Маънавий заифлик – маънавий ҳаёт ҳодисаси, жамият, давлат ёки халқнинг маънавий масалаларда уюшмагани, маънавиятга етарли эътибор бермагани, тарбия соҳасида ўзибўларчиликка йўл қўйгани натижасида содир бўладиган ижтимоий-ғоявий ожизлик ҳолати. Маънавий заифлик халқ оммасининг туб манфаатлари ва кўнглидаги орзу-интилишларини ифода этадиган, уни тараққиёт сари, улкан мақсадлар йўлида жипслаштирадиган миллий ғоянинг, илмий асосда ташкил этилган, пухта ўйланган ва мунтазам олиб бориладиган маънавий тарбия тизимининг яратилмагани ёки ижтимоий ҳаётда амалий ифода топмагани натижасида ҳосил бўлади. Моддий ва маънавий заифлик ўзаро алоқадор тушунчалар бўлиб, бири иккинчисини тақозо этади. Маънавий заифлик кўп ҳолларда маънавий беқарорлик ва парокандаликка олиб келиб, ҳатто жамият ёки давлатнинг инқирозига сабаб бўлади. Маънавий заифлик миллатнинг бирдамлиги, давлатнинг қудратига путур етказади, унинг тараққиётини орқага суриб юборади. Масалан, Чингизхон босқини, чор Россияси истилоси, большевиклар босқини даврларида айрим ҳукмдорларнинг халқни бирлаштириб, курашга сафарбар этолмагани ўлкамизнинг қарамлик чангалига тушиб қолишига сабаб бўлди. Бундай қарамлик нисбатан маънавий жиҳатдан эзилган ўлкамиз халқини янада заифлаштиришга хизмат қилди. Айниқса, ўлкамизнинг уч хонликка бўлиниб, яхлит давлатчилик анъаналарининг парчаланиши натижасида халқимиз моддий парокандаликка юз тутдики, ушбу салбий омил жамиятнинг маънавий заифлигини вужудга келтиришда туртки бўлди. Тўғри, чор Россияси истилоси шароитида жамият маънавиятидаги заифликларни маърифат ва зиё тарқатиш орқали бартараф этишни ўз олдиларига мақсад қилиб қўйган жадид-маърифатпарварларимиз мактаб ва мадрасалар очишга интилдилар. Лекин, бир неча асрлик бўлинишлар, сиёсий-ҳарбий истилолар натижасида умумжамият миқёсида ҳукм сураётган маънавий заифликни бирданига таг-томири билан қўпориб ташлашга мавжуд маънавий муҳит ҳам имкон бермасди.

Собиқ мустабид тузум шароитида ҳам миллий маънавият ва қадриятлар четга суриб қўйилиб, коммунистик мафкура ривожига хизмат қилувчи умумий маънавият концепцияси ишлаб чиқилиб, ижтимоий ҳаётда тарғиб этила бошланди. Ушбу жиҳат кишиларда эътиқодсизлик, миллий қадриятлардан воз кечиш, миллий тил, урф-одат ва маросимларни менсимаслик каби иллатларни авж олдириб, маънавий заифликнинг ўзига хос кўринишлари сифатида намоён бўлди. Собиқ тоталитар тузум шароитида жамиятда маънавий заиф ҳалқаларни кенгайтириш мақсадида миллий тиллар имкониятлари чекланди, улар «коммунистик андозаларга номувофиқ тил» сифатида камситилди. Ушбу салбий жиҳатлар миллий маънавият ва тафаккурни заифлаштириш учун сунъий равишда қилинаётган ҳакаратлар эди. Демократия шабадалари насими эса бошлаган 80-йиллар охирида ўзбек тилига ҳам давлат тили (1989 йил 21 октябрь) мақоми берилдики, бундан мақсад миллий тилимизнинг софлигини сақлаган ҳолда халқимизнинг маънавиятини кўтариш эди. Шу боис, мустақилликнинг илк йилларидан бошлаб, мамлакатимизда халқ маънавиятини юксалтириш борасида қатор ишлар қилинаётгани, бир томондан, собиқ тоталитар тузум шароитида жамият тафаккурида шаклланган маънавий заифлик жиҳатларини миллий менталитетга хос бўлган маънавий-ахлоқий жиҳатлар билан тўлдириш бўлса, иккинчи томондан, онги ва дунёқараши эндигина шаклланаётган ёшларда маънавий заифликка йўл бермасдан ҳар томонлама баркамол авлодни шакллантириш масаласига давлат сиёсати даражасида эътибор берилаётганлиги қувонарлидир. Ўзбекистон халқининг ҳаётбахш ва адолатли ғояларга таянган юксак маънавияти тушунтириш ва ишонтириш, таълим-тарбия ва маърифат йўли билан, фикрлар ранг-баранглигини сақлаб қолган ҳолда маънавий заифликка барҳам берадиган қудратли куч сифатида намоён бўлади.