning sifat o‘zgarishlari, o‘z navbatida, miqdoriy o‘zgarishlarga olib keladi. Me’yor musiqada ritm, garmoniya, arxitekturada ansambl va hokazolar asosini tashkil etadi. Jamiyatda me’yor kategoriyasi muhim ilmiy-nazariy va amaliy ahamiyatga ega.

Izoh yo‘q

Izoh qoldirish

So‘nggi qo‘yilgan

Barchasi

Bilasizmi?

17:11 / 21.11.2024 0 152
“Tarif”ning ta’rifi va tarixi

Qatra

17:11 / 21.11.2024 0 403
Yoshlar yomonlanadigan davralarda o‘tirmayman

Bilasizmi?

10:11 / 20.11.2024 0 152
“O‘dag‘a”ning o‘dag‘aylagani

Qatra

21:11 / 11.11.2024 0 223
Moʻjizaning bahosi

Qatra

15:11 / 08.11.2024 0 535
Ota va yetti o‘g‘il hikoyasi

Bilasizmi?

23:11 / 01.11.2024 0 957
“Birpas”mi, “ikkipas”?..



Ko‘p o‘qilgan

Barchasi

Qatra

01:12 / 08.12.2021 143 218773
Oppoq qog‘oz va qora dog‘

Hikmat

01:12 / 03.12.2021 88 104501
Eshikka osilgan taxtacha

Qomus

22:08 / 04.08.2023 4 34258
Milliy urf-odatlar

Qomus

16:12 / 29.12.2021 4 27333
Kompetentlik

Qomus

17:09 / 18.09.2023 0 26613
Nutq. Nutq madaniyati. Nutq odobi

Qomus

17:04 / 17.04.2023 1 25253
Xarakter

Qomus

17:05 / 03.05.2023 1 24920
Alpomish

Qomus

20:07 / 28.07.2023 5 21800
Mehmon. Mehmondorchilik odobi. Mehmondo‘stlik

//