Маънавий маданият – инсоннинг маънавий хусусият ва хислатлари, жамиятнинг маданий даражасини акс эттирувчи тушунча. Жамият ва ўз-ўзини тарбиялаш жараёни, шахснинг хатти-ҳаракатлари ва қиёфасида маънавият тамойиллари қанчалик чуқур сингиб кетганлигини намоён этувчи атама. Маънавий маданият «моддий маданият» тушунчасидан фарқ қилади, аммо у билан боғлиқ ва ўзаро алоқада намоён бўлади. Агар маънавият тушунчаси барча маънавий нарсалар ва хусусиятларни – инсониятнинг ижодий, илмий, фалсафий, ҳуқуқий, бадиий, диний, ахлоқий ва шу каби тасаввурлари, тушунчалари мажмуини англатса, маънавий маданият ана шу тушунча, билим ва тажрибаларнинг кундалик ҳаётда қўлланишини англатади. Турли омиллар: ҳаётий тажриба, тарбия, ахлоқий маърифат, санъат, адабиёт ва ҳоказоларнинг таъсири натижасида шахс муайян даражада ўз онги, хулқ-атворида жамиятдаги маънавий маданиятни мужассамлаштиради. Бинобарин, шахс хатти-ҳаракатларида намоён бўладиган маънавий маданиятни ўта мураккаб тузилган дастурга ўхшатиш мумкин, яъни инсон турли вазиятларда ўзини маънавий жиҳатдан қандай тутиши кераклиги борасида кўмаклашувчи тажрибаларни сингдиради. Шунингдек, маънавий маданият инсон онгининг бетиним ижод қилиб турувчи жиҳатлари – ечими мураккаб бўлган қийин вазиятларда муайян бир қарор қабул қилишга ёрдам берадиган маънавий тафаккур, ҳис-туйғу каби омилларга ҳам суянади.

Маънавий маданият кишининг ҳаракатлари, воқеликни баҳолай олиш салоҳияти, ахлоқий билим ва тажрибалари, улардан фойдалана билиш қобилияти, яхши-ёмон, ижобий-салбий вазиятларни фарқлаш ва ҳоказо омиллар билан ҳам боғлиқ. Ҳар қандай шароитда маънавий-ахлоқий меъёрларга содиқ қолиш ўзгалар ташвишига шерик бўлиш, ахлоққа доир тажрибаларни амалда қўллай олиш, шахслараро мулоқотда ижобий фазилатларни намоён эта олиш ҳам маънавий маданият даражасини кўрсатиши мумкин. Зеро, ҳар қандай мураккаб вазиятда инсон номига гард юқтирмайдиган хатти-ҳаракатлар қилган шахснигина ахлоқан етук, маънавияти бой инсон дея оламиз. Масаланинг бошқа томони – моддий ва маънавий маданиятнинг ўзаро алоқаси, бир-бирини тақозо қилиши билан боғлиқдир. Инсоннинг тўлақонли ҳаёти учун ниҳоятда зарур бўлган мактаблар, кутубхоналар, театр ва бошқа маданият ўчоқлари тармоғини кенгайтириш, уларнинг моддий шарт-шароитини яхшилаш ҳамда фаолиятини такомиллаштириш ҳам бу борада ижобий натижалар беради. Афсуски, собиқ иттифоқда маданиятга нотўғри муносабатда бўлинди, унга сарфланаётган маблағлар доим бошқа соҳалардан кам бўлди, натижада халқимиз бу масалада орқада қолиб кетди.

Истиқлол давридаги ислоҳотлар ва барча режаларда маданият, маърифат, тарбия ва спортни ривожлантириш, бу соҳаларда хизмат қилаётган кадрлар, яъни ўқитувчилар ва шифокорлар, маданиий-маънавий муассасалар ва бошқа соҳаларда меҳнат қилаётган кўплаб мутахассисларни чинакам зиёлилар сифатида тарбиялаш, бир сўз билан айтганда, маънавий бойликларни яратадиган кишиларга ғамхўрлик қилиш, уларнинг самарали фаолияти учун барча зарур моддий-маънавий шароитларни яратиб бериш энг устувор йўналишлардан бирига айланди. Ўсиб келаётган авлодга, унинг маданий-маънавий тарбиясига катта жавобгарлик ҳисси билан ёндашиш масаласига эътибор кучайиб бормоқда.