Иймон (арабча ишонч) – 1) худога бўлган ишонч-эътиқод; кўнгилда ишониш ва тилда иқрор бўлиш;

2) умуман, ишонч;

3) муайян фикр, олий ғоянинг ҳақиқатлигига комил ишониш, шу ишончни эътиқодга айлантириш.

Шунинг учун ҳам иймон сўзи эътиқод сўзи билан ёнма-ён келиб, иймон-эътиқод тарзида ишлатилади. Иймон инсон онги ва руҳиятига сингган, ундан мустаҳкам ўрин олган дунёқараш сифатида қудратли ҳаракатлантирувчи куч, инсон иродасини мустаҳкамлаш воситасидир. Иймон туфайли одам руҳи эзгулик сари интилади, ижтимоий-сиёсий ҳаётнинг инсонийлашувида муҳим аҳамият касб этади. Маълумки, ҳар қандай ғоя ва дунёқараш инсоннинг иймон-эътиқодига айлангандагина ҳаракатлантирувчи моддий ҳамда руҳий куч сифатида намоён бўлади. Умуминсоний ахлоқий қадриятлар – сўз билан иш (амал), тил ва дил бирлиги, инсоф, диёнат, ҳалоллик-поклик, виждонлилик, садоқат, муҳаббат, ватанпарварлик, шунингдек, оила, жамият, халқ ва бутун инсоният олдидаги бурчни англаш каби фазилатлар иймонлилик шартлари ҳисобланади.

Ишонч билан иймон тушунчалари одатий (кундалик) онгда кўпинча бир маънода қўлланади. Назарий онгда улар ўртасидаги яқинликдан ташқари тафовут ҳам борлиги эътиборга олинади. Ишонч одамлар ва уларнинг уюшмалари ўртасидаги ахлоқий-руҳий ҳолат сифатида ўзаро муносабатлар инсоний тус олишига хизмат қилади. Ишонч муҳити қарор топган жойда кўп муаммолар осонроқ, беозорроқ ҳал бўлади, одамларнинг кўп вақти ва қуввати беҳуда сарфланмайди. Ишончсизлик ва шубҳа барқарор муҳитда инсон шахс сифатида шаклланиши қийинлашади. Иймон ишончга нисбатан чуқур фалсафий мазмунга эга. У дунёқараш ва эътиқод билан узвий боғлиқ бўлгани сабабли алоҳида нодир руҳий ҳолат сифатида намоён бўлади.

Ҳозирги даврда бутун жаҳонда диний дунёқараш билан бирга илмий-фалсафий дунёқараш ҳам мавжуд. Айрим одамларда диний онг устувор бўлиб, уларда иймон диний ақидалар ҳақлигига ишонч асосида шаклланади, баъзи кишиларда эса илмий ҳақиқатларга ишонч устувор бўлгани сабабли, уларда иймон дунёвий билим, фалсафий дунёқараш негизида юзага келади. Қуръони Каримда иймонли инсонларнинг белгилари қуйидагича тавсифланади: улар мўмин, ҳалим, итоаткор, сўзи билан амали бир, поклик ва ҳалолликка интилувчи, ўз ваъдалари, шартномаларига риоя этувчи, ибодатига амал қилувчи ва шунинг учун жаннат ворислари бўлган кишилардир. Илмий ва илмий-оммабоп адабиётларда иймон тушунчаси билан эътиқод тушунчасини айнан бир нарса деб талқин қилиш ҳолатлари учрайди, ҳатто эътиқодни иймондан устун қўядиган қарашлар ҳам бор. Аслида эътиқод одамнинг онги, аҳволи, руҳияти билан боғланиб кетадиган, оламдаги нарса-ҳодиса ва жараёнларга алоҳида муносабатни қарор топтирадиган маънавий-руҳий ҳолатдир.

Муайян ғоя ва дунёқарашга ҳис-ҳаяжон асосида ёндашув маъносида эътиқод иймонга яқин туради, шунинг учун ҳам баъзан эътиқодни иймон тушунчасининг маънодоши ёки уни тўлдирадиган тушунча сифатида қўллайдилар. Собиқ совет фалсафасида иймон тушунчаси тадқиқ этилмас эди. Ҳозирча бизнинг замонавий фалсафада ҳам у алоҳида тадқиқот объекти бўлгани йўқ, уни ўрганиш, таҳлил этиш ниҳоятда муҳим. Умуман айтганда, уч нарсанинг бутунлигидан иймон ҳосил бўлади: эътиқод, иқрор ва амал. Эътиқод – чин дилдан ишониш; иқрор – сўзда буни тан олиш; амал – ишончни яхши ишлар билан исботлаш. Алишер Навоийнинг «Маҳбуб ул-қулуб» асарида қуйидаги сатрларни ўқиймиз: «Вафосизда ҳаё йўқ, ҳаёсизда вафо йўқ. Ҳар кимда бу икки йўқ – иймон йўқ ва ҳар кимда иймон йўқ – андин одамийлиқ келмак имкони йўқ». Яъни, иймонсиз кимса – одам эмас. Тилимизда иймон сўзи кенг қўлланиб, ўта муҳим тушунчаларни билдиради. Халқимизда «Иймонсиз» сўзидан ортиқ ҳақорат бўлмаса керак. Бу ҳақорат замирида ишонч-эътиқоди йўқ, худодан, диндан қайтган маъноларидан ташқари виждонсиз, ярамас, разил, диёнатсиз деган мазмун ҳам ифодаланади. Инсон эътиқодсиз, фикрлашсиз яшолмайди. Шахснинг эътиқоди масаласи муҳим муаммолардан бўлиб, унинг шаклланиши, иймонлилик даражаси кўп жиҳатдан ижтимоий омилларга ҳам бевосита боғлиқ.

Бугунги кунда бу масалага эътибор ортиб бораётганининг боиси шундаки, инсон, айниқса, ёшлар учун ғоят зарур бўлган мафкуравий иммунитетнинг шаклланишида ундаги иймон-эътиқод муҳим аҳамият касб этади. Агар биз ёшларимизда болаликдан бошлаб соғлом эътиқод ва юксак дунёқараш асосларини шакллантира олсак, улар маънавияти бой, мустақил фикрли ва олижаноб шахслар бўлиб камолга етади.