Платон (милоддан аввалги 427–347, Афина) – Юнонистонлик буюк файласуф Аттика қироли сулоласи вакили Кодра оиласида туғилган. Онаси Периктиона ҳам ўз даврининг таниқли одамлари – машҳур қонуншунос Солон ва ҳукмдор Критийлар сулоласидан. Маълумотларга кўра, Критий Платоннинг Суқротдан таълим олишига сабабчи бўлган. Устози Суқротнинг фожиали ўлимидан (399) сўнг Платон Афинани тарк этади. Авваламбор, у Мисрнинг Гелиопол шаҳрида математика, жамиятшунослик, иқтисодиёт ва бошқа фанларда эришилган ютуқлар билан яқиндан танишади, сўнгра Жанубий Италияга ва Сицилия оролига боради ва илмий фаолиятини давом эттиради. Унинг фалсафий қарашлари «Тимей», «Катта Гиппий», «Федон», «Базм», «Филеб», «Федр», мантиқий таълимоти – «Софист», «Театет», «Менон», сиёсий қарашлари эса – «Сиёсат», «Қонунлар», «Критий», «Давлат» ва бошқа асарларида баён этилган. Платон фалсафасида «Ғоялар дунёси ва соялар дунёси» асосий ўринни эгаллайди. Унинг таълимотига кўра, «Ғоялар дунёси» бирламчи, «соялар дунёси» эса, иккиламчидир. Унингча, ғоя ҳақиқий борлиқни ифодалайди, соялар, яъни оламда мавжуд нарса, ҳодисалар – ўзгарувчан бўлгани боис ҳақиқий бўла олмайди. Чунки ҳақиқий тараққиёт ғоялар дунёсига хос. Ҳақиқий ўзгариш ва тараққиётни ҳамма ҳам билмайди, чунки уларни билиш учун инсон катта ақл, соф тафаккур эгаси бўлиши керак, ўзгарувчан соялар дунёсини билиш учун эса инсонга ҳиссиёт ва идрок етарлидир. «ўоялар дунёси» замон ва маконга боғлиқ бўлмай, мангу, абадий ва ўзгармасдир, шунинг учун ҳам у ҳақиқий дунёдир.

Платон таълимотида ижтимоий фалсафа, жамият ва давлат масалалари муҳим аҳамиятга эга. Унинг сиёсий, педагогик ва ахлоқий қарашлари ҳам «ғоя» таълимоти билан узвий боғлиқ. Унингча, давлат аристократия қўлида бўлиши ва халқни итоат этишга мажбур қилиши лозим. Платон ўзининг «идеал давлат» назариясида жамиятни уч табақага: давлат арбоблари – файласуфлар; соқчилар (ҳарбийлар); деҳқонлар ва ҳунармандларга бўлади. Бундай давлатда донолик, жасорат, меъёр ва адолат каби тўрт тамойил устувордир. Давлатни бошқарувчи шахслар, авваламбор, ана шундай сифатларга эга бўлишлари керак. Унинг ахлоқий қарашлари ҳам ушбу принципларни атрофлича исботлашга қаратилган. Платоннинг ахлоқий қарашларига кўра, маънавийликнинг манбаи инсон ва жамиятдан ташқарида туради. Маънавий сифатлар (эзгуликлар) аввалдан индивидга азалдан берилган, эзгулик туғмадир. Олий фазилат оқиллик – жоннинг оқил қисмининг намоён бўлишидир. Бу донишманд файласуфларга хос фазилатдир. Мардлик (қаҳрамонлик ёки руҳнинг кучи) соқчи-ҳарбийлар учун туғма бўлиб, давлатни ҳимоя қилишга қаратилган. Платон таълимотича, оқиллик ва мардлик ижобий, фаол фазилатлар. Жоннинг ҳирсий қисмининг мўътадиллик билан боғлиқлиги ҳунармандларга, деҳқонларга, яъни халққа хос бўлиб, улар давлатдаги икки юқори табақага бўйсунишлари лозим. Фазилатлар пиллапоясининг қуйи қисмида қуллар туради. Улар умуман ахлоқдан ташқарида турадилар ва бирон-бир фазилатга эга эмас, чунки уларда жоннинг мавжудлиги мавҳумдир, дейди файласуф.

Платоннинг фикрича, одиллик шахсий фазилат бўлмасдан, балки давлат фазилатидир. Идеал давлат мажбурий идорадир. Барча ижтимоий ҳаёт олий тамойилга, яъни давлат ердаги ҳаётнинг олий шакли сифатида тарбиявий аҳамиятга эга бўлиб, кишиларни янги фазилатларга, фазовий ҳаётга тайёрлайди. У ўз вазифасини адо этгач, Худонинг ердаги маконига айланади. Файласуф ўзининг сўнгги асари «Қонунлар»да давлат тўғрисида фикр юритиб, маънавий тарбияга катта эътибор қаратади ва қонунчиликни ахлоқий жиҳатдан мустаҳкамлаш тўғрисида гапиради. Файласуф бу асарида маънавий сифатларни (фазилатларни) туғма деб таъкидлайди. Тарбия фақат азалдан инсонга берилган фазилатларни шакллантиради, юзага чиқаради, холос. Бордию, тарбия нотўғри берилса, у ҳолда инсондаги азалий фазилатлар ўзгариши ёки йўқ бўлиши мумкин. Унингча, ахлоқнинг асосини, маънавийликнинг намунасини илоҳият ташкил этади. Платон фикрича, маънавий тарбиянинг асосий масаласи бу қонунларга ихтиёрий равишда бўйсунишга эришишдир. Унинг таълимоти ўзининг аҳамиятини йўқотмаган ва бугунги кунда ҳам ижтимоий-маънавий, илмий-маърифий ҳаётнинг турли соҳаларида инсоният тафаккурининг мумтоз намуналари сифатида амал қилиб келмоқда.