Миллатчилик – миллат айириш, бир миллатни ҳар томонлама улуғлаб, бошқаларининг ҳуқуқ, эҳтиёж ва манфаатларини назар-писанд қилмаслик, уларни ерга уришни англатувчи тушунча. Миллатчилик миллий маҳдудлик ва мумтозликни тарғиб ва ташвиқ қилишга асосланган, ўз миллатига чуқур ишонч ва ўзга миллатларга ишончсизлик руҳи билан йўғрилган назария ва амалиёт. Миллатчилик тушунчасига юқоридаги каби тус бериш кенг тарқалган бўлсада, унинг қамров доирасини турлича талқин қилиш ҳоллари мавжудлигини таъкидлаш зарур. Масалан, собиқ иттифоқ даврида миллатчилик тушунчаси атайин сохталаштирилган ва миллийликнинг ҳар қандай кўриниши миллатчилик сифатида баҳоланган эди. Ҳозирги даврда айрим тадқиқотларда «миллатпарастлик», «миллатпарварлик» ва «миллатчилик» тушунчаларини мазмунан фарқлаш тўғрисида фикрлар бил дирилмоқда. Хусусан, миллатчилик миллатларнинг тенглигини инкор этиш, ўз миллатини бошқа миллатлардан устун қўйиш, унга имтиёзлар яратишга интилиш, ўз миллатига сажда қилиш, унга холис баҳо бермаслик, камчилик ва нуқсонларини сезмаслик, миллатпарварлик эса миллатларнинг тенглигини тан олиш, барча ирқ ва миллатларга нисбатан тенг муносабатда бўлиш, ўз миллатига, унинг тили, маданиятига бефарқ бўлмаслик тарзида талқин қилинади. Миллатчилик хилма-хил мазмун ва шаклда намоён бўлиши мумкин. Хусусан, катта ёки кичик миллатларнинг миллатчилигини бошқа миллатларни ассимиляция қилишга қаратилган ёки миллий маҳдудликка йўналтирилган миллатчиликдан фарқлаш лозим. Шунингдек, миллий келишмовчиликлар ва низолар келиб чиқишига сабаб бўлувчи тажовузкор миллатчилик билан бир қаторда ундан ҳам хавфлироқ бўлган яширин, нозиклашган миллатчилик ҳам мавжуд.

Орий қавмига мансуб бўлмаган халқларни жисмонан йўқ қилиб ташлаш мақсадини кўзлаган национал-социализмда (фашизм) ўзининг энг мудҳиш қиёфасини намоён этган ҳолда миллатчилик ирқчилик билан қўшилиб кетганини кўрамиз. Миллатчиликнинг турли ижтимоий қатламларга тортилиши мумкин бўлган энг содда кўриниши маиший миллатчиликдир. Ўзига хос этноижтимоий бирлик бўлган миллат ва улар ўртасидаги муносабатлар мавжуд бўлар экан, маиший миллатчилик муайян даражада сақланиб қолаверади. Қандай шаклда бўлмасин, миллатчилик ортида моҳият эътибори жиҳатдан ўзга халқлар ва маданиятларни камситиш, уларга менсимаслик билан муносабатда бўлиш туйғулари ётади. Бундай қарашлар, аксарият ҳолларда, миллатнинг тарихий ривожланиши давомида рўй берган (баъзан рўй бермаган) адолатсизликларда ҳам муайян халқларни айбдор қилишга уринишлар билан омухта ҳолда юзага чиқади. Умуман олганда, миллатчилик бир томондан, бошқа миллатлар билан турли соҳалардаги ўзаро фойдали муносабатлардан маҳрум қилиб, миллатнинг маънавий қашшоқлашувига сабаб бўлса, иккинчи томондан, жиддий келишмовчиликларга замин яратади. Миллатчилик туйғулари бутун миллатни қамраб олган ва давлат тузилмалари томонидан қўллаб-қувватланган ҳолларда эса у миллатлараро муносабатларнинг таранг ҳолатда сақланишига, ўзаро ишончсизлик туйғуларининг илдиз отишига, мавжуд муаммоларни ҳал этишнинг чўзилиб кетишига ва доимий беқарорлик ҳолатининг сақланиб қолишига сабаб бўлади. Миллатчилик – шахс ёки этнос онгининг ўзига хос ҳолати ва ижтимоий-руҳий жиҳатдан йўналтирилган оқим. Ана шу омиллар заминида миллатчилик назарияси, мафкураси ва амалиёти вужудга келади. Шунинг учун ҳар бир муайян ҳолатда миллатчилик тўғрисида сўз юритилар экан, гап маиший турмушдаги миллатчилик ёки Миллатчилик мафкураси тўғрисида бораётганини фарқлаш лозим. Маиший турмушдаги миллатчилик миллат пайдо бўлганидан буён Шарқда ҳам, Ғарбда ҳам мавжуд. Миллатчилик мафкурасининг моҳиятини ўз миллатининг бошқа миллатлардан устунлигини эътироф этиш ва тарғиб қилиш ташкил этади. Шунинг учун босқинчилар миллатчилиги билан мазлумлар миллатчилигини фарқлаш лозим. Мустамлакачилар ва босқинчилар миллатчилиги бошқа халқларни асоратга солиш учун хизмат қилса, мазлум халқлар миллатчилиги уларни озодликка олиб чиқиш учун йўналтирилади. Миллатчилик экспанционизм, изоляционизм, шовинизм, нацизм кўринишларида намоён бўлиши мумкин. Миллатчилик бир мамлакат доирасида турли қарама-қаршиликни келтириб чиқаради, халқаро миқёсда эса, турли мамлакатлар халқлари ўртасига нифоқ солади. Халқаро қонунчиликка кўра, миллатчилик инсон ҳуқуқларини чеклаш ва сиёсий жиноят сифатида баҳоланади.