Ирқ (арабча илдиз) – кишиларнинг ташқи қиёфаси, гавдаси, насли, келиб чиқишидаги ўхшашликларга қараб ажратилган гуруҳлар. Ер юзида яшаётган барча одамлар келиб чиқиши, тадрижий ривожланиши, анатомик тузилиши ва физиологик имкониятлари жиҳатидан ягона биологик тур – ақлли одамга мансубдир. Лекин улар Ер юзида жойлашган минтақалари, иқлим шароитлари, жуғрофий омиллар, озиқ-овқат истеъмоли хусусиятларига кўра илм-фанда учта йирик ирқга – негроид, европоид ва монголоидга ажратилади. Бу гуруҳлар тана кўзларининг ранги, тузилиши, калла суяклари шакли ва бўлакларининг узун-қисқалигига қараб ажратилади. Учта йирик ирқнинг номлари улар тана рангларига қараб, негроидларни – қора танлилар, европоидларни – оқ танлилар, монголоидларни эса сариқ танлилар деб аташ одат бўлиб қолган. Лекин мана шу табиий фарқларни важ қилиб, танасининг ранги бошқача бўлган кишиларни камситиш, жисмоний ва руҳий заифликда айблаш, ҳақоратлаш ирқчилик сифатида қораланади. Аслида ирқлар ўртасидаги фарқ ҳар қайси халқнинг Аллоҳ томонидан яратилган бетакрор мўъжиза эканининг далилларидан бири бўлиб, уларнинг юксак тараққиёт даражасига кўтарилиш имкониятлари, инсоний қадри ва ҳақ-ҳуқуқлари бир хил эканини кўрсатади.

Ирқчилик – одамлар ўртасидаги ижтимоий тенгсизлик, босқинчилик, зўравонлик ва урушларни кишиларнинг турли ирқларга мансублиги билан оқлашни тарғиб этадиган ғайриинсоний таълимот. Ирқчилар инсонларнинг ижтимоий моҳиятини уларнинг биологик – ирқий белгилари билан боғлаб, уларни олий ва қуйи, бекаму кўст ва норасо ирқларга ажратади. Унга кўра, олий ирқлар хўжайинлик қилиши, қолганлар эса уларга хизмат қилиши, бўйсуниши шарт. Ирқчилик таълимоти бошқа халқларга нисбатан босқинчилик, талончилик, мустамлакачилик сиёсатини асослашга ҳаракат қилади. Фашистлар Германияси айнан мана шундай мафкурага таяниб «олий герман ирқи» ҳукмронлигини ўрнатиш мақсадида Иккинчи жаҳон урушини бошлагани бунга яққол мисолдир. Ҳозирги ҳам реакцион мафкурага асосланган кайфиятдаги гуруҳлар, уларнинг назариётчилари ирқчилик ғояларини тарғиб этиб, гўё «қолоқ» халқларнинг мустақил ривожланишга руҳий тайёр эмаслиги ҳақидаги пуч даъволар билан чиқмоқда. Бундай қарашлар халқларнинг озодлигини бўғиш, уларнинг устидан ҳукмронлик ўрнатишга бўлган интилиш натижасида юзага келган.

Собиқ Иттифоқ парчаланиб кетганидан сўнг империяча фикрлайдиган баъзи назариётчилар қарашларида ҳам ирқчилик кайфиятлари пайдо бўлганини кузатиш мумкин. Бундай қарашларнинг қанчалик асоссиз эканини ҳаёт кўрсатмоқда. Тарихий тараққиёт давомида турли ирқ вакилларининг аралашуви, ирқий белгиларнинг ўзгариши каби ҳолатлар ҳам юз бермоқда. Бу ерда барча ирқ вакилларининг маданий тараққиётга бирдек қобилиятли бўлиб, бирор-бир миллат ёки элатни ирқий жиҳатдан камситиш ҳар томонлама ўринсиз эканини исботламоқда. Ирқчилик инсониятга қарши жиноятдир. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида барча ирқлар ва миллатларнинг тенг ҳуқуқлилиги белгилаб қўйилган. Бу қоида жаҳон ҳамжамиятининг халқаро ҳуқуқ меъёрларига жавоб беради.