Animizm


Saqlash
17:04 / 20.04.2023 0 6567

Animizm (lotincha anima – ruh, jon) – tirik mavjudotlar, predmet va hodisalarning goʻyo ruh hamda jonga asoslanishi haqidagi tasavvurlarni anglatadi. Animizm barcha ibtidoiy diniy tasavvurlarning negizini tashkil etadi. Animizmda moddiy obyektlar ruhiy mavjudotlar dunyosi bilan toʻldirilgan boʻladi.

 

Animizm atamasi ilk bor nemis olimi Shtal (1708) tomonidan ilmiy muomalaga kiritilgan. 1871-yilda animizm atamasi ingliz olimi I.Teylor tomonidan etnografiya fanida qoʻllanadi. G.Shtal animizmni hayotning boshlanishi haqidagi taʼlimot deb tushungan, Teylor esa uni nafaqat jon va ruhlarga ishonish, balki dinning kelib chiqishi haqidagi taʼlimot, tanadan jonning ajralib chiqishi, dinning asosi deb hisoblagan. R.Marett, Frezer, L.Shternberg kabi faylasuflar animistik dunyoqarashni jodugarlik, afsungarlik hamda butun tabiatni jonlantirish (animatizm) haqidagi tasavvurlar deb talqin etgan. Ibtidoiy odamlar inson vafot etganidan keyin uning ruhi chaqaloqqa oʻtadi, ruhi oʻzi yashagan joyda boʻladi, deb bilgan. Abadiy ruh haqidagi tasavvur shu davrda paydo boʻlgan. Animizm din haqidagi mifologik rivoyatlar negizida vujudga keldi.

 

XIX asrning 70–80-yillaridan animizm keng oʻrganila boshlandi. Oʻtgan asrning 90-yillaridan boshlab ayrim katolik cherkovi vakillari (Shmidt va boshqa), Marett va Vundt singari olimlarda animizmni cheklanganlikda bir tomonlama hukm chiqarishda ayblovchilarga qarshi kurash olib bordi. Animizm oʻz rivojida barcha dinlarga taʼsir qilib, turli mamlakatlarga tarqaldi. Animizmning taʼsiri Markaziy Osiyo musulmonlari hayotida uchrab turadigan ayrim marosimlarda, jumladan, marhumlar shaʼniga turli xudoyilar, xatmi Qurʼon, is chiqarish kabi udumlarda saqlanib qolgan.

Izoh yo‘q

Izoh qoldirish

So‘nggi qo‘yilgan

Barchasi

Bilasizmi?

10:05 / 20.05.2025 0 219
Farzand nega tirnoqqa o‘xshatiladi?

Qatra

12:05 / 19.05.2025 0 246
Hammani yig‘latgan vasiyatnoma

Qatra

15:04 / 17.04.2025 0 260
Marhamat aya sog‘inchi

Bilasizmi?

10:04 / 08.04.2025 0 309
Narxning navosi



Ko‘p o‘qilgan

Barchasi

Qatra

01:12 / 08.12.2021 143 224676
Oppoq qog‘oz va qora dog‘

Hikmat

01:12 / 03.12.2021 88 107664
Eshikka osilgan taxtacha

Qomus

22:08 / 04.08.2023 4 54989
Milliy urf-odatlar

Qomus

17:09 / 18.09.2023 0 39876
Nutq. Nutq madaniyati. Nutq odobi

Qomus

17:04 / 17.04.2023 1 39701
Xarakter

Qomus

20:07 / 28.07.2023 5 31035
Mehmon. Mehmondorchilik odobi. Mehmondo‘stlik

Qomus

16:12 / 29.12.2021 4 30483
Kompetentlik

Qomus

17:05 / 03.05.2023 1 29884
Alpomish

//