Dunyoda anglaganingiz sari bahosi tengsiz bo‘lib boradigan nomli va nomsiz boyliklar bor. Shunday boyliklardan birining nomi ustoz deb ataladi. Ular vaqt, imkon, naf, burch kabi umrning qiymatini belgilovchi omillarning sarlavhasi. Ular shogirdlarning yo‘l xaritasini tepadan ko‘rib turadi. Ular har bil qalb, orzuning me’morlari. Ularning xizmatlari evaziga insoniylikning qiyofasi tiniq, ma’naviy va moddiy olamimiz bugun shu ko‘rinishda.

Bir kishiga, bir sulolaga, bir mamlakatga tegishli boylik, mulklar bo‘ladi. Shuningdek, millatga, insoniyatga tegishli boyliklar ham. Shunday insonlar borki, ular insoniyatning mulki, boyliklaridir.

Oyina.uz Ustozlar kuni munosabati bilan jamiyatda so‘zi, o‘rni, amali bilan o‘chmas iz qoldirgan ustozlarning shogirdlaridan millat boyliklari haqida yodnoma yig‘di.

Urintirib qo‘yish, vaqtlarini olishdan tortinib dastxat olmaganman

 Hasanxon qori YAHYO ABDULMAJID,

 Qur’oni Majid mudarris ustozi

Allohga hamd bo‘lsin, dindor, ahli ilm oilada dunyoga kelganmiz. Dadamiz Yahyoxon qori Andijondagi ikki katta masjidning ikkinchisida imom-xatib edilar. Onamning otasi, bobomiz esa katta masjidda imom edilar. Shuning uchun din, ilm sohasidagi gap-so‘zlar, xabarlar bizning xonadonda doimiy yangrab turardi. Bola bo‘lsak ham o‘sha gap-so‘zlar qulog‘imizga kiraridi, keyinchalik bu gaplarni tahlil qilib yana ham anglab borganmiz.

Hazrat muftiy bo‘layotgan paytlarida aynan o‘sha muftiylik quriltoylarida, saylovlarida bizning otalarimiz, bobolarimiz qatnashgan. Toshkentga kelib ketish asnosida bo‘layotgan voqealar haqida gapirilganda, jumladan shu gaplar esimizda qolgan, dadam aytganlarki, Muhammad Sodiq degan yigit bor, juda yaxshi olim odam, nomzodlarning ichida agar bu kishi muftiy bo‘lsa musulmonlarga nihoyatda foydali bo‘ladi, yaxshi bo‘ladi. Hazrat haqida birinchi eshitgan gapimiz mana shu bo‘lgan.

Keyinchalik hazrat muftiy bo‘ldilar. Qiblagohimiz vafot etib qoldilar. Hazrat fotihaga borganlar. Biz 7-8 yosh bola edik. Hazrat ukam ikkalamizning peshonamizdan o‘pib, erkalatib ko‘rishganlar.

Mana shu joyda bir nuktani eslab o‘tgim keladi. Bizning bir qo‘shnimiz boridi. U kishi juda ko‘chabezori odam bo‘lgan. O‘sha vaqtda navqiron yigit vaqti. Oilasi rus tabiatli edi. U yigitning ota-onasi “русны язичны” bo‘lsa ham u oilada muftiy bo‘lganlaridan keyin hazratga nisbatan muhabbat bor edi. Rus tilida gapirgan nutqlariga ishqibozmiz, deyishardi. Shundan o‘g‘lida muhabbat tug‘ilganmi, xullas, hazrat biznikiga borganlarida o‘sha yigit hazratning qo‘llariga o‘zim suv quyaman deb talashib, shunday qilgan. Bu haqda o‘zi keyin ham aytib yurardi, o‘sha bir martalik muloqotda 180 gradusga o‘zgargan. Ya’ni, namozxon, ibodatli odamga aylanib ketdi. Bu ham o‘sha ahli ilm, ahli fazl kishilarning fazilatlaridan bo‘ladi. Hazratda mana shunday tavfiyq ham boridi. Bir marta uchrashib, muloqot qilgan odamda (muhabbatga yarasha Alloh tavfiyq beradi baribir) mana shunday o‘zgarish bo‘lgan. Keyinchalik u qo‘shnimiz bilan ancha qadrdon bo‘lib yurganmiz. Bizning mahallamizga borganlarida xotiramizda mana shunday iz, ta’sir qoldirgandilar.

Keyinchalik “Tafsiri Hilol”ning ilk juzlari, “Shoyadki taqvodor bo‘lsak”, “Iymon” kitoblari nashr bo‘ldi. Bu kitoblarning har biri nashr bo‘lgandayoq, sotuvga chiqishi bilan xonadonimizga kirib borardi. Onamiz rahmatli kitobga nihoyatda haris edilar. Hazratning kitoblarini hech qoldirmay olib kelardilar, o‘qib berardilar. Men aniq eslayman “Ar-rahmon” surasini yodlayotgan paytimizda, 8-9 yashar bo‘lsak kerak,  “Tafsiri hilol”dan tarjimasi bilan yodlaganmiz. Chunki “Ar-rahmon” surasida o‘ttiz bir marta takror keladigan oyat bor, qori adashib ketadi. “Tafsiri hilol”dan aynan ma’nolari bilan yodlash orqali oyatlarning tartibini adashtirmaydigan bo‘lganmiz. Ana o‘shandan hazratning kitoblari orqali g‘oyibona shogird bo‘la boshlaganmiz – el qatori, ilmlaridan bahramand bo‘la boshlaganmiz.

2000-yil musobaqa va Umra ziyoratidan qaytayotganimizda hazrat ko‘p qavatli uyda turarkanlar, o‘sha uylarida mehmon bo‘lganmiz. O‘shanda hazrat Qur’onni tugatganlaringga qancha bo‘ldi? deb so‘raganlar, biz 6-7 yil bo‘lganini aytganmiz. Shunda qancha dars o‘qiganimizni so‘raganlar. “Kofiya”ni tugatganmiz, “Muxtasar”dan ozgina o‘qiganmiz va hokazo deganimizda, 6 yilga “Bu juda oz, ko‘proq o‘qishlaring kerak” deb bizga irshod berganlar.

Keyinchalik, 2003-yillarda hazrat vodiyga ko‘proq boradigan bo‘ldilar. Biz marosimlarda tez-tez uchrashadigan bo‘ldik. Marosimlarda Qur’on tilovat qilish uchun bizni ham ko‘p taklif qilishardi. Shu zayldi hazratning marosimdagi suhbatlaridan bahramand bo‘lib borildi.

Hazratning dadalari Muhammad Yusuf hoji dadaning suhbatlarida ham juda ko‘p bo‘lganman. Suhbatlarning birida yaxshi xotiralarini aytganlar. Buxoroda Muhammadamin domla degan ustozlari bor ekan. U kishi oilasiz yasharkanlar. Ko‘p xizmatini Muhammad Yusuf hoji dadaga aytar ekanlar. Keyin yana ta’kidlab qo‘yarkanlarki, boshqa bolalarga ham aytsam bo‘ladi, yo‘q deyishmaydi-yu, ular sal malollanganga o‘xshaydi, sen chin ko‘ngildan qilasan, der ekan. Bir kuni o‘sha ustozlari qorin og‘riq bo‘lib og‘rib qolibdi. Bir kunda 16 marta usti-boshlarini almashtirdim, deydilar. O‘zi ikkita almashtirishga kiyimlari bor ekan. Bittasini yuvib-tozalab, quritib turishingiz kerak, ikkinchisi ishdan chiqadi bir pas turib, deydilar. Aytadilarki, bir kunda 16 marta almashtiribman. Shunda domla yig‘lab duo qilganlar, avlodingdan olimlar chiqsin, dunyoga tatiydigan olim chiqsin, deb.  Muhammad Hoji dadaning og‘izlaridan chiqqan so‘z shuki, Muhammad Sodiqning muvaffaqiyatlarida ustozning mana shu duolarining barkasi bor deb bilaman, deganlar.

Hazrat o‘zlarining vaqtlarini qanday tejasalar, o‘zlariga xizmat qilib turgan shogirdlarining vaqtini ham xuddi shunday tejashga harakat qilardi. Bizning vaqtimizni bizdan ko‘ra ko‘proq qizg‘onardi.

Hazrat bilan so‘nggi uchrashuvimiz o‘sha “Hikmatli xislatlar” kitobi taqdimoti bo‘lgan. Undan bir-ikki haftacha oldin, balki bir oycha oldindir, “Ochiq xat” kitobining taqdimoti bo‘lgan. Taqdimotga men, adashmasam, uch daqiqa kech qolib keldim. Hali boshlanmagan ekan. Menga birov shu taqdimotni o‘tkizib berasiz, yo boshqa demagan. Oddiy ishtirokchi bo‘lib kirib kelyapman. Shoshib kelib o‘tirsam, hazrat aytdilarki, nima qilamiz endi, men o‘zimdan o‘zim gap boshlamayman-ku. Qani olib boruvchisi? deb qoldilar. Bu majlisning tashkilotchiligini menga topshirmagan edilar, shuning uchun bu gaplari menga malol kelmadi. Qani kim boshlaydi, kim gapiradi, degan edilar, o‘sha yerdagilar Hasanxon boshlovchi bo‘lsin deb yuborishdi. Xullas vazifani bajardim. Hazrat o‘sha kungi boshlovchiligimdan xursand bo‘lganlar shekilli, “Hikmatli xislatlar” taqdimotini siz olib borasiz, dedilar. U taqdimot ham yaxshi o‘tgan. Mana shu taqdimotda bizning oxirgi uchrashuvimiz bo‘lgan. Bitta narsaga men juda katta afsusmas-u, baribir afsus qilaman. “Ochiq xat” kitobini eslaganimning sababi, bu kitob taqdimotidan keyin hazratdan dastxat olganmiz. O‘zi birovlarning iltimosini bajarib dastxat olardik, o‘zimizga yozdirgani tortinardikki, u kishining vaqtlarini olib, urintirganga o‘xshaysiz. “Ochiq xat” kitobida vaziyat bo‘lib qoldi, dastxat yozib berdilar. “Hikmatli xislatlar” taqdimotidan keyin shu kitoblarning bittasiga hazratdan dastxat olvolay degan xayol kelyapti. Yo‘q, yana erta-merta uylariga borganda, xotirjam vaqtlarida olarman dedim-u, olmadim. Lekin  u narsa nasib bo‘lmadi, qoldi. Taqdimot dushanba bo‘lgan bo‘lsa, hazrat seshanba kuni kechki payt vafot etdilar.

Hazrat Allohdan “xayri xalaf ber” deb so‘rardilar. Alloh u kishiga xayri xalaf berib, xalqimizga ana shunday olimlarning yana ko‘plab chiqishini O‘zi nasib etsin.

Ustozda olimlik bilan odamiylik uyg‘un edi

Sohiba UMAROVA,

Filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori, dotsent

Men ustozim Suyima Gʻaniyeva bilan 2009-yilda ko‘rishganman. Ungacha televizor va radiodagi chiqishlarini eshitib, matbuotda e’lon qilingan maqolalarini kuzatib borardim. Katta navoiyshunos olima ekanliklarini bilgan holda judayam hayajonlanardim, Navoiyning qo‘lyozma asarlarini tadqiq etgan matnshunos olima sifatida hurmatim balan edi. 2009-yili ustozim Shuhrat Sirojiddinov tashabbuslari bilan Suyima Gʻaniyevaga telefon qilganman. Ular bilan suhbatdan keyin menda yanayam kuchi mas’uliyat, hayajon bo‘lgan.

Ertasi kuni kafedralarida ko‘rishdik. Bir dasta gul olib borganman. “Suyima Ganiyeva ilmiy-adabiy faoliyati” mavzusida ilmiy ish qilmoqchi ekanligimni eshitib rosa xursand bo‘lganlar. Darslariga olib kirdilar. Qaytishda uylarida choy ichishga taklif qildilar. Uylariga qanday borarkanman, ustozning yonlarida  qanday choy icharkanman deb hayajonlanganman. Dars o‘tishlarida qanchalik katta bilimga ega olima bo‘lishlari bilan birga inson sifatida judayam kamtar, samimiy edilar. Shunday qilib 2012-yilga qadar doim ustozning yonlarida bo‘ldim.

Ustozda diplomatlik qobiliyati ham yuqori edi. 2010-yil, Singapur universiteti endi ochilgan vaqtlar. Navoiy va Bobur tavalludi munosabati bilan tadbirga chaqirishgan ekan. Men hayron bo‘ldim, menejer sohasi, ingliz tilini o‘rganadigan talabalar Navoiy va Boburni qanday eshitarkan deb. Ustoz sahnaga chiqdilar, men bu talabalarni qiziqtiradigan qanday gap aytar ekanlar deb turibman. Navoiyning hayotidan kirish qism qilib keldilar-da, shoirning xalqparvar, insonparvarligiga urg‘u berdilar. Alisher Navoiy uchun inson qadrli bo‘lganiga “Saddi Iskandariy”dan misol keltirdilar. Iskandar bir shaharni bosib olganda, o‘sha hudud aholisiga ziyon yetkazmasligi uchun askarlariga shahardan tashqarida turishini buyuradi. So‘zlariga xulosa sifatida Iskandarday shoh insonlar manfaatini o‘ylab shu ishni qilganini aytdilar. Sizlar ham kelajakda menejer bo‘larkansizlar, marketing sohasida ishlarkansiz,  xalqaro bitimlarning tuzilishida qatnasharkansiz, sizning vazifangiz – har qanday vaziyatga insonni yuqori, birinchi qo‘yish kerak degan xulosani shunday chiroqli yo‘l bilan chiqarib berdilar. Ustozning diplomatik qobiliyatiga tan berganman shu yerda ham.

Ustoz Islom shariatini yaxshi bilardilar. Birovga va’da bergan bo‘lsalar, biror tadbirga boraman degan bo‘lsalar albatta bajarardilar. Qarz (sovg‘a, tuhfalarga ham shunday qarardilar) olgan bo‘lsalar ortig‘i bilan qaytarishni farz deb bilardilar. Isrofni yomon ko‘rardilar. Bir varaq qog‘ozni ham qadrlashni uqtirardilar. Hozir aksar olimalar o‘zlarini tashqi ko‘rinishdan olimaga o‘xshatib olishyapti. Ichki tutumlarini kuzatsangiz, olimalikga hech qanday da’vosi yo‘q. Ustozda olimlik bilan odamiylik uyg‘un edi. Odamiyligi olimligidan ham yuqori edi.

Asomiddin O‘rinboyev degan manbashunos, katta olim o‘tgan. Ustozim yoshligidan shu kishi bilan do‘st bo‘lganlar. Bir kuni ustoz ertaga tug‘ilgan kunga boramiz, dedilar. Ertasi kuni men shu kayfiyatda kiyinib bordim. Aytilgan xonadonga bordik. Qarayman, hech bir tug‘ilgan kunning kayfiyati sezilmayapti. Keyin bilsam, Asomiddin O‘rinboyev o‘tganlariga 7-8 yil bo‘lgan, ularning akalarimi, ukalari yashaydigan xonadonga do‘stining tug‘ilgan kuni sanasida ustoz har yili kelarkanlar. O‘sha kungi davrada ham do‘sti rosa eslandi: kitoblari varaqlandi, rasmlari ko‘rildi, bo‘lgan voqealarni aytib berdilar. Ustoz har doim bajarib keladigan qadriyatini o‘sha yili ham shunday bajarganlar. Ba’zan insonlar orasida “O‘lding – o‘chding” maqolini yodga soluvchi holatlarga guvoh bo‘lganimda ustozimning shu jihatlariga ham ta’zim qilaman.

Keyin o‘ylab yurardim – vaqtim bekor ketib qoldi (buni urg‘u bilan aytib o‘tishim kerak), shuncha yurdim, ilmimni qilolmadim, deb. Hozir unday demayman. PhD ishimning mavzusi  “Suyima Gʻaniyeva tadqiqot usullari va mezonlari”, 2021-yili himoya qildim. O‘sha yillarda boshlagan ilmiy ishimni oxiriga yetkazdim. Men ilm bilan birga ilmga kirgan bir insonning hayotini o‘sha vaqtda eng yaqin masofadan kuzatib o‘rgandim, bu baxt. Hozir o‘sha kunlarimni sog‘inaman, ular bilan birga yurib yaxshi ish qilgan ekanman, shunday insonning yonida yurgan ekanman degan faxr tuyaman.

Armonlari, yoza olmagan, hech kimga ayta olmagan hasratlari ko‘p edi

Javlon JOVLIYEV,

yozuvchi

Ustoz Naim Karimning ta’ziya kunlari o‘tgach, o‘g‘illari bilan ishxonasiga borib, qolgan kitoblarini, qo‘lyozmalarini Alisher Navoiy nomidagi Davlat adabiyot muzeyi fondiga olib o‘tdik. Yaqingacha bilasiz, Qatag‘on qurbonlari muzeyining ma’muriyati Adabiyot muzeyining chap biqinida, ikkinchi qavatida  joylashgan edi. Eski bino, ko‘hna xonalar, qalin devorlari qalin hasratlarni, mungni, necha sirlarni yashirib turganday, kirish yo‘laklariga mayda yupqa taxtakachlarni qoqib chiqqandek ko‘rinadi, qorni bosib o‘tgan kabi har qadamning g‘ichiri, dovushi bor.  Hamma narsa o‘sha-o‘sha, joyida, ammo xona to‘ridagi stolning necha yillik egasi yo‘q…  

Akademik Naim Karimov xonasi  kichkina ekan, buni o‘sha kuni angladim, hamma narsa o‘ta tordek, negadir shu mahalgacha juda keng, muhtasham ko‘ringan ekan ko‘zimga.

Kitoblar, qo‘lyozmalar, eski kompyuter, printer, oq kichkina choynakcha, sochiq, tartibsiz sochilgan qayt qog‘ozlari, taklifnomalar, turli manzillar yozilgan qog‘oz xaltachalar, kichkina sep, tepada qandaydir navqiron va ko‘rkam holda ishlangan Behbudiyning portreti, ammo bu xonaga qachon kirmang sizga rangsiz yuz, rangsiz ko‘zlar ila  zimdan boqib turuvchi ustoz yo‘q …

Egasiz xonaga kirar ekanmiz, kelganlar har turli narsalarni yig‘ishtira boshladi, o‘g‘illari ish stolida qolgan mayda-chuyda, ro‘chka-qalamlar, yaltiroq jildli sovg‘alarni taxlashardi, qolganlar esa kitob va qo‘lyozmalarni tashirdi, men esa oq chinni likopchadagi bir dona go‘mmani ko‘rib qotib qolgandim.

Domla Toshkentning eng qadim va tom ma’noda  ziyolilar  ko‘chasi – Navoiy ko‘chasidan ishxona tomon ko‘pincha piyoda kelar, yo‘ldan ikkita kartoshkali perashka yo ikkita go‘mma sotib olardi, shu bilan xonadan chiqmay tushlikni  amallar va vaqtdan yutardi. O‘sha kuni ham ishga kelayotib odatiga ko‘ra ikkita go‘mma sotib olgan, tushlik payti bittasini yegan, bittasiga esa ulgurmagan (ishxonada sog‘ligi yomonlashgandi), to‘qson yilki tinmay berilgan nasiba shu yerda payoniga yetgan, bitgan...

Arxivdan topgan ko‘p narsani domlam bilan soatlab muhoka qilardik, oxirgi paytlarda ko‘zda yoshsiz kam gapirar, jadidlarni yig‘lab, ezilib eslardi. Lekin bu keksalikning yig‘loqiligi emas, ayanchli tarixning qattol qilmishlari “mevasi” edi.

Domla to‘qson yoshda ham tinmay, bir yigitdan ko‘p ishlardi, ammo bilardimki, domlaning armonlari, yoza olmagan, hech kimga ayta olmagan hasratlari juda-juda ko‘p edi, rejalari bisyor edi, ammo...

Ustozning shaxs sifatidagi tutumlari, ilmga, vaqtga e’tiqodi, millat qayg‘usi, insoniylik burchlari Naim Karimov degan siymo bilan kitoblari qatida, shogirdlari qalbida, xalqi yodida yashayveradi.

Loladek ketdingiz, qayg‘uzorlardan...

Guljamol ASQAROVA,

shoira

Shams keldi, dedilar, Mavlono (Rumiy) shodlanganidan suyunchisiga to‘nlarini yechib berdilar. Aldadik, deyishdi. Mavlono jilmayib, “yolg‘oningga to‘nimni berdim, rost aytganingda jonimni berardim”, dedilar...

Hazrat Jomiy quyoshdir, men tuproqman. Tuproqqa quyoshdan nur tushmasa bir giyoh ungaymi? deganlar Navoiy bobo...

“O‘layotib tobutimda boshim ostiga Sizning kitobingizni qo‘yishlarini so‘rayman”, deya maktub bitgan ulug‘ Anna Axmatovaga Marina Svetayeva...

Leonardo do Vinchi Dovud payg‘ambar suvratini chizayotganda shogirdining siymosidan foydalangan ekan...

Halima opam bilan biz yaxshi ko‘rardik bu tarixiy faktlar va rishtalar ta’rifini, o‘ta insoniy mehr izhorlarini... Va mehr-u muhabbat kamyoblashib, mehr hech kimga kerakmasdek sovuq bir ibtidoni boshdan o‘tkazayotgan zamonda bu ulug‘vor munosabatlar Ustozim va men o‘rtamdagi rishtalarni ham yanada qattiqroq bog‘lashga hissa qo‘shgan bo‘lsa ajabmas.

Chiroyli yashashni o‘rgatardilar doim, viqorli, shohona hayotni sevardik ikkimiz ham. Hech g‘arib ko‘rsatma o‘zingni, derdilar.

Qabrtoshlariga “Loladek ketarman qayg‘uzorlardan” degan satrlarini yozishlarini iltimos qilgandim. Shu satrlar muazzam bir shoirning umriga chizgi bo‘la oladi, deb o‘ylayman.

Men o‘zimni Halima opam haqida yodnoma kitob deb bilaman. Hammasi qog‘ozga tushadi, inshaalloh.

Ustoz ko‘rgan ustoz edilar

Karimboy RAHMONOV,

Qoraqalpog‘istonda xizmat ko‘rsatgan artist

Ustoz-shogird tilning uchidan aytib ketiladigan gap. Lekin uning tagida hisobsiz mashaqqat, mehnat, e’tibor, mehr-muhabbat yotadi. Qachonki hisobsiz mashaqqatlar bajarilsa, ustoz-shogird o‘rtasidagi hurmat-izzat, mehr-muhabbat, ilm-ta’limlar mustahkam bo‘lib, ustoz-shogirdlik rishtalari mahkam bog‘lansagina haqiqiy ustoz-shogird bo‘ladi.

Shogird degan ustoziga ham shogird, ham farzand hisobida bo‘lishi kerak. Sababi, yonida yurgandan keyin ustozning hamma sirlaridan voqif bo‘ladi. Uning sirlarini saqlay bilishi kerak. Ustoning dilidan ishonch qozonadigan shogirdlikka hamma ham muyassar bo‘lavermaydi.

Men 1979-yilda, 20 yoshimda (Bobomurod Hamdamov 38 yoshda bo‘lganlar) ustozimning qo‘lini tutganman. 46 yil bo‘libdi. Alloh rahmat qilsin ustozimni, oxirgi yo‘lgacha, so‘nggi vasiyatlarini bajargungacha yonida bo‘ldim, qo‘l tortmadim.

Ustozlar chashma, ustozlar buloq, boshimizda soyabon bo‘lib turgan bog‘imiz, suyangan tog‘larimiz. Yo‘l desam katta gapirib yuborgan bo‘laman, ustozlar yurgan yo‘lning yonida bir so‘qmoq bo‘lib xalqimizga xizmat qilib kelyapmiz. Nomim elga tanilgandan keyin ham ustozimning yonlarida ko‘p yillar yurdim. Hatto, bir gal ustozim “Xalqlar do‘stligi” san’at saroyida konsert beryapti, men orqada ansanblda torda o‘tiribman. Meni zaldagilar tanib o‘tiribdi. Ustoz 5-6 ta qo‘shib aytgandan keyin to‘rda o‘tirganlarning biri “Karimboy aytsin” dedi, ustimdan qaynoq suv quyilgandek bo‘ldi. Ustoz eshitmaganga olib yana qo‘shig‘ini davom ettirdi. Yana 2-3 qo‘shiqdan keyin 50-60 ovoz baqirdi. Ustoz uchun ham, men uchun ham noqulay. Ustoz yana qo‘shig‘ini aytaverdi. Keyin butun zal qichqirib boshladi. Shunda, ustozimning kamtarligini ko‘ring-da, mening yonimga torini sozlagandek bo‘lib kelib, bir juft aytasanmi, Karimboy, dedi. Men noqulayligini aytdim. Ustoz indamasdan orqasiga qarab ketdi-da, mikrofonning yoniga borib “O‘rtoqlar, men ustozim Komiljon Otaniyozovdan faxrlanaman. Qolaversa, mana shu yerda o‘tirgan Karimboy Rahmonov shogirdimdan ham faxrlanaman”, dedi. Zalda shunaqa qarsak, qiyqiriq bo‘ldi. “Endi navbatni shogirdimga beraman”, dedi. Shu gapdan keyin ustozim sahnadan to‘g‘ri chiqib ketishi mumkin edi, yo‘q, kelib mening o‘rnimga o‘tirdi, musiqa chalish uchun. Muxlislarning yer tepishiga qaramay, ustozning hurmati uchun bir juft aytib, ularga navbatni berdim. Ular mana shunday, ustoz ko‘rgan ustoz edilar.

Ustozim hech qayerda musiqa yo‘nalishida o‘qimagan. O‘sha vaqtlarda texnika uchilishi degan o‘qish bo‘lardi, o‘sha yerda o‘qigan. Alloh bergan iste’dodi bilan buyuk hofiz bo‘lgan.

Ustozim 10 ga yaqin tilda qo‘shiq aytardi. Boshqa san’atkorlarga qaraganda serqirra edi. Shuning uchun muxlisi ham ko‘p edi. Men ham ustozimdan o‘rgangan hind, turkman, qoraqalpoq, tojik, afg‘on, qozoq kabi 5-6 tilda qo‘shiq aytaman.

Ustozim Turkmanistonda tug‘ilgan (men ham Turkmanistonda tug‘ilganman), hindistonlik hofiz Mukeshni g‘oyibona ustozim derdilar. Xoramz suvora, maqomlarini aytib shu darajaga yetdi. Hamisha Xorazm, o‘zbek elidan minnatdor bo‘lib gapirardi.

Olti yil avval, uyimda mehmon vaqtlarida ko‘ziga yosh olib, ham shogirdim, ham o‘g‘limsan, mening senga aytadigan bir vasiyatim bor, dedilar. Ayting, ustoz, desam, men Xorazmga, O‘zbekistonga kelib shu darajaga yetganman. Ustozim Otajon Xudoyshukurovga qo‘l berib Bobomurod Hamdamov bo‘lganman. Menga bir nima bo‘lgan taqdirda, senga ishonaman, meni ustozim yotgan qabristonga, yonlariga qo‘yasan, dedilar. Buni qarang, ustozga sadoqat, xorazm, o‘zbek san’atiga mehr-muhabbat. O‘zining elini, yurtini, ota-onalari yotgan joylarni tashlab, ustozi yotgan qabristonni tanlagani bu ustoz-shogirdlikning cho‘qqisi deb bilaman. Bunaqa ustoz-shogirdlar kamdan kam bo‘ladi.

Men ham so‘nggi kunlarigacha ustozning yonlarida bo‘ldim. Farzandlari bilan ustozning vasiyatlarini bajarib, ustozining yonlariga qo‘ydik. Jannat bog‘larining bog‘boni bo‘lib yurgan bo‘lsin. Ustozim jannati inson, hayotda o‘zi kamgap, kamsuqum, savol bersangiz javob beradigan, og‘ir-bosiq inson edilar. O‘tgan barcha ustozlarimizni rahmatiga olsin, borlarining umrini ziyoda qilsin.

Ustoz – ne’mat

Shahnozaxon NAZAROVA,

filologiya fanlari doktori

Ustoz – bu yorug‘lik, ustoz – bu sadoqat, ustoz – bu senga ota-onangning omonati deya qarashi, ustoz – bu ne’mat, ustoz – bu sog‘inch...

2010-yil O‘zMUning magistratura bosqichiga birinchilardan bo‘lib o‘qishga kirdim, lekin bir emas uchta stipendiant keldi-yu, kontraktga tushib qoldim. Sanoqli kunlar ichida to‘lov qilish kerak. Dadam maoshidan shoshilinch o‘tkazadi, ammo bank jonivorning himmati bilan pullar havoda mullaq turibdi, berilgan muddat tugashiga esa bir kun qolgan. Kuyib-yonib Jizzaxga qarab jo‘nadim. O‘zingda yo‘q, olamda yo‘q. Kechki savdo bilan katta sigir arzimagan narxga pullandi. Ertasiga ayam bilan ayamning plastik kartasi-yu, sigirning pulini olib Toshkentga qarab chopdik. Tushdan keyingi 3 da yetib keldik. Kontrakt to‘lashning oxirgi kuni bo‘lgani uchun marketing barcha pulni faqat naqd ko‘rinishda olishni ixtiyor etdi. Necha oylar davomida misqollab yig‘ilgan pullar plastikda qolib ketdi. Ustozim Hamidulla Boltaboyev meni ham, ayamni ham qattiq koyidi va uyiga jo‘natdi. Telefonda keliniga ko‘k paketga solib qo‘yilgan pulni olib chiqib berishni tayinladi. Qoraqamishga borib, pullarni oldik. Kontrakt uchun qancha kerak bo‘lsa, o‘shancha miqdorda sanalgan pullar solingan paketni hech so‘zsiz olib chiqib berishdi. Universitetga chopdik, ulgurmadik, soat 5 larga borib marketing to‘lovlarni qabul qilishni to‘xtatdi. Ko‘cha supurib, axlat tozalab, soliq yig‘ib, tug‘ilganlar-u vafot etganlarning ro‘yxatini olib, metallom to‘plab yurgan o‘qituvchining bolasiga o‘qishni kim qo‘yibdi, yana qiz bola bo‘lsa. O‘qish ham sob bo‘ldi. Kafedraga kiraman, chiqaman, ayam yo‘lakda sarg‘ayadi, o‘qituvchi boshini egadi, mung‘ayadi. Ichkarida ustozim Omonilla Madayev jig‘ibiyron bo‘ladi:

– Bolam, men sening pulingni olib qo‘ygandim, kenayingga qachon kelsa berib yuborasan, deb tayinlab qo‘yganman. Kenaying bilan yig‘ib qo‘ygandik. Nega aytmading, nega uyingga ketib qolding.

Pullarni kafedra seyfiga qo‘yaman. Boltaboyev domla kalitni o‘zimga tutqazadi. Yana imkon berilsa, o‘sha zahoti borib to‘layman. Ayam alami-yu yoshini yutib, uyga qaytadi. Men yotoqxonaga ko‘milaman...

Bir haftadan so‘ng yana marketing eshiklari ochiladi. Kafedra seyfidagi pullarni olib borib kontraktimni to‘layman. Quvonchdan ichimga sig‘mayman, butun kafedra, ustozlarimning yuzi quvonchimdan yorishib ketadi.       

Har ikki ustozim mendan hech qarzdor emas edi. Lekin ular bir-biridan bexabar, menga ham aytmasdan, kontraktim uchun pul ajratgan va avvaldan tayin qilib qo‘ygan ekan. Men bilaman, o‘qishni bitirgunimcha ular shunday qilishgan.

Hozir fan doktoriman. Nufuzli davlat tashkilotida ishlayman. Oylik maoshim o‘sha bir yillik kontrakt pulimdan bir necha hissa ko‘proq. Va tayin bir joyda bir iqtidorli talaba uchun ilm, iymon va sadoqatimni qo‘shib kontrakt puli jamg‘arib borishim kerakligini bilaman.

Nargiza ODINAYEVA,

Oyina.uz