esse

Bir yili nimadir bo‘ldi-yu, qo‘shni qishlog‘imizdagi lo‘lilarning ko‘pchiligi boshqa viloyatga ommaviy ko‘chib ketdi. Shunda bobom aytgandi: ko‘chmanchilik ularning qonida bor. Agar unday qilmasa, kasaldan boshi chiqmay qoladi. Shuning uchun lo‘lilar uy qurganida tomi shiferdan bo‘lsayam shiftidan qamish osilib turadi. Bugungi o‘zbek jamiyatida bu kabi ommaviy ko‘chishlarga hali guvoh bo‘lganimizcha yo‘q. Ammo janubga oshiqqan qush ko‘yidagi Vatan farzandlarini ko‘rib ko‘rmaslikka olishning imkoni yo‘q. Bu zamonaviy tilda aytganda migratsiya hodisasidir. Umumiy olib qaraganda holat unchalik ham tashvishli emasdek. Ammo yillar kesimida qaraladigan bo‘lsa, afsuski raqamlar anchagina salmoqli. Statistika ma’lumotlari har yili ming-minglab vatandoshlarimizning chet el fuqaroligini olib, o‘sha yerlarda umrbod qolib ketayotganini tasdiqlab turibdi. Bu esa qaysidir ma’noda Vatan tushunchasining kengayib borayotganini ham ko‘rsatayotgandek go‘yo. Odam o‘ziga qayerni makon tutsa, o‘sha yer uning Vatanidir, degan gaplar oxirgi paytlar tez-tez quloqqa chalinyapti. Lekin necha asrlar avval o‘troq yashash tarziga ko‘nikkan o‘zbek uchun ildizi botib turgan tuproqdan uzilib ketish oson ish emas.  

***

2021-yil, avgust.

Xizmat yuzasidan bir oy muddatga Rossiyaga boradigan bo‘ldik. Biz rahbarlar guruhida, qolgan harbiylar esa jamoa-jamoa bo‘lib bepoyon o‘lkaning turli nuqtalarida bo‘lishi belgilangan musobaqalarda ishtirok etadi. Avvaliga hammamiz Moskvadagi bir mehmonxonaga joylashdik. Boshqa ishtirokchi davlatlar jamoalari yetib kelganidan so‘ng yig‘ilganlar yo‘nalishiga qarab har joyga tarqab ketadi.

Kechki ovqatdan keyin to‘rtinchi qavatning umumiy balkoniga bosh suqaman. Kimdir tamaki tutatib o‘tiribdi, kimlardir gurunglashib, yana kimlardir esa shunchaki atrofni tomosha qilish, vaqtni o‘tkazish uchun shu yerda. Boshqa-boshqa davlatlardan kelgan, bir-birining tiliga tushunmasa-da, imo-ishora bilan tillashib turganlarni ham uchratasiz. Odamlar ichidan fuqaro kiyimidagi o‘zimizning harbiylarni ajratib olish qiyin emas. Sekin kuzatib turib, ularning shu yerda ishlab yurgan qarindoshlari, og‘aynilari kelganini ko‘raman. Bu ularning gap-so‘zlaridan, hech bir sababsiz bir-birini qayta-qayta bag‘riga bosishidan sezilib turardi. Ayniqsa, ular ichida Buxorocha shevada gaplashayotgan ikki qadrdonning xatti-harakatlari yaqqol ko‘zga tashlanadi.

– Hah, akam-a, akam! Mani ko‘rgani kelibsiz-da! Qanday zo‘r bo‘ldi-ye! Smenamni topshirdimu, bu yog‘ga qarab uchdim. Oyimga qo‘ng‘iroq qilaylik. Ha, videovizov qiling.

Aka cho‘ntagidan telefonini chiqarib, qo‘ng‘iroq qila boshladi. Telefon ekranida avval qop-qorayib o‘zlari, so‘ng ekran chetida nurday yorishib bir onaizor ko‘rindi.

– Assalomu alaykum, onajon.

– Vaalaykum assalom. Ibi, bacham, ukangni topib oldingmi?

– Onajon, assalomu alaykum, qarang, mani ko‘rgani kim keldi? Akam mani izlab kelibdi, onajon! Shunday xursand bo‘ldim, akam bilan maza qilib gaplashib o‘tiribmiz, onajon. O‘zingiz yaxshimisiz, qarindoshlar zo‘rmi? – akaning o‘rniga uka hayajon bilan gapirib ketdi.

– Rahmat, bacham, sog‘-salomatman, qarindoshlar ham zo‘r. O‘zing yaxshimisan? Kelin, bachalaring katta bo‘loptimi? Aka-uka yana topishibsizlarda, a? Ko‘z tegmasin sizlarga, bolajonlarim.

– Man yaxshi! Akamning kelganini eshitib, kayfiyatim ko‘tarildi, shunga ozgina... Hozir sizlarni, yoshligimizni eslab, gaplashib o‘tiribmiz, – o‘g‘lining gaplarini eshitib turgan ona jilmayib qo‘ydi-da:

– San yaxshi yetib oldingmi, joylashdinglarmi?

– Ha, onajon, joylashib oldik. Indinga ertalab Voronejga uchib ketamiz. Duo qilib turing, yuzimiz yorug‘ bo‘lsin.

– Har kuni duo qilobman, bacham. Omadlaringni bersin.

Aka-uka qo‘llarini yelkalari ustidan oshirib olguncha onalari bilan kulib-kulib uzoq gaplashdi. Faqat har ikki tomon ham xuddi bir-biriga bildirishni istamaganday beixtiyor ko‘zlaridan dumalayotgan yoshlarni tez-tez kaftlari bilan artib qo‘yardi. Birovlarning suhbatini tinglash beodoblik bo‘lsa-da, bu suhbatdan, og‘rig‘i dilda toshdek qotadigan sahna qarshisidan mushtoq bir tomoshabindek uzoq ketolmay qoldim...

***

Mehmonxonaning biror joyida internet bilan bog‘liq muammoga duch kelmaysiz. Faqat bir joydan tashqari: lift. Ammo o‘sha kun... Nonushtadan so‘ng kiyimlarimni almashtirish uchun xonam joylashgan qavatga liftda ko‘tarilayotgan payt qo‘l telefonimga xabar kelib qoldi. Qarasam, mehribon singlim ota bo‘lganim, birinchi farzandim yorug‘ dunyoga kelgani bilan tabriklab, xabar jo‘natibdi. O‘zimni yo‘qotib qo‘ydim, ichimdagi shamoldek, yo‘q-yo‘q, dovuldek shodlikni tashqariga chiqarishim, bu haqda kimgadir aytishim kerak axir. Yonimdagi begona hamrohga ona tilimda hayajon bilan nimalardir dedim-ov... U gapimni to‘liq anglamasa-da, quvonchimga sherik bo‘layotgani yuz-ko‘zidan ko‘rinib turardi. Eh, umrimning biror pallasida qaytib kelmaydigan oltin lahzalarimni – ha, ha, birinchi farzand quvonchini – kutish yo‘lagida bir necha soatlardan so‘ng muborak maqomga erishadigan bir to‘p bo‘lg‘usi otalar bilan sharpasi ko‘ringan hamshiraga ilhaq bo‘lishni, tug‘uruqxonaning tanish derazasidan ko‘z uzolmay qolishni, ichimdagi olovni o‘chirolmay, turgan joyimda sakrab-sakrab olish baxtini, otamga ilk bor ota bo‘lganim haqidagi xabarni yetkazishni, jo‘ralarimning birortasini qo‘yib yubormay, ertalabgacha ziyofat berishni, bir quchoq gulni egasiga tutqazib, hayotim davomchisi – jajji farishtamni ohista ko‘targancha uyga olib kelish saodatini... kuppa-kunduz kuni boy berib qo‘ydim-a... Ha, shu lahzadan boshlab kunlar toshbaqaday sudraldi. Men tushlarimda kunlarning bo‘yniga arqon solib, shu qadar oldinga tortardimki, u to‘rt oyog‘ini yerga tirab, turgan joyida toshday qotardi...

***

Qo‘ldagi likopchani o‘ynatgancha mehmonxonaning hashamdor oshxonasidan yegulik qidiramiz. Qani endi o‘zimizning milliy taomlarga o‘xshash biror yegulik topilsa. Bir payt o‘zim nomini ham bilmaydigan ovqatlar yonida to‘xtab, olsammi-olmasammi, deb o‘ylanib tursam, ozg‘indan kelgan bir oshpaz kiyimidagi yigit yonimga kelib, sekin shipshidi:

– Bularni yemang, halolmas. Mana bu, mana bu va mana bular halol. Bemalol yeyavering, o‘zimiz pishirganmiz, – deb kulib turibdi. Uning rostgo‘yligidan qanchalik xursand bo‘lgan bo‘lsam, dabdurustdan o‘zbekcha gapirib yuborganidan o‘shancha hayron bo‘ldim. So‘ng razm solsam, bu yerlikka ham o‘xshamayapti.

– O‘zbekmisiz?

– Ha, Namangandanman, aka. Bu yerda qirg‘iz, tojiklar ham bor.

Shu-shu oshxonadagi, mehmonxonadagi vatandosh va qardosh ishchi-xizmatchilar bilan gurunglashib turadigan bo‘ldik. Ularning turmush tarzi, yashash sharoiti bizni doim qiziqtirardi. Bir safar yurtimizning qo‘shni davlatidan kelib, mehmonxonaning texnik xodimi bo‘lib ishlaydigan Asqar degan yigit bilan tanishib qoldik. Oilasi bilan shu yerda yasharkan. Fuqarolik olishga ham ulguribdi.

– Asqar, uyga qachon qaytmoqchisiz endi? – dedim kalovlanib.

– Bilmadim, qaytgim keladi-yu, lekin... O‘g‘lim to‘rt yoshga to‘lganida bir oy ta’til olib, oilam bilan qishloqqa borgandik. Uch yil oldingi gap bu. Yarim kechasi hammamiz uxlab yotibmiz. Bir payt qattiq shovqin-surondan uyg‘onib ketdim. Karaxtligimdan nima bo‘layotganini anglolmayapman. Derazani ochib, tashqariga qarasam, odamlar qo‘liga ilingan narsa bilan u yoqdan-bu yog‘ga yugurib yuribdi. O‘shanda birinchi marta o‘q ovozini eshitdim. O‘g‘lim qo‘rqib ketganidan onasining qo‘yniga kirib ketgan. Na tashqariga chiqishni bilaman, na qolishni. Shundan beri uyga oilam bilan birga borishga hayiqaman. Ta’tilni ham shu yerda o‘tkazishga odatlandik. O‘g‘lim o‘shanda qattiq qo‘rqqan shekilli, bir-ikki marta ovulga oboraymi, desam, endi bormayman, deydi. Shunaqa gaplarda, tuvg‘anim.

Bosh irg‘ib yana gapga solgim keladi:

– Qachondir qaytish haqida o‘ylasangiz kerak baribir?

– Ha, lekin qachonligini o‘zim ham bilmayman. Otamga pul jo‘natib turibman, yer sotib olib, o‘zim uchun alohida uy quryapti. Shu yil tomini yopamiz.

***

2019-yil, avgust.

O‘sha manzil, o‘sha-o‘sha musobaqalar. “Tank biatloni” bular ichida eng tomoshabopi. Musobaqa avj pallaga kirgan kunlar poligonga minglab odam yog‘ilib kelganidan bo‘sh o‘rindiq topish amrimahol. Chempionat tomoshasi bir tomon-u, raqibimiz zimbabvelik qora tanli muxlislar qo‘yayotgan tomosha bir tomon bo‘ladi. Ular ajabtovur cholg‘ularini baralla chalar, ajoyibu g‘aroyib raqslarga tushib, hammaning e’tiborini o‘ziga tortar, kuldirar edi. U payt esa bizning tankchilarimiz hammadan birinchi bo‘lib finish chizig‘iga yetib kelib, hordiqqa shaylanib turardi. Zimbabve muxlislari bo‘lsa haliyam jarima aylanasida yurgan bechora vakillariga e’tibor ham bermay, muxlistalab san’atkordek o‘z ishini davom ettiradi. Musobaqada peshqadammiz, lekin nimagadir ko‘nglimiz to‘lmaydi...

Navbatdagi bosqich boshlanishiga sanoqli lahzalar qolgan. Jamoalar birin-ketin tanishtirilyapti. Ana, qorako‘zlarimizning ism-familiyasi o‘qilib, O‘zbekiston jamoasi, deb baralla e’lon qilindi. Shu payt ne ko‘z bilan ko‘raylikki, biz tomonga (sheriklarimiz bayroq ko‘tarib turgandi, mo‘ljalni shundan olishgan, bo‘lmasa minglab odam ichidan topishning o‘zi bo‘ladimi?) peshonasiga o‘zbek deb yozib qo‘yilgan bir guruh yigitlar kela boshladi. Bu xuddi kinolardagidek sodir bo‘layotgani ham odamni entiktiradi. Ming yillik qadrdonlardek quchoq ochib ko‘rishganimizdan so‘ng “bizga ham bayroq beringlar”, deb qoldi. Yigitlar bayroqlarni baland ko‘tarib, bor ovozda “O‘z-be-kis-ton!”, “O‘z-be-kis-ton!” deya tinmay baqirardi. Ularga qaraymanu, tomog‘imga nimadir tiqiladi. Tank qarshisida “start”ni kutib turgan ekipajimiz a’zolari ham biz tomonga bir zum tikilib qoldi. Ha, ular bizni aniq ko‘rib turishgandi.

Yuzimiz yorug‘ bo‘ldi! Bu bosqichdan ham muvaffaqiyatli o‘tib, finalga yo‘llanma oldik. Musobaqa tugagach, musofir yurtdoshlar bilan yaqindan tanishdik. Sunnat degan yigit yonidagilarga ishora qilgandi, sheriklari 4-5 ta yegulikka to‘la yelim xaltalarni keltirishdi.

– Akalar, bu yerning ovqatiga ko‘nikolmayotgandirsiz, deb u-bu narsa opkegandik, bo‘sh qop tik turmaydi. Hali oldinda asosiy kun bor-ku, to‘g‘rimi? Qani, marhamat, – deydi ochiq chehralik bilan...

Yigitlarni kuzatar paytimiz finalning qaysi kuni bo‘lishini so‘rab, albatta, kelishlarini aytib ketdi. Finalga esa yanayam ko‘p bo‘lib kelishdi. Ularning ko‘pligidan bir quvonsang, bir dilingdan og‘ir g‘ashlik o‘tadi. Mayli, qayerda bo‘lsa ham omon bo‘lsin. Eng muhimi, o‘sha kuni tankchilarimiz O‘zbekiston va mana shu musofirlar haqqi-hurmati g‘alaba qozondi.

***

2022-yil, avgust.

O‘sha poligonda, yana shu musobaqadamiz. Bellashuv boshlanay deb qolgan. Qarasam, odamlar orasida Sunnat aka yonida ayoli va o‘g‘li bilan biz tomonga qarab kulib kelyapti...

***

2022-yil, avgust.

Boshqa bir jamoamizdan xabar olish maqsadida Sankt-Peterburgga bordik. Hamroh ofitser ikkovimiz xizmat yumushlarimizdan holi bo‘lib, shahar aylanishni niyat qildik. Shahar ichidan oqib o‘tuvchi daryo bo‘yidagi piyodalar yo‘lakchasida kemaga chiqadigan joyni qidirib, kalovlanib turgandik, to‘g‘rimizdan shoshib kelayotgan bir yigit qarshimizga to‘xtadi-da (o‘zbekligimizni bilib):

– Assalomu alaykum, akalar, masjidni izlayotgan bo‘lsanglar, shu yo‘lning oxirida. Yuringlar, birga boramiz, jumagayam oz qoldi, – dedi. Qarasak, qo‘ltig‘iga joynamozini ham qistirib olgan. – Ha, umi? Sohilning narigi tomonida, odamlar to‘planib turibdi-ku, o‘sha yerdan chiqiladi kemalarga, – degancha shoshib yo‘liga ravona bo‘ldi.

Biz esa narigi sohil tomon oshiqdik. Atrofga alanglab, yo‘lovchilardan birini bexosdan turtib yuborganimni bilmay ham qolibman. Ming xijolatda:

– Izvinite, – deya oldim xolos. U esa menga kulib:

– Hechqisi yo‘q, aka, – dedi-yu, zumda odamlar ichida ko‘rinmay ketdi...

Bu yerga kelganimiz yaxshi bo‘ldi. Ancha yillardan beri oilasi bilan shu yerda yashaydigan sinfdoshim Ilhom bilan ham ko‘rishdik. Ota-onasi, xotini, ukasi (singlisini 3-4-yil avval qo‘shni qishloqqa uzatgandi) bilan bir xonali uyda ijarada turarkan. Bechora jo‘ram dardlashgani odam topolmay yurgan ekan, shekilli, rosa “to‘kildi”.

– Jo‘ra, qishloqni, odamlarni sog‘indim. Hech qayerda ishlamasang ham kuning o‘taveradi. Bu yerda bir kun ishlamay ko‘r-chi, yo qarzga botasan, yo ko‘chada och qolasan. Avvalgi ishim o‘xshamadi. Hozir bir dala hovlida qorovullik qilyapman. Xo‘jayin yaxshi odam. Ko‘p ham kelavermaydi, lekin bir kelsa, rosa bayram bo‘ladi-ku. Opkelgan narsalarining yarimlari qolib ketadi. Keyin o‘zim maza qilib yeyman, uygayam opketaman. O‘zing yaxshi bilasan-ku, esimni taniganimdan beri dadam bilan ayam shu yerda ishlaydi. Maktabni bitirganimdan keyin men ham keldim. Singlim, ukam shu yerda tug‘ildi. Endi-endi oilaviy qaytish haqida o‘ylab qolyapmiz. Lekin hali ukamning maktabi bor. Bitirib, universitetga kirsa, keyin qaytmoqchimiz.

– Iye, ukang o‘zi qolaveradimi?

– Ukam “mestniy” bo‘lib ketgan, jo‘ra. Universitetni bitirib ham qaytmasligi aniq. Qishlog‘inglarda nima qilaman, deydi. Shuncha yildan beri ishlab zo‘rg‘a orttirganimiz O‘zbekistondagi bitta uy bo‘ldi, haqqiga ukamni berib ketamizmi, deyman...

***

Xizmat safari bilan Surxondaryoga boradigan bo‘ldim. Iyulning adog‘i, chilla avjiga chiqqan emasmi, uning ustiga vokzalda kun bo‘yi yo‘lovchilarni kutib turgan temir vagonlar qizigan tandirdek bo‘lib turibdi. Poyezd yuraman deydi-yu, yo‘lovchilarning hech biri yurak yutib, vagonga bosh suqqisi kelmaydi. Iloj qancha, issiqmi-sovuqmi, ketish kerak.

Chiptamizda ko‘rsatilgan vagon kupesiga borsak, o‘ttiz besh yoshlar chamasi bir rus millatiga mansub ayol qizarib pishgan kulchadek (yo‘q, sal oshirib yubordim, shirmoy nondek) bo‘lib turibdi. Uzuq-yuluq salomlashib, joy-joyimizga o‘tirdik. Hali to‘rtinchi sherigimiz kelgani yo‘q. Hamma qo‘liga ilingan buyum bilan o‘zini o‘zi yelpib, sovitish ko‘yida. Shu payt vagon konduktori (provodnik) kupe eshigidan bosh suqdi-da, haligi ayolga rus tilida shunday dedi:

– Xo‘o‘sh, yaxshi ketyapsizmi? Hammasi joyidami?

Savolning naqadar g‘alati ekanligini avval ayolning yuz ifodasi, so‘ng o‘zi aytdi:

– Bunaqa sharoitda qanday qilib yaxshi ketish mumkin?

– Hozir poyezd maksimal tezlikka chiqib olsin, shundan keyin kupening sovuqligidan bu yerda o‘tirolmay qolasiz, – dedi vagon nazoratchisi.

Ayol indamadi. Bu orada sherigim Akbar aka ikkovimiz vokzal do‘konidan olgan kolbasa va nonimizni yeyish taraddudiga tushib ketdik.

– Mehmonga o‘xshaysiz, qayerliksiz? Choyga keling, – dedim ayolga.

– Yo‘q, rahmat. Hozir faqat suv ichyapman, boshqa narsa xohlamayapman, – degancha ikkinchi savolga o‘tib ketdi. Men esa tixirlik qilib, birinchi savolni eslataman. – Sankt-Peterburgdanman, har yili bir marta kelib ketaman bu yerlarga.

– Ha, yaxshi. Mening ismim Islomjon, bu kishi Akbar aka. Sizning ismingiz nima?

– Mariya.

– Chiroyli ism ekan. O‘tgan yili Sankt-Peterburgda bo‘lgan edim. Shahar menga yog‘gandi. Bu yerlarda nima qilib yuribsan, Mariya?

– Bu o‘ta shaxsiy savol-ku, – dedi u ma’noli va ayni damda mahzun ohangda.

– Ha, shaxsiy-ku-ya, lekin nimagadir menga qiziq tuyuldi...

Sahar uyg‘onib qarasam, Mariya kupe derazasidan dashtu dalalarni tomosha qilgancha xayol surib ketyapti. Qolganlar hali uyquda.

– Xayrli tong! Yaxshi dam oldingmi, Mariya? – dedim sekin.

– Rahmat, yaxshi. O‘zing-chi? Kecha nimaga kelganimni so‘ragan eding-a? – U nigohi qadalgan tomondan ko‘z uzmagancha savoliga javob ham kutmay davom etdi. – Ikkita o‘g‘lim bor, birining ismi Taxirjan (u xuddi shunday talaffuz qildi – muallif), otasi Termizda yashaydi... Hammasini tushungandirsan? Har yili kelib, birga qaytishga ko‘ndirolmay qaytib ketaman. Bu oxirgi kelishim. Boshqa kelmayman.

– O‘zing qolsang bo‘lmaydimi? – dedim.

– Shu yerdami? Bolalarimning o‘qishiga, yashashiga umuman sharoit yo‘q-ku.

– Nimaga yo‘q ekan, hamma sharoit bor. Faqat begona ko‘z bilan qaramaslikni o‘rgan.

Bu orada Akbar aka ham uyg‘onib, o‘zbekchalab so‘raydi:

– Mehmonning dardi nima ekan, so‘radingizmi?

– So‘radim, Petrda Tohirjon degan jiyanimiz bor ekan, otasi Termizda emish, o‘shani izlab kelyapti...

– Iya?

Men Termizga yetmay, uchta bekat oldinda tushib qoldim. Akbar akaning keyinchalik aytishicha, Mariyani saloni tizza bo‘yi chang bo‘lib yotgan Neksiyada Tohirjonning otasi kutib olibdi...

***

Sahar telefon ovozidan uyg‘onib ketdim. Qarasam, amakimning o‘g‘li O‘tkir ekan.

– Assalomu alaykum, usta, uzr, uyqungizni buzdim. Men ketyotuvdim, bolalar qoldi. Shunga bir telefon qilay degandim. Aeroportdaman hozir, yaxshi qolingsizlar, – dedi qandaydir siniq ohangda. Uyqu aralash biroz muddat garangsib turdim: qayerga ketadi, nega ketadi?

O‘tkir ikki oy avval Amerikadan oilasi bilan kelgandi. Mana endi xotini va uch qiziga samolyot uchun chipta yuboraman, deb o‘zi qaytib ketyapti. (Darvoqe, uning uchala qizi ham Amerikada tug‘ildi. Birortasi o‘zbek tilini bilmaydi). Uning ruhsiz, siniq gaplaridan shuni angladimki, u ko‘nglini Vatanda qoldirgancha quruq tana va bir dunyo adoqsiz o‘y-xayollarini yelkalab uchib ketdi. Onasi og‘ir kasal, akasi bilan yangasi Rossiyada, ikki o‘g‘lini qishloqqa qoldirib ketgan. Bechora bolalarning ota-onasini sog‘inib, ichikib qolganiga O‘tkir bir necha bor guvoh bo‘ldi. “Aka, xotiningni olib qishloqqa qayt. Qarzlaringni o‘zim to‘layman. Shu yerda yursang bo‘ldi”, deganidan ham xabardor edim. Na chora, amakimning bitta o‘zi kasalmand xotini va ikki nevara parvarishi bilan ovora. O‘tkirning aytolmagan gaplari shular edi aslida.

Bu-ku, Amerika orzusida, orzu ro‘yobida yurgan vatandoshlarimizning mingtadan bittasi. Ammo qolgan to‘qqiz yuz to‘qson to‘qqiz nafar (aslida bu raqam ancha katta) yurtdoshimizning ham shu va shu kabi kechinmalari, o‘ziga yarasha tashvishlari bor. Yaxshi bilasiz, bugun o‘zbekistonliklarning aksariyati “Amerika orzusi”ga chalingan. Aslida-ku ularning hech birini ayblab bo‘lmaydi. Inson jamiyatning mutlaqo erkin, ayni damda uning asosini tashkil etuvchi eng muhim bo‘lagidir. U qayerda yashashni istasa, qaysi hududda o‘zini qulay his etsa, o‘sha yerga talpinadi. Ammo noqonuniy yo‘llar bilan bu orzuga erishaman, degan qorako‘zlarimizning qanchadan qanchasi Meksikaning botqoqliklarida, changalzorlarida xor-zor bo‘lib qolib ketayotgani, timsohlarga yem bo‘layotgani ko‘ngilni g‘ash qiladi.

***

Savodimiz chiqqan maktab direktori Jalol aka va qishlog‘imizning eng serdaromad savdogarining yolg‘iz o‘g‘li ham ko‘p qatori shu orzu kasalligiga chalindi. Direktor maktabdan bo‘shab, savdogarning o‘g‘li ikkovi sarguzasht izlab, qonunga xilof ravishda “qaydasan, Amerika?” deb yo‘lga otlanadi. Oradan uch oylar o‘tib, har ikkovi ham yigirma ming AQSH dollaridan pulni havoga sovurib, tarvuzi qo‘ltig‘idan tushgancha chegaradan o‘tolmay qishloqqa qaytib keldi. Lekin omadi chopganlar soni ham ko‘pchilikni tashkil etayotgan ekan.

Yaqinda “sehrli diyor”ga yo‘l olgan bir zamonaviy migrant u yerga qanday qilib yetib olish rejasini ijtimoiy tarmoqqa joyladi. U shunday demoqda: Toshkentdan Turkiyaga uchdik, Turkiyadan Madrid (Ispaniya)ga keldik, u yerdan 11 soat uchib dunyoning narigi tomoniga – Meksikaga boramiz, Meksikadan samolyotda Nikaraguaga. U yerdan mashina va avtobusda Ganduras, Salvador hamda Gvatemaladan o‘tib, yana Meksikaga kiramiz. Hammasi shu yerda boshlanadi aslida. O‘sha yerdan samolyotda Tixuana degan joyga uchib o‘tamiz. U yerdan “tapp” etib San-Fransiskoga o‘tib olamiz. Ana undan keyin Amerikada aylanib yuraverasiz”. Bu vatandoshimiz ushbu videoni ijtimoiy tarmoqqa joylaganida hali Madriddan Meksikaga uchib ketayotgan edi. Uning ko‘zlagan manziliga yetib borgan-bormagani esa bizga qorong‘i.

Bu kabi tanlovlar, hali aytganimizdek, har bir insonning o‘z ixtiyorida. Ammo oson pul topish ilinjida omonat jonning juvonmarg ketishi achinarli. Uning ortida qolib ketayotgan necha-necha mungli ko‘zlar, umidvor nigohlar haqida o‘ylash kishi qalbiga og‘riq beradi. Eng katta o‘y, masalaning tub mohiyati ham aslida shu. Axir ular sizning, bizning vatandoshlarimiz.

Ertaga bu Vatan koriga qalbi butun, ko‘zi porlagan, yashash zavqini yurakdan his etadigan avlodgina yaraydi.  

Islomjon QO‘CHQOROV

“O‘zbekiston armiyasi” jurnali

2024-yil 2-son