Har bir davlat taʼlim tizimining oʻziga xos qonun-qoidalari bor. Ular mamlakat anʼanalari, odamlarining dunyoqarashi, taʼlimga boʻlgan munosabati va yashash tarziga koʻra shakllanadi. Shunga koʻra, koʻpchiligimiz maktablarning anʼanaviy modeliga oʻrganib qolganmiz – bir necha qavatli bino, oʻquv xonalari, sport zallari, oshxona... Bu qulaylik bilan birga oʻquvchilar xavfsizligini ham taʼminlagani uchun maktablar boshqacha boʻlishi mumkin, degan oʻy xayolimizga kelmaydi. Ammo maktab suzib yo koʻchib yuruvchi yoki koʻprik ostida qurilgan boʻlsachi, bunda ham oʻquvchi sifatli taʼlim oladimi? Bugun biz har qanday sharoitda ham oʻqiyotgan bolalar va ishlaydigan maktablar haqida hikoya qilamiz.

Yangi Dehli xarobalarida bolalar koʻprik ostida taʻlim olishadi

Bir necha yillardan beri faoliyat yuritib kelayotgan bu gʻayrioddiy maktabga har kuni ellikka yaqin bola darsga keladi. Undagi yagona oʻqituvchi oʻsmirlar oʻqishi va koʻchada daydib yurmasliklari sharti bilan, mutlaqo tekinga oʻqitadi. Eng qizigʻi, bu maktabda oʻquvchilar dars qoldirmasdan, muntazam ravishda uy vazifalarini bajarib borishadi.

Dunyodagi eng baland joyda joylashgan maktab

Tibetdagi ushbu taʼlim muassasasi dunyo boʻyicha eng baland manzilda joylashgan maktab hisoblanadi. Uning binosi dengiz sathidan 5373 metr balandlikda boʻlib, hatto sportchilar koʻtarilishi oson boʻlmagan bunday choʻqqiga Phumachangtang bolalari har kuni oʻz partasiga oʻtirish uchun uzoq masofani bosib kelishadi. Tibetning kichik yoshli aholisi uchun na sovuq havo, na shamol va na qor bilim olishga toʻsqinlik qilolmaydi.

“Qayiq maktablar”

Koʻpgina davlatlarda tabiiy ofatlar sabab darslar bekor qilinsa, Bangladeshda musson yomgʻirlari yo daryo toshqinlari ham oʻquv jarayoniga xalaqit bermaydi. Chunki mamlakatdagi koʻplab qishloqlarda maktab binosi vazifasini katta qayiqlar yoki barjalar bajaradi. Baʼzi oʻquvchilar darsga ham qayiqlarda borishadi. Kattaroq qishloqlarda esa qayiq maktablar aholi punktlari atrofida suzib, oʻquvchilarni yigʻib chiqadi.

Rossiyadagi koʻchmanchi maktab

Yakutiyadagi bugʻu chorvadorlarining yosh avlodi maktablarga toʻliq qatnasha olmaydi, chunki bolalar ota-onalari va koʻp sonli kiyik podalari bilan bir lagerdan ikkinchisiga koʻchib yuradi. Maktab-internatlar tizimi boʻlsada, ota-onalar farzandlarini oʻzlaridan uzoqda boʻlishini xohlashmaydi. Bu muammoni hal qilish uchun Rossiya hukumati viloyatda koʻchmanchi sinflar tizimini yoʻlga qoʻydi. Endilikda oʻqituvchilar oʻz tarbiyalanuvchilari va ota-onalari bilan birga chodirlarda koʻchib yurib, mashgʻulotlar olib borishadi.

Shveytsariyada joylashgan eng qimmat maktab

Hozirgi kunda ilm-fan va texnologiyaning eng yangi uskunalari bilan jihozlangan qimmatbaho xususiy maktablar koʻp. Shunga qaramay, ularning aksariyati dunyodagi eng qimmat maktablardan biri – Shveytsariyada joylashgan Qirollik maktabiga teng kelolmaydi. Taʼlim muassasasida qirollik sulolalarining avlodlari emas, balki dunyoning 67 mamlakatidan kelgan talabalar oʻqiydi. Yillik oʻqish toʻlovi 100 ming yevroni tashkil qiluvchi maktabda xarajatlarning bir qismi oʻquvchilarga muassasa maʼmuriyati tomonidan beriladigan choʻntak pullari shaklida qaytariladi. Shunisi eʼtiborga loyiqki, har yili maktab bitiruvchilarining kamida 30% i repetitorlarsiz dunyoning 25 ta eng yaxshi oliy oʻquv yurtlariga oʻqishga kirishadi.

Kolumbiyadagi kanatdan oʻtib boriluvchi yagona maktab

Poʻlat simlar Kolumbiyaning chekka Los Pinos qishlogʻida yashovchilar uchun yagona transport turi hisoblanadi. Kichik yoshdagi bolalarga kanat yoʻlidan oʻtishga ruxsat berilmaydi, shuning uchun ular maktabga ota-onalari yoki katta aka-opalari bilan borishadi. Aks holda bolalar darsga borish uchun ikki soatlik tropik oʻrmon yoʻlidan yurishlariga toʻgʻri keladi.

Yaponiya maktablarida farrosh va oshpazlar yoʻq

Yaponiyalik bolalar esa nafaqat oʻzlari maktabga borishadi, balki sinf xonalarini tozalab, tushliklarini ham mustaqil tayyorlashadi. Oʻquvchilarga birinchi sinfdanoq tozalikga qatʼiy rioya qilish oʻrgatiladi. Har kuni darsdan keyin sinf, yoʻlak, hojatxonani tozalash, shunchaki vazifa emas, balki har bir bola masʼuliyatni his qilishi uchun tarbiya usuli ham hisoblanadi. Shuning uchun ham yaponiyalik oʻquvchilar ehtimol, dunyodagi eng mustaqil bolalardir.

Amerikaning sarguzashtlar maktabi

Amerikaning “Watershed School" maktabi atrofimizdagi olamni sinf xonasi deb hisoblaydi. Aksariyat darslar sinflarda emas, balki tabiat qoʻynida, fermalarda oʻtkaziladi. Muassasadagi oʻqituvchilar ham gʻayrioddiy, ular murabbiylik bilan birga oʻquvchilarga qoʻshiq yoki rok guruhlarini yaratishda, robotlar yasash, video oʻyinlar uchun ssenariylarni yozishda ham yordam beradi.

Nigina QAHHOROVA tayyorladi