Маънавиятнинг индивидуал шакллари – ҳар бир инсоннинг қадри, ҳақ-ҳуқуқлари, эркинлиги, бурчи, масъулияти, ижтимоий, иқтисодий ва сиёсий жараёнлардаги ўрнини, унинг жамият, атроф-муҳит ва бошқа кишиларга таъсири, ҳаётдаги мавқеи, ахлоқий қиёфаси, қизиқишлари, талаб ва эҳтиёжлари билан боғлиқ маънавият шаклларининг шахсий (алоҳида, якка) даражада намоён бўлиш хусусиятларини ифодалайдиган тушунча. Муайян кишининг маънавиятнинг индивидуал шакллари қатор кўринишларда ва хилма-хил тарзда намоён бўлади. Бу аввало, унинг табиатга, ташқи оламда рўй бераётган жараёнларга нисбатан муносабати, ушбу жараёнлардаги ўрни ва фаолиятида, турли ирқ, миллат, ижтимоий қатламларга мансуб бўлган, ранг-баранг мақсадлар ва маънавиятга интиладиган кишиларга муносабатида яққол намоён бўлади. Маънавиятнинг индивидуал шакллари ҳар бир шахснинг ўзига, оила, турмуш, жамоа ва жамиятдаги ўрнига нисбатан муносабатида, жамиятда моддий ва маънавий бойликларни яратиш жараёнига қўшаётган ҳиссасида ҳам кўзга ташланади. Шу билан бирга шахснинг сиёсий ўзгаришлар, жамиятни демократиялаштиришда қатнашиши, қандай эзгу мақсадларни кўзлаётганлиги билан боғлиқ фаолияти ҳам муҳим аҳамиятга эга.

Ҳозирги даврдаги юксак технологиялар, ишлаб чиқариш ва бошқариш воситаларининг замонавий талабларга ҳозиржавоблиги, бу борадаги шахс малакаси, қобилияти ва кўникмаларини такомиллаштиришга интилиши ҳам маънавиятнинг индивидуал шаклларининг асосий кўрсаткичларидир. Инсонга хос табиий баркамоллик, жисмонан соғломлик, иқтисодий талаб ва эҳтиёжларни ахлоқий камолоти ва амалий фаолияти билан уйғунлаштира олиши, нафосати, билими, қобилияти, истеъдоди, иқтидори ва улардан қандай мақсадларда фойдаланаётгани ҳам маънавиятнинг индивидуал шаклларининг даражасини белгилайди.

Маънавиятнинг индивидуал шакллари тизимида қуйидагиларни ажратиб кўрсатиш мумкин:

а) ҳар бир инсоннинг табиий-тарихий қадриятлари;

б) ахлоқий қиёфаси, нафосати ва гўзаллиги;

в) меҳнати ва иқтисодий маданияти;

г) индивидуал камолоти ва ижтимоий мавқеи;

д) қобилияти ва истеъдоди;

е) дини, эътиқоди, ҳис-туйғулари.

Инсон маънавиятининг табиий-тарихий жиҳати унинг биологик жонзот, тирик вужуд сифатидаги яшаши, сиҳат-саломатлиги, ҳаёт кечириш даврлари, болалик, ўсмирлик, етуклик, қарилик онлари билан боғлиқ ҳолда намоён бўлади. Бундай табиийлик ҳар бир тирик вужуд каби одам зотининг ҳар қандай авлоди, қавми, миллат ва элатига тегишлидир. Инсоннинг ахлоқий қиёфаси, нафосати ва гўзаллиги билан боғлиқ маънавият шакллари ўзаро уйғунликда намоён бўлади, улар умуминсонийликнинг шахс қиёфаси билан боғлиқ индивидуал даражасини ифодалайди. Ахлоқий қиёфа, нафосат ва гўзаллик билан боғлиқ шахсий маънавиятнинг ҳар бир шакли, кишиларнинг жамиятдаги бирор типини ажратиб кўрсатиш учун асос бўлиши мумкин. Бу шакллар эса ниҳоятда хилма-хил бўлиб, улар қуйидагиларда кўринади: шахс умри ва ҳаётининг маъноси, яъни яшашдан мақсад, хотира, мерос, ворислик, орзу-умид, бахт-саодат ва бошқалар; шахснинг атроф-муҳит, ватан, давр, оила ва турмуши, севги-муҳаббати, ота-она ва фарзандлари, турмуш гўзаллиги ва бошқалар билан боғлиқ маънавият шакллари; шахснинг эркинлиги, озодлик, тенглик, эътиқод, ахборот олиш, мулкка эгалик қилиш, яшаш, дахлсизлиги билан боғлиқ маънавият; шахсий масъулият, яъни ижтимоий заруриятни англаши, унга амал қилиши, тартиб-интизоми, ор-номуси, бурчи, виждони, қадр-қиммати ва бошқалар; шахснинг нафосати, маънавий гўзаллиги, эстетик туйғуси, диди, маданияти, ўзига, ўзгаларга, табиат ва ташқи муҳитга нисбатан муносабатига алоқадор маънавият шакллари. Маънавиятнинг шахсий даражада намоён бўлиши нисбий хусусиятга эга бўлса-да, аммо у алоҳида кишилар, уларнинг ҳаёти, фаолияти, жамиятдаги мавқеи ва ўрнини белгилашда катта аҳамият касб этади.