Маҳалла (арабча жой, ўрин, макон) – 1) шаҳарнинг маълум бир ҳудудини ўз ичига олган ва аҳолиси бир жамоага бирлашган, ўзини-ўзи бошқаришга асосланган ижтимоий-ҳудудий бўлаги;

2) айни бир ҳудудда яшовчилар, маҳалла аъзолари;

3) маҳалла кенгаши ва у ўрнашган бино, маҳалла гузари.

Маҳалла тарихи қадим замонларга бориб тақалади. Тарихий манбаларда қайд этилишича, жез даврининг ёдгорлиги бўлган Сополлитепада 8 та оила яшаган. Кейинчалик, уларнинг сафига пат риархал тизим асосида 100 дан ортиқ оилалар келиб қўшилган. Катта оилалар жамоасини оқсоқоллар бошқарган, улар эса ўз навбатида, оқсоқоллар кенгашига бирлашган. Демак, маҳалла қадимда маҳаллий ҳокимиятнинг ўзига хос шакли, кўриниши тарзида фаолият кўрсатган. Маҳаллаларда тарихан шаклланган миллий ва маънавий қадриятларни ҳар томонлама ўрганиш, эъзозлаш ва изчил тарғиб қилиш имкониятлари кенгдир. Шу боис, Ўзбекистонда мустақилликнинг илк даврларидан бошлабоқ, маҳалла институтига катта аҳамият берилди ҳамда 1992 йил 12 сентябрда республика «Маҳалла жамғармасини ташкил этиш тўғрисида» Фармон ва 1993 йил сентябрь ойида «Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида» Қонун қабул қилинди. Маҳалла ўз аҳлининг маънавий, руҳий дунёси, мафкуравий онги ва тафаккури, инсонларнинг ўзаро алоқалари, оилавий муносабатларини шакллантирувчи, қўни-қўшничилик, қуда-андачилик каби муаммо ва масалаларни ҳал этувчи нодавлат ташкилотдир. У жамият ҳаётида тинчлик ва осойишталикни, ҳамжиҳатлик ва ҳамкорликни сақлашда меҳр-оқибатлилик, шафқат ва мурувват каби усуллар билан ҳар қандай мавжуд муаммоларнинг ечимини топа оладиган ижтимоий ҳодисадир.

Маҳалла аввало, соғлом ижтимоий муҳитдир. Бу ерда кучли таъсирга эга бўлган жамоатчилик фикри маҳалла аҳлининг хулқ-атвори, ўзаро муносабатларини адолат ва маънавий мезонлар асосида тартибга солиб туради. Маҳаллада кенг жамоатчилик ўртасида маънавий ишларни самарали йўлга қўйиш учун катта имкониятлар мавжуд. Айниқса, миллий қадриятлар, меҳр-оқибат, эл-юрт шаъни учун кураш каби фазилатлар камол топишида маҳалланинг ўрни беқиёс. Маҳалла доирасида амалга ошириладиган таълим ва саводхонлик курсларини ташкил этиш, анъанавий байрам ва тадбирлар пайтида муҳтож оилаларга ёрдам кўрсатиш, иқтидорли ёшларни рағбатлантириш, аёллар нуфузини ошириш, турли адолатсизликларнинг олдини олиш, ОАВ имкониятларидан фойдаланиш, бошқа муассасалар билан ўзаро алоқани яхшилаш, ҳамкорликда тадбирлар уюштириш, турли авлод вакиллари ўртасидаги муносабатларни такомиллаштириш орқали тарғибот ўзига хос тарзда амалга оширилади. Яъни, бунда ҳам таъсир воситалари сифатида ижтимоий реклама, турли курслар ташкил этиш, оилаларга психологик хизматни йўлга қўйиш, тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш, оталар насиҳатлари асосида ёшларни тарбиялаш ишида кенг фойдаланиш, ОАВ орқали берилаётган маълумотларнинг психолингвистик таҳлилини амалга ошириш, ижтимоий фикрнинг маҳаллалар бўйича мониторингини олиб бориш муҳим аҳамиятга эга. Шунда маҳалла фуқаролар, биринчи навбатда, ёшларни миллий ғоя руҳида тарбиялашнинг чинакам таъсирчан ўчоғига айланади.