Миллий масала – миллий зулм ва зўравончиликнинг тугатилиши, миллатлар ўртасида тенг ҳуқуқли муносабатларнинг ўрнатилиши, уларнинг эркин, ҳар томонлама ривожланиши учун шароитнинг яратилиши билан боғлиқ муаммолар йиғиндиси. Миллий масала миллатларнинг шаклланиши билан пайдо бўлган ҳамда турли давр ва шароитлар таъсирида ўзгариб борган. Ҳар қандай миллат қанчалик кичик бўлмасин у инсониятнинг бойлигидир ва ҳар қандай этник бирликнинг ўзига хос хусусиятларининг йўқ бўлиб кетиши ер юзидаги маданий ва генетик фондга салбий таъсир этади. Шу боис ҳар бир этник бирликни сақлаб қолиш унга мансуб кишиларнинг ва ҳар бир алоҳида давлатнинг энг муҳим вазифасидир. Айни маҳалда бир миллат ўз эҳтиёж ва манфаатлари бошқа миллат ва халқлар вакилларининг худди шундай интилишларини камситиш ҳисобига рўёбга чиқармаслиги лозим. Миллий масала миллатлараро тизимда ҳам, давлат ичидаги миллий муносабатларда ҳам намоён бўлиши мумкин. Ҳар иккала кўринишда ҳам ижтимоий тараққиёт жараёнида вужудга келадиган иқтисодий, сиёсий, ҳуқуқий, маданий, мафкуравий ва бошқа соҳалардаги барча мураккаб масалаларни ҳал қилиш кўзда тутилади. Миллий давлатнинг қарор топиши миллий масаланинг ҳал қилиниши билан бир қаторда ички (полиэтик давлатларда) ва ташқи муносабатларда янги вазифаларни келтириб чиқарган.

Ўрта асрларда ва янги даврда миллий масала миллатларни миллий зулмдан қутқариш масаласи билан боғлиқ бўлган бўлса, кейинроқ миллий мустақилликка эришиш муаммосига айланди. Маълумки, ХХ-аср бошларида бутун дунё Буюк Британия, АҚШ, Франция, Италия, Испания, Германия, Португалия, Россия ва бошқа йирик колониал давлатлар ўртасида бўлиб олинган эди. Мустамлакачилик тизимининг емирилиши билан миллий масаланинг мазмуни муайян даражада ўзгарди, миллатлар ўртасида тенг ҳуқуқли муносабатлар ўрнатиш учун сиёсий асос яратилди. Миллий масаланинг мазмун-моҳиятини тўлиқ тушуниш миллатнинг моҳиятини тушунишни тақозо қилади. Миллат маълум руҳий бирликка эга, ўз ўзини англаган гуруҳнинг тарихан шаклланган ижтимоий-иқтисодий ва маънавий бирлиги бўлиб, дунёни ўзига хос қабул қилиш асосида миллий қадриятлар яратган, уларни ўзига хос шаклда ифодаланган. Бу миллий қадриятлар ижтимоий ҳаётнинг серқирралигини, сермазмунлигини акс эттириб, инсониятнинг бойлиги сифатида ривожланиб бориши керак. Бу жараёнга тўсиқ бўлувчи барча нарса миллий масала вужудга келтиради.

Миллий масала ҳал қилиш борасидаги уринишларнинг бир қанча йўллари инсоният тажрибасида синаб кўрилган. Масалан, XVI–XIX асрларда колониализмга қарши миллий-озодлик ҳаракати авж олган даврда миллийлик тамойили масалани ҳал қилишнинг асоси деб ҳисобланган. Бу ёндашув ҳар қандай шароитда ҳар бир миллат ўз мустақил давлатига эга бўлиши билан миллий масала ҳал бўлади деган қарашга таянган. Миллийлик тамойили тарқоқлик ва миллий зулмга қарши курашда ижобий роль ўйнади. Кейинчалик миллий масала халқаро масалага айланди. Миллатларнинг ўз тақдирини ўзи белгилаш ҳуқуқи миллий масалани ҳал қилишнинг умумэътироф этилган тамойили дея эътироф этилди. Бу бошқа миллатлар билан муносабат шаклининг танланишини (ягона давлат таркибига ихтиёрий қўшилиш, автономия, федерация ва суверен давлат ташкил қилиш), шунингдек сиёсий тузум, бошқариш шакллари билан боғлиқ барча масалаларни мустақил тарзда ҳал қилишни англатади. Ўзбекистон 1991 йил мустақилликка эришди. Унга тоталитар тузумдан миллий масалада ҳам оғир мерос қолди. Кўп миллатли Ўзбекистоннинг ички ҳаётида ҳам маънавият ва бошқа муаммолар билан боғлиқ ҳал қилиниши зарур миллий масала йиғилиб қолган эди. Ўзбекистон давлати бу масалани жаҳон тан олган демократия тамойилларининг устуворлигига таянган ҳолда ҳал этмоқда ва бу тамойилларга оғишмай амал қилиб келмоқда. Юртимизда тинчлик ва хотиржамлик, миллатлараро тотувлик ва ҳамжиҳатлик ҳукм сураётгани шундан далолатдир.