Қарғиш асли қоралашми?


Сақлаш
09:02 / 05.02.2025 0 149

Ўзбек халқ оғзаки ижодида қарғиш кичик бир жанр даражасига етган десак муболаға бўлмайди. Фақат улар етарли даражада тўпланмаган, сочилиб ётибди. Муҳаббат бор жойда алқаш бўлгани каби, нафрат бор жойда қарғиш ҳам бор. Қарғишни биз асосан лаънатлаш маъносида тушунамиз. Манбалар ҳам бу сўзнинг асосини шу мазмундаги илдизга олиб бориб тақайди. “Туркий тиллар этимологик луғати”да ҳам бу сўз илдизидаги қар, кар, қара сўзлари “лаънатлаш, орқадан зарба бериш, ғийбат, ҳақорат” маъноларида келади дейилган. Тилшунос М.Рясянен бу сўз илдизини мўғул тилига улайди.

 

Менимча, қарғиш сўзининг илдизида қора сўзи бор. Чунки қадимдан “гўрни” қора ўрин, “фожиани” қора кун, “толесизликни” бахти қора каби аташлар бизда бўлган. Ҳозиргача барча ёмонликларга қора сўзи аралашиб келади. “Туркий тиллар этимологик луғати”да фақат бир ўринда қарғиш сўзининг илдизи “қорага бўяш” маъносида изоҳланган. Халқимизда Оқ дегани – олқиш, қора дегани – қарғиш деган кўҳна мақол ҳам бор.

 

Алишер Навоий “Фарҳод ва Ширин” достонида Қулоғим ёлқибон эл қарғишидин деган мисрани битган. Мисрадаги ёлқи сўзи “батанг қилмоқ”, “қулоқни чарчатмоқ”, тилимиздаги бир ибора билан айтганда, “қулоқни еб қўймоқ” маъносини англатади. “Девону луғотит турк”да қарға қарғамоқни, қарғақ эса қарғиш, лаънатлаш ва ғазабни англатиши ҳақида айтилган.

 

Эшқобил ШУКУР

 

Бобосўз изидан китобидан.

 

Фото: Фбдуманнон Муҳаммад

Изоҳ йўқ

Изоҳ қолдириш

Сўнгги қўйилган

Барчаси

Биласизми?

17:03 / 12.03.2025 0 63
Туркистондаги қадимий аёллар байрами

Биласизми?

10:03 / 03.03.2025 0 85
“Қозонди” феълидаги “қозон” ҳақида

Биласизми?

10:03 / 03.03.2025 0 123
Маржумакдан шўрва қилиб бўладими?

Биласизми?

15:02 / 28.02.2025 0 88
Маймунжон, парманчак ва болдирғон

Биласизми?

14:02 / 28.02.2025 0 83
Хўжайин бўлолмаган хўжағат



Кўп ўқилган

Барчаси

Қомус

15:04 / 19.04.2023 0 8967
Жадидчилик

Қатра

20:08 / 18.08.2022 15 5247
Илк ватан

Қатра

01:01 / 10.01.2022 7 4856
Бир қоп ун

Қатра

17:08 / 21.08.2022 6 4287
Тинчлик

Қомус

22:08 / 04.08.2023 0 3824
Миллий урф-одатлар

Қатра

01:01 / 18.01.2022 2 3543
Ўқиш пули

Бир куни...

03:12 / 09.12.2021 3 3121
Ҳар нарса ҳам кўринганидек эмас

//