Иқтисодиёт – 1) кишилар меҳнати воситасида инсон учун зарурий бўлган моддий неъматлар, ҳаёт шароитлари ва воситаларини яратиш орқали тирикчиликни таъминлаш, шунингдек, ҳаётий эҳтиёжларни қондиришда фойдаланиладиган воситалар, объектлар, жараёнлар мажмуи. Иқтисодиёт умумий тарзда ишлаб чиқариш, айирбошлаш, тақсимот, истеъмол соҳасидаги муносабатларни қамраб олади; 2) муайян мамлакатнинг миллий халқ хўжалиги ёки унинг маълум тармоғи (транспорт иқтисодиёти, қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти ва бошқалар); 3) хўжаликнинг муайян тармоғини, шунингдек минтақа хўжалигини, ишлаб чиқаришни ташкил этишнинг усул ва шаклларини, уни бошқаришни ўрганадиган фанлар йўналишлари (саноат иқтисодиёти, савдо иқтисодиёти ва бошқалар). Шуни алоҳида таъкидлаш зарурки, иқтисодиёт моҳиятан инсонларнинг моддий ҳаёти билан чамбарчас боғлиқ бўлсада, жамият маънавий ҳаётини иқтисодиётдан ажратиб бўлмайди.

Иқтисоднинг маънавий қирралари – иқтисодий муносабатлар жараёнида шахслар ўртасидаги ўзаро манфаатларни ҳисобга олиш, ҳалоллик, поклик, бағрикенглик, ишончлилик каби фазилатларнинг амал қилишини англатадиган тушунча. Маълумки, иқтисодиётнинг ўзига хос объектив қонун-қоидалари, сир-асрорлари борки, улар билан ҳисоблашмаслик мумкин эмас. Уларни менсимаслик нафақат иқтисодий салоҳиятнинг етишмаслиги, балки маънавий қашшоқлик белгиси ҳисобланади. Иқтисодий муносабатларда маънавият масалалари, хусусан, инсонийлик талаблари ва меъёрлари етарлича ҳисобга олинмаса, технократик қарашлар устунлик қилса, ишлаб чиқаришнинг ўсиши, иқтисодий ривожланиш бўлишига қарамай, жамиятда ахлоқий муносабатлар таназзулга учрайди, ўзаро ишончсизлик кучаяди. Бу охироқибатда ижтимоий-иқтисодий таназзулга олиб келиши мумкин. Айрим кишилар, эркин бозор иқтисодиёти шароитида маънавий-маърифий ва ахлоқий қадриятларнинг қиммати тушиб кетади, маданият ва маънавият иккинчи даражали нарсага айланиб қолади, маънавий қашшоқлик авж олади, деб даъво қилишади. Эркин бозор иқтисодиёти билан маънавиятни бундай қарама-қарши қўйиш мутлақо ўринсиздир. Аслида, юқорида айтганимиздек, улар бир-бирларини тўлдиради, чунки фақат маънавий соғлом, кучли жамиятгина ислоҳотларни амалга ошириши мумкин. Мустақиллик йиллари мамлакатимизда иқтисодиёт ва маънавиятнинг ўзаро диалектик боғлиқлиги ҳамда бир-бирига таъсири қонуниятидан келиб чиққан ҳолда иқтисодий ва маънавий ҳаётнинг уйғун ҳолда ривожланиб боришига алоҳида аҳамият берилмоқда. Истиқлол йилларида иқтисодий ва маънавий жараёнларнинг ўзаро мутаносиб уйғун тарзда ривожланиб келаётгани мамлакатимизда сиёсий-ижтимоий барқарорлик ва тараққиётнинг мустаҳкам гарови бўлиб хизмат қилмоқда. Демак, маънавият ва иқтисод бир-бирини инкор этмайди, балки бир-бирини қувватлаб, ўзаро таъсирланиб, ривожланиб боради. Ҳозирги кунда юртимизда иқтисодий ислоҳотларнинг янги, юқори босқичига ўтаётган эканмиз, бу фан, маданият ва маънавият тараққиётига ижобий таъсир кўрсатади.

«Таълим тўғрисида»ги Қонун, Кадрлар тайёрлаш миллий дастури ва уларни амалга ошириш борасидаги ишлар бунга яққол мисол бўла олади. Иқтисод, маънавият ва маърифатнинг ўзаро чамбарчас боғлиқ эканини ота-боболаримиз тўғри тушуниб етганлар. Шунга таянган ҳолда улар маънавияти юксак комил инсон ҳақида бутун бир маънавий талаблар мажмуасини, бошқача айтганда, шарқона ахлоқ Кодексини ишлаб чиққанлар. Маънавияти юксак киши бировнинг ҳақига, давлат, жамоа мулкига хиёнат қилмайди, садоқатли бўлади, Ватани, элу юрти, халқи учун жонини фидо этишга тайёр туради. Бунинг акси ўлароқ, маънавияти қашшоқ кишилар нопок, фирибгар, порахўр, ўғри, қаллоб бўлиб, Ватан ва миллат манфаатларига бефарқ қарайди. Ўзбекистон келгусида юксак даражада ривожланган иқтисодиёти билангина эмас, балки билимдон, маънавияти етук фарзандлари билан ҳам жаҳонни ҳайратга солиши мамлакатимиздаги ислоҳотларнинг асосий мақсадидир. Бунга эса иқтисод ва маънавият, маърифатни бирга, ўзаро мутаносиб, муштарак ривожланишига аҳамият берилгандагина тўла эришиш мумкин. Цивилизациялашган бозор муносабатлари фақат юксак маънавият ва маърифат, ахлоқийлик ва ватанпарварлик негизида бунёд этилиши мумкин. Бу борада ҳаммамиз масъул эканимизни чуқур англашимиз лозим. Негаки, маънавиятли ва маърифатли, иймонли кишиларгина ҳалол меҳнати билан бойлик яратади, изланувчи, инсофли, меҳнатсевар, тадбиркор, эл-юрт дардига малҳам бўладиган ҳақиқий ватанпарварга айланади. Шундай фуқароларга эга бўлган мамлакат ва жамият иқтисодий тараққиёт поғоналаридан юқорига узлуксиз кўтарилиб бораверади.