Aristotel (Aristoteles, miloddan avvalgi 384–322) – qadimgi Yunonistonda oʻziga xos falsafiy taʼlimot yaratgan buyuk mutafakkir. Frakiyaning Stagira shahrida tugʻilgan. Sharq xalqlari orasida Arastu nomi bilan mashhur boʻlgan. Aristotel fan taraqqiyotining oʻzigacha boʻlgan barcha yutuqlarini umumlashtirib, fanlarning yagona tizimini yaratish bilan insoniyat maʼnaviyatida oʻchmas iz qoldirdi. Uning qarashlariga koʻra, fanlar borliqni tadqiq etish bilan mashgʻul boʻlar ekan, oʻz mohiyatiga koʻra, nazariy jihatdan odamlar dunyoqarashini oʻzgartirib boradi, bu oʻzgarishlar ham fanlarning oʻzida, ham insonlarning olamga nisbatan munosabatlari, dunyoqarashlarida, ham ular tomonidan taʼsir koʻrsatilgan moddiy olamdagi oʻzgarishlarda oʻz aksini topadi.

Aristotel birinchi boʻlib, axloq (etika)ni mustaqil fan sifatida ilmiy-falsafiy bilimlar tizimiga kiritgan. Aristotelning etikasi dunyoviy, har bir ozod kishini davlat fuqarosi ruhida tarbiyalash masalalariga bagʻishlangan. Aristotelning fikricha, axloq masalasini keng va atroflicha oʻrganish hamda uning tizimini yaratishdan avval baxt-saodat nimaligini aniqlab olish lozim. Shunga koʻra, alloma farovonlik, ezgulik, iroda erkinligi masalalariga alohida eʼtibor qaratadi. Aristotel ahloq masalalariga bagʻishlangan maxsus asari – “Nikomax etikasi”da ozchilikka taalluqli boʻlgan maʼnaviy ideal tahlil qilinadi. Tarbiyadagi yutuq turmush tarziga bogʻliq. Eng yaxshi hayot tarzi haqidagi taʼlimot bevosita davlat tuzilishi va siyosatining maqbul shakliga bogʻliqdir. Aristotelga koʻra, ezgulik tushuncha aniq maqsad va unga doimiy intilish bilan bogʻliq. Ezgulik tugʻma sifat boʻlmasdan, balki kishining ijtimoiylashuv jarayonida shakllanadigan xislatdir. Boshqacha aytganda, unga taʼlim-tarbiya va mehnat orqali erishiladi. Aristotel ezgulik haqida umumiy mulohaza yuritibgina qolmasdan, balki uni chuqur tahlil qilishga harakat qiladi, nazariy yondashuvni amaliy faoliyat bilan bogʻlashga intiladi. Masalan, uningcha, jasurlik – bu ezgulik boʻlib, soxta qahramonlik va qoʻrqoqlik oʻrtasida turadi. Chinakam – qahramon shunday kishiki, u oʻz oldidagi toʻsiqlarni yengib, qoʻrqmay olgʻa boradi. Jasoratli kishi esa azob-uqubatga chidaydi, meʼyorida va oqilona harakat qiladi.

Aristotel birinchi boʻlib, axloq (etika)ni mustaqil fan sifatida ilmiy-falsafiy bilimlar tizimiga kiritgan. Aristotelning etikasi dunyoviy, har bir ozod kishini davlat fuqarosi ruhida tarbiyalash masalalariga bagʻishlangan. Aristotelning fikricha, axloq masalasini keng va atroflicha oʻrganish hamda uning tizimini yaratishdan avval baxt-saodat nimaligini aniqlab olish lozim. Shunga koʻra, alloma farovonlik, ezgulik, iroda erkinligi masalalariga alohida eʼtibor qaratadi. Aristotel ahloq masalalariga bagʻishlangan maxsus asari – “Nikomax etikasi”da ozchilikka taalluqli boʻlgan maʼnaviy ideal tahlil qilinadi. Tarbiyadagi yutuq turmush tarziga bogʻliq. Eng yaxshi hayot tarzi haqidagi taʼlimot bevosita davlat tuzilishi va siyosatining maqbul shakliga bogʻliqdir. Aristotelga koʻra, ezgulik tushuncha aniq maqsad va unga doimiy intilish bilan bogʻliq. Ezgulik tugʻma sifat boʻlmasdan, balki kishining ijtimoiylashuv jarayonida shakllanadigan xislatdir. Boshqacha aytganda, unga taʼlim-tarbiya va mehnat orqali erishiladi. Aristotel ezgulik haqida umumiy mulohaza yuritibgina qolmasdan, balki uni chuqur tahlil qilishga harakat qiladi, nazariy yondashuvni amaliy faoliyat bilan bogʻlashga intiladi. Masalan, uningcha, jasurlik – bu ezgulik boʻlib, soxta qahramonlik va qoʻrqoqlik oʻrtasida turadi. Chinakam – qahramon shunday kishiki, u oʻz oldidagi toʻsiqlarni yengib, qoʻrqmay olgʻa boradi. Jasoratli kishi esa azob-uqubatga chidaydi, meʼyorida va oqilona harakat qiladi.