Миф (юнонча mifhos – афсона, ривоят, асотир) – ибтидоий давр кишилари онги ва тушунчасида инсон, табиат, жамият ва коинотнинг пайдо бўлиши билан боғлиқ воқеалар, шунингдек, табиат ва жамият ҳодисаларининг акс этиши. Ибтидоий инсонлар табиат ва жамиятда содир бўладиган воқеа ва ҳодисаларнинг асл сабабларини тўғри англаб етмаган ва уларга қандайдир ташқи қудрат ифодаси деб қараган. Масалан, яшин ва момақалдироқ, ёнғин, тўфон, довул, зилзилалар, қуёш ва ойнинг тутилиши, думли юлдузнинг учиши ва шу каби ибтидоий одамлар тасаввурида ғайритабиий таассурот қолдирган. Ибтидоий кишиларнинг табиат кучлари олдидаги бундай ожизлиги, уларнинг сир-асрорларни билмасликлари оқибатида Ой, қуёш ва юлдузларга, айрим ҳолларда олов, сув, қушлар ва ҳайвонларга, тоғтош ва ҳоказога жонли, муқаддас нарсалар деб қараш, уларга сиғиниш, топиниш холлари урфга айланган. Бундай ҳодисаларни ибтидоий кишилар, одатда икки тоифага, яъни дўст ва душман кучларга, яхши-ёмонга, оқ ва қорага бўлиб тасаввур этганлар. Ана шундай тасаввурлар маҳсули бўлган мифда табиат ва жамият ҳодисалари, шунингдек, ғайритабиий ҳодисалар афсонавий қаҳрамонлар, девлар, аждаҳо, қушлар, баҳайбат ҳайвонлар, жин, пари ва ҳоказонинг тимсолида умумлаштирилиб тасвирланган. Бундан ташқари, уларда ибтидоий инсоннинг ўзига хос ожиз томонлари билан бирга улкан жасорати ва қаҳрамонлиги, айниқса, яхшилик ва эзгуликнинг ёмонлик ва ёвузлик устидан, ёруғликнинг зулмат устидан ғалабасига бўлган чуқур ишонч туйғуси, олижаноб мақсад ва интилишлари ўз ифодасини топган. Ўзининг ғоявий-бадиий мукаммаллиги ва чуқур инсонпарварлик йўналишлари билан муҳим ва қимматли маданий-маърифий қадриятлар қаторидан мустаҳкам ўрин эгаллаган миф намуналари мавжуд. Улар қадимги шумер-аккадларнинг «Гилгамиш» ҳақидаги эпоси, Гомернинг «Илиада» ва «Одиссея», ҳиндларнинг «Маҳабҳорот», «Рамаяна» «Панча-тантра» («Калила ва Димна»), тибет-мўғилларнинг «Гэсэр», Марказий Осиё халқларининг «Гўрўғли», «Алпомиш», «Манас», «Қирқ қиз» ҳамда Гершасп Элибек, Каюмарс, Жамшид, Эрхубби, Тўмарис, Широқ, Сиёвуш, Рустам ва б. ҳақидаги афсоналари, қалмиқларнинг «Жангар», қадимги исландларнинг «Эдда», грузинларнинг «Амираниани» ва бошқа кўплаб фольклор асарларидир.

Мифология – мифларни ўрганувчи фан сифатида ижтимоий онг шаклларидан бири ва кишиларнинг табиий ва ижтимоий ҳодисаларнинг моҳиятини англашда илк босқич ҳисобланади. Ибтидоий жамоа даврида дунё асосан мифологик образлар орқали тасаввур қилинган. Бу жараён дунёнинг ибтидоси ва интиҳоси тўғрисидаги тасаввурларни қамраб олишни мақсад қилиб қўймайди. Бундай тасаввурларнинг туб асосида кишиларнинг теварак-атрофдаги нарса ва ҳодисалар тўғрисидаги билимларининг ўта саёзлиги ва табиий муҳитдан ажратган ҳолда тасаввур этмагани ётади. Мифологик тасаввурлар дунёни мифологик образлар орқали англаш жараёни сифатида объект билан субъект ўртасида, ижтимоийлик билан табиийлик ўртасидаги муносабатларнинг ўта содда ифодаси бўлиб, ўз навбатида тотемизм, фетимизм, анимизм, шомонизм, афсунгарлик ва бошқа қатор шаклларда намоён бўлади. Мифлар ва маросимлар ибтидоий маданиятнинг ажралмас таркибий қисмлари ҳисобланиб, улар ўз навбатида назарий қарашлар билан амалий тажрибаларнинг яхлитлигини ўзида мужассамлаштиради. Мифлар дунёни ғайритабиий образлар орқали тасаввур этадиган диний дунёқарашнинг ҳам дастлабки кўриниши бўлиб, у кишиларда абстракт тафаккурнинг, фантазиянинг шаклланаётганидан дарак беради. Дунёни миф образлари орқали англаш жараёнига иккита ёндашувни учратиш мумкин. Масалан, XVIII аср француз маърифатпарварлари Б.Фонтенел, Вольтер, Дидро, Монтескье ва бошқа мифни кишиларнинг ваҳшийлик, ёввойилик даври билан боғлиқ ҳолда тушунтиришга интилган. Улар мифларнинг инсоният маънавияти ривожидаги муҳим ролини инкор этишга уринган. Мифларга халқларнинг маънавий тараққиёти учун асос сифатида баҳо берувчи романтизм руҳидаги қарашлар Гердер томонидан асос солинган илмий концепцияда ўз ифодасини топган. мифнинг мазмун-моҳиятини тўлиқ очиб бера олмаган. XX аср бадиий адабиётида мифологик образлардан унумли фойдаланиш орқали халқларнинг муайян даврдаги ҳолати, ички дунёси, маънавий такомил босқичларини тўлароқ баён қилишга интилиш кучайди. Ўзбек халқи ҳам ўзининг қадимий мифологик образлари орқали дунёни англаш жараёнидаги ўзига хослик миллий тафаккуримизнинг шаклланишида муҳим асос бўлиб хизмат қилаётганини инкор этиб бўлмайди. Энг қадимги мифологик образлар Пархат, Ардахива, Франхрасйон (Афросиёб) образлари билан боғлиқ асотирлар бугунги кунда ҳам миллий ўзлигимизни англашда муҳим аҳамият касб этаётгани шубҳасиздир.