2025-yil 3–4-aprel kunlari Samarqand shahrida Yevropa Ittifoqi (YEI) va Markaziy Osiyo davlatlari oʻrtasida ilk bor yuqori darajadagi sammit boʻlib oʻtadi. Ushbu tarixiy tadbirda Yevropa Kengashi Prezidenti Koshta, Yevropa Komissiyasi Prezidenti Ursula fon der Lyayen, shuningdek, Qozogʻiston, Qirgʻiziston, Tojikiston, Turkmaniston
va Oʻzbekiston rahbarlari ishtirok etishi kutilmoqda. ​

Sammitning ahamiyati va maqsadlari

Sammitning asosiy maqsadi Yevropa Ittifoqi (YEI) va Markaziy Osiyo davlatlari oʻrtasidagi hamkorlikni mustahkamlash, oʻzaro manfaatli loyihalarni rivojlantirish hamda mintaqaviy hamkorlikni yanada kuchaytirishdan iborat. Markaziy Osiyo oʻzining geostrategik joylashuvi, boy tabiiy resurslari va xalqaro savdo yoʻllaridagi ahamiyati tufayli Yevropa uchun ustuvor mintaqalardan biri hisoblanadi.

Shu bilan birga, mintaqa xavfsizlik muammolari, iqtisodiy rivojlanishdagi murakkabliklar va iqlim oʻzgarishi bilan bogʻliq tahdidlarga duch kelmoqda. Bu esa YEI va Markaziy Osiyo oʻrtasidagi sheriklikni yanada mustahkamlash va hamkorlikni kengaytirish zaruratini oshiradi.

YEIning ushbu sammitga boʻlgan eʼtibori “Global Gateway” tashabbusi doirasidagi investitsiyalarni jalb qilish va infratuzilmani rivojlantirishga qaratilgan strategik maqsadlar bilan uzviy bogʻliq. Yevropa Ittifoqi Markaziy Osiyoda xavfsizlikni taʼminlash, transport va raqamli aloqalarni mustahkamlash, yashil energetika hamda taʼlim sohalaridagi hamkorlikni kengaytirishga boʻlgan qiziqishini tobora oshirmoqda.

Shu bois, Samarqand sammiti nafaqat diplomatik muloqot uchun muhim platforma, balki aniq loyihalar va oʻzaro manfaatli sheriklik tashabbuslarini muhokama qilish imkoniyati hamdir. YEI va Markaziy Osiyo davlatlari oʻrtasidagi munosabatlar izchil rivojlanib, bu hamkorlik mintaqaning barqarorligi, iqtisodiy oʻsishi hamda global geosiyosiy jarayonlardagi nufuzini yanada mustahkamlashga xizmat qilishi mumkin.

YEI – Markaziy Osiyo: hamkorlikni kengaytirish sohalari

Sammit davomida Markaziy Osiyo va Yevropa Ittifoqi oʻrtasida quyidagi asosiy yoʻnalishlarda hamkorlikni kuchaytirish masalalari muhokama qilinadi:​

• Trans-Kaspiy transport yoʻlagi kabi strategik loyihalarni rivojlantirish orqali YEI va Markaziy Osiyo oʻrtasida savdo
  va logistik imkoniyatlarni yaxshilash;
• Mintaqadagi muhim xom ashyolarning barqaror va masʼuliyatli taʼminotini taʼminlash maqsadida oʻzaro manfaatli hamkorlikni mustahkamlash;
• Mintaqaviy barqarorlikni taʼminlash hamda xavfsizlikka oid muammolarni bartaraf etish maqsadida iqtisodiy integratsiya
  va strategik sheriklikni rivojlantirish;
• Yashil iqtisodiyot va qayta tiklanuvchi energiya manbalariga oʻtish jarayonlarini qoʻllab-quvvatlash hamda barqaror rivojlanishga hissa qoʻshish.

Ekspertlar fikrlari

Xalqaro tahlilchilar Samarqand sammitining ahamiyatini yuqori baholamoqda. The Diplomat nashriga koʻra, Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyoga boʻlgan eʼtibori dunyodagi beqarorliklar va geosiyosiy oʻzgarishlar natijasida yanada kuchaygan. Bu holat YEI va Markaziy Osiyo oʻrtasidagi munosabatlarning strategik ahamiyatini oshirib, mintaqaviy hamkorlikni yangi bosqichga olib chiqish uchun muhim imkoniyat yaratmoqda.

Germaniyaning Friedrich Ebert Foundation tadqiqot markazi tahlilchisi Tomas Kunse qayd etishicha, Samarqand sammiti “Yevropa Ittifoqi va Markaziy Osiyo davlatlari oʻrtasidagi munosabatlarni chuqurlashtirishda tarixiy imkoniyat yaratadi”. Uning taʼkidlashicha, “mintaqaviy hamkorlikning mustahkamlanishi nafaqat iqtisodiy taraqqiyot, balki xavfsizlik va barqarorlik nuqtayi nazaridan ham katta ahamiyatga ega”.

Shu bilan birga, London Iqtisodiyot Maktabi (LSE) xalqaro munosabatlar boʻyicha eksperti Mark Galeotti taʼkidlashicha, Yevropa Ittifoqi Markaziy Osiyo davlatlari bilan hamkorlikni chuqurlashtirish orqali ularning iqtisodiy diversifikatsiyaga erishish va suverenitetni mustahkamlash yoʻlida muhim sherikka aylanmoqda.

Fransiyaning IFRI (Institut Français des Relations Internationales) markazi tadqiqotchisi Pyer Morel fikricha: “Yevropa Ittifoqi Markaziy Osiyo davlatlariga xalqaro munosabatlarda erkin harakat qilish va koʻp tomonlama sheriklikni rivojlantirish imkoniyatini taqdim etmoqda. Samarqand sammiti esa bu sheriklikning amaliy mexanizmlarini shakllantirishda muhim bosqich hisoblanadi”.

Xalqaro ekspertlar hamjamiyati vakillarining fikricha, Samarqand sammiti nafaqat iqtisodiy va transport yoʻnalishidagi hamkorlikni kengaytirish, balki mintaqaning geosiyosiy rolini va strategik mustaqilligini mustahkamlash nuqtayi nazaridan ham katta ahamiyatga 
ega. Bunday yuqori darajadagi forumlar xalqaro hamkorlikni chuqurlashtirish va mintaqaviy barqarorlikka hissa qoʻshishda muhim oʻrin tutadi.

Xulosa

Samarqandda boʻlib oʻtadigan ushbu sammit Yevropa Ittifoqi va Markaziy Osiyo davlatlari oʻrtasidagi munosabatlarda yangi sahifa ochishini kutilayotgani maʼlum. Ushbu forum nafaqat iqtisodiy sheriklikni kengaytirish, balki siyosiy, strategik va madaniy aloqalarni mustahkamlashda ham muhim ahamiyatga ega.

Shuningdek, sammit doirasida muhokama qilinadigan energetika, ekologiya, transport va raqamli texnologiyalar sohalaridagi tashabbuslar mintaqaning barqaror rivojlanishini taʼminlash va xalqaro bozorlarga integratsiyasini jadallashtirishga yordam beradi. Yevropa Ittifoqi Markaziy Osiyo bilan uzoq muddatli va barqaror sheriklikni rivojlantirishga intilmoqda, bu esa mintaqada xavfsizlik va iqtisodiy oʻsishni taʼminlashda muhim oʻrin tutishi kutilmoqda.

#yakdilmintaqa

Nizomiddin Ziyamov