Жаҳолат, жаҳл, жоҳил (арабча билмаслик, нодонлик) – 1) илмсиз, қолоқ, маданиятсиз; 2) жаҳлга эрк берувчи, ўзини идора қилолмайдиган шахсга хос хусусиятларни ифодаловчи салбий ахлоқий сифат.

Жоҳил одам – муайян масалани, муаммони ҳал этишда фақат жисмоний кучига таянадиган, жаҳлига эрк берадиган, ўзини идора қилолмайдиган, маънавий тубан шахс. Жаҳолат фозилликнинг зиддидир. Бундай одамлар ўткинчи, юзаки нарсалар, мол-дунё, жисмоний лаззатлар, ҳирсу шаҳват, обрў, амал, шон-шуҳратни ҳақиқий бахт, фаровонлик деб ўйлайди ва буларнинг ҳар бири унинг назарида ҳаётдан мақсад, бахт-саодат бўлиб кўринади. Улар обрўпараст бўлиб, ўзаро бир-бирларини мақташ, кўкка кўтаришни яхши кўрадилар, уларни бошқалар сўзда ҳам, ишда ҳам улуғлашларини истайдилар. Жоҳил одам мансабпараст бўлиб, барча одамлар унга бўйсунишини, ўзи ҳеч кимга бўйсунмасликни хоҳлайди, унинг фикру зикри ғалабалар нашидасини суришга қаратилгандир. Жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш лозимлиги жаҳолат – бу ҳиссиётни жиловлай билмаслик оқибатида келиб чиқадиган хатти-ҳаракат, бошқаларга нисбатан бешафқат ва ваҳшиёна муносабатда намоён бўлади. Жаҳл эса инсоннинг ҳис-туйғуга берилиши натижасида юзага келадиган салбий хусусият сифатида ўзгаларга нисбатан муросаю мадора қилишга тўсиқ бўлади. Жаҳлга берилиш бошқалар билан келиша олмаслик, зиддиятнинг келиб чиқишига сабаб бўлади. Инсон ҳаётида ақл ва жаҳл ёнма-ён туради. Ақл инсоннинг дўсти бўлса, жаҳл эса унинг ашаддий душманидир. Жаҳл инсон табиатининг енгиллигидан далолат беради. Енгил табиатлилик, иродасизлик инсонда жаҳл учун замин яратади, жаҳл ғолиб келса уни фалокатга элтади. Жаҳл шундай зарарли иллатки, у жоҳилнигина эмас, ҳатто унинг атрофидаги кишиларнинг ҳам умрини эговлайди.

Жаҳлнинг энг ёмон томони шундаки, у нозик табиатли, пок инсонга ҳам, бадхулқ инсонга ҳам бир хил тарзда йўналтирилиши мумкин. Жаҳлнинг тилдаги ифодаси инсондаги барча эзгу фазилатларни йўққа чиқаради, уни тия билиш эса, жамоатчилик олдида эзгу фазилатларни сақлаб қолиш демакдир. Жаҳл хатога йўл очиб беради, у яқин кишилар ўртасига нифоқ солади, парокандаликка сабаб бўлади.