Мустақиллик (арабча тобе эмаслик, ихтиёри ўзидалик, қарам эмаслик) – инсоннинг эркин ва озод равишда, ўз ихтиёри билан бошқаларга бўйсунмасдан иш юрита олиши, миллат, давлат ва жамият ҳаёти, уларнинг тараққиётини, устувор мақсад ва вазифаларини мустақил тарзда амалга оширилишини англатадиган тушунча. Мустақиллик барча жабҳалардаги ҳар қандай камситиш, тобеликни инкор этади, ўзаро ҳурмат, бир-бирини қадрлаш, миллий ва умумбашарий қадриятларга таяниб иш кўриш, кенг дунёқараш ва эркин тафаккур асосида яшаш, фикрлаш, ўз ҳаётини эмин-эркин ўзи ташкил этиш имконияти ва амалиётини билдиради. Мустақиллик ҳар бир халқнинг, миллатнинг, ҳар бир фуқаронинг ўз истеъдоди ва имкониятларини эркин тарзда намоён этиши учун зарур шарт-шароитларни яратишга йўл очади. Мустақиллик шахс, оила, гуруҳ, жамоа, миллат, ҳудуд, давлат, умуминсониятга мансуб даражаларга бўлинади. XVIII–XX асрлар инсоният тарихида мустамлакачилар асоратига тушиб қолган халқларнинг мустақил давлатлар тузиш учун курашлари даври бўлди. Шимолий Америка аҳолисининг мустақиллик учун кураши 1776 йилнинг июлида «Мустақиллик декларацияси»ни қабул қилиш билан якунланди. XVIII асрнинг 90-йилларидан бошлаб XIX асрнинг биринчи чорагигача бўлган даврда Лотин Америкаси халқлари испан, португал, француз мустамлакачиларига қарши курашиб, бирин-кетин ўзларининг мустақил давлатларини барпо этди. 1830 йилда Юнонистон усмонли турклар империясидан ажралиб, ўз мустақиллигига эришди. XVIII–XIX асрларда дунёнинг қарийб ярмини ўз мустамлакаларига айлантирган Буюк Британия истибдодига қарши олиб борилган курашлар натижасида 1876 йилда Канада, 1901 йилда Австралия, 1910 йилда Жанубий Африка, 1921 йилда Ирландия, 1947 йилда Ҳиндистон ва Покистон халқлари ўз мустақиллигини қўлга киритди. Жаҳон тарихида 1917 йилда пайдо бўлиб, зўравонлик тизимини юзага келтирган собиқ иттифоқ 1991 йилгача сақланиб келди. Шу йили халқимизнинг азалий орзуси ушалди: 1991 йилда Ўзбекистон ўз мустақиллигини қўлга киритди ва миллий давлатчилигини тиклади. Мустақиллик халқимизнинг иродаси, ўзбек миллати ҳақ-ҳуқуқи, унинг цивилизацияга қўшган ва қўшаётган бетакрор ҳиссасини жаҳон ҳамжамияти томонидан эътироф этилиши ҳамдир. У бизни жаҳоннинг эркин мамлакатлари қаторидан муносиб ўрин эгаллашга, бозор иқтисодиётига асосланган, ҳуқуқий демократик давлат, эркин фуқаролик жамияти барпо этишга, халқимизнинг моддий, маданий ва маънавий салоҳиятини мустаҳкамлашга, юртимиз шон-шуҳратини дунёга ёйишга имкониятлар яратувчи энг асосий омил бўлиб хизмат қилади. Мустақиллик мамлакат сиёсий тизимида салмоқли ва жиддий ўзгаришларга олиб келди.

Халқимиз тарихида биринчи бор ҳақиқий мустақил давлатга хос юксак демократик талабларига монанд Асосий қонун – Конституция ва шу асосда кўплаб қонунлар қабул қилинди ва амалиётга татбиқ этилди. Кўппартиявийлик асосида Ўзбекистон парламенти шакллантирилди, давлат ва жамият ҳаётининг муҳим ҳуқуқий пойдевори яратилди. Мустақиллик ижтимоий, иқтисодий, сиёсий, маданий соҳаларда туб ислоҳотларни амалга ошириш имконини яратди. Иқтисодий, сиёсий, маданий ва маънавий соҳаларнинг эркинлаштирилиши туфайли мамлакатимизда бозор муносабатлари босқичма-босқич амалга оширила бошлади. Мустақиллик туфайли мулкка эгалик ва унинг ҳуқуқий асослари шакллантирилди ва чуқур ислоҳ қилинди. Мустақиллик халқимизни мамлакатимиз ҳудудидаги табиий ресурс ва бойликларининг ҳақиқий эгасига айлантирди. Халқимизнинг азалий ҳаёт тарзидан чуқур ўрин олган урф-одатлари, анъаналари, байрамлари Мустақиллик туфайли қайта жонланди. Ўзбек тилига давлат тили мақоми берилди. Маънавий меросимизнинг дурдоналари она тилимизда нашр этила бошланди. Халқимизнинг тарихи қайта тикланиб, улуғ аждодларимиз қолдирган бой ва бебаҳо мерос нафақат халқимиз, балки ўзга халқлар томонидан ҳам кенг ўрганила бошланди, ўзлигимизни англаш ва жаҳон афкор оммасига танитиш йўлида улкан қадамлар қўйилди. Мустақиллик йилларида юртимизда миллий ва диний қадриятларни тиклаш ва ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратиб келинди. 1 сентябрь юртимиз, халқимизнинг мустақиллик куни байрами деб эълон қилинмоқда. Шунингдек, «Наврўз», «Рамазон» ҳайити, «Ийд» ҳайити каби миллий ва диний байрамларимиз анъанавий тарзда нишонланиб келинмоқда. Мустақиллик туфайли Ўзбекистонни дунё таниди ва ўз навбатида мамлакатимиз дунё мамлакатлари томонидан мустақил давлат сифатида тан олинди. Ҳар бир миллат ва элат, этник гуруҳлар, уларнинг урф-одат ва анъаналари ҳурмат қилиниши сабабли юртимизда 130 дан ортиқ миллат ва элатлар тенг ҳуқуқлик асосда умргузаронлик қилмоқда. Мустақиллик шарофати билан Ўзбекистоннинг истиқлол ва тараққиёт йўли танланди, бозор муносабатларига босқичма-босқич ўтилди; истиқлол маънавиятини шакллантириш ва соғлом авлодни вояга етказиш масалаларига алоҳида эътибор қаратилди. Мустақиллик даврида Ўзбекистон БМТга (1992 йил 2 март), Европада Хавфсизлик ва ҳамкорлик ташкилоти каби ўнлаб халқаро ташкилотларга аъзо бўлди, деярли барча нуфузли минтақавий уюшмаларга қабул қилинди, дунёдаги кўплаб давлатлар (130 дан ортиқ) билан дипломатик алоқалар ўрнатилди, ўзаро ҳамкорлик муносабатлари йўлга қўйилди. Мустақиллик даврида мамлакатда тинчлик ва барқарорликни таъминлаш, дунё ва минтақа давлатлари ўртасида тинчликпарвар ташқи сиёсат юритилмоқда. Мустақиллик йиллари улкан қурилишлар ва бунёдкорлик ишлари учун кенг ва катта имкониятлар даври бўлди. Мустақиллик даврида шаҳар ва қишлоқларимизнинг қиёфаси, аҳолининг онги ва тафаккури, турмуш тарзи тубдан ўзгармоқда.