Миллий руҳ – миллатнинг ички руҳий ҳолати, кечинмалари, ҳис-туйғулари, маънавий дунёси, ўй-фикрлари, мақсад ва маслаги ҳамда кайфиятини ифодаловчи тушунча. Ер юзидаги ҳар бир миллат ўзига хос иродаси, ҳис-туйғу, дид, хулқ, феъл-атвордан иборат маънавий оламига эга. Миллий руҳ узоқ тарихий давр мобайнида шаклланадиган жараён бўлиб, у миллат тараққиётида ҳаётбахш манба бўлиб хизмат қилади. Миллат тараққиётида маънавий ва моддий омиллар қанчалик зарур ва шарт бўлса, миллий руҳ шунчалик ҳам муҳим аҳамиятга эга. Миллий руҳнинг ўзига хос хусусиятларини билиш айни вақтда жамиятда мавжуд бўлган қатор муаммоларни ҳал қилишга, миллат ижтимоий-сиёсий ҳаёти жараёнларини ўзига хослигини аниқлаш ва уларга тўғри муносабатда бўлишга имкон яратади.

Миллий руҳ тарихан, объектив ва субъектив омиллар таъсирида секин-аста шаклланади. Объектив омиллар жумласига миллат яшаётган ҳудуднинг майдони ва ҳаёт кечиришга қулайлиги, табиий шарт-шароитлар, ер ости ва ер усти бойликларининг мавжудлиги, аҳолининг сони, ҳайвонот ва ўсимлик оламининг хилма-хиллиги, сув манбаларининг кўплиги, қуёшли кунларнинг миқдори ва ҳоказони киритиш мумкин. Субъектив омиллар эса аҳолининг саводхонлик даражаси, одамларнинг бир-бири билан ўзаро манфаатли муносабатлар ўрната олиши, мамлакат ичида барча миллатлар, динлар, ижтимоий гуруҳлар ва бошқа табақалар вакилларининг ҳамжиҳатлиги, иноқлиги, ҳамкорлиги ва бошқаларни қамраб олади. Объектив омиллар мавжуд бўлсада, лекин халқ тарқоқ, уюшмаган бўлса, мамлакат ва давлат қолоқ ва қашшоқ бўлиб қолаверади. Ҳозирги замон ривожланган давлатлар ва миллатларнинг тараққиётга эришгани объектив ва субъектив омилларнинг уйғунлашгани ҳамда ишчанлик, ташаббускорлик, тадбиркорлик топ қирлик билан ишга солингани, ҳаёт суръати ва миллий руҳ юқори даражада бўлгани билан изоҳланади. Айни вақтда, жамият тараққий этган сари субъектив омилларнинг аҳамияти ортиб бормоқда. Ривожланган давлатлар замонавий илм-фан, техника ютуқлари таянган ҳолда Ер куррасининг табиий жиҳатдан ноқулай ҳудудларида ҳам мўъжизакор ишларни амалга оширмоқдалар. Масалан, шимолий қутбга яқин жойлашган Исландияда, ер остидан чиқадиган қайноқ гейзер сувларидан фойдаланиш натижасида субтропик мевалар етиштирилмоқда. Ёки ўз ер ости бойликларига эга бўлмаган Япония энг илғор саноат, техника, технология ва амалий фанни юзага келтирди ва жаҳонда энг рақобатдош маҳсулот ишлаб чиқармоқда. Бу натижалар бошқа омиллар қаторида тараққиётга йўналтирилган миллий дунёқарашнинг асоси бўлган миллий руҳнинг кучлилигидан далолат беради.

XVII–XIX асрлар давомидаги миллий бошбошдоқлик, 1865–1917 йиллардаги мустамлакачилик сиёсати ва, айниқса, 1917–1990 йиллардаги истибдод тузуми ўзбек халқи миллий руҳининг ўсишини сустлаштирди, ўлканинг кўп жиҳатдан орқада қолиб кетишига сабабчи бўлди, кишиларимизда ўз миллати ва миллий руҳга нисбатан бефарқлик ҳис-туйғуларига эга шахсларни шакллантирди. Мустақиллик давридаги юртимизда амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳот ва ўзгаришлар туфайли халқимизга хос миллий руҳ инсон ва жамият тараққиётида ҳал қилувчи кучга айланди. Мамлакатимиз ҳаётини сифат жиҳатидан янги босқичга олиб чиқишга миллий руҳни янги поғонага кўтариш – мустақилликнинг энг муҳим ва долзарб вазифаларидан биридир.