Жавобгарлик – инсоннинг муайян фаолият ва хатти-ҳаракати учун, уларнинг оқибатига қараб жамоа, жамият ёки қонунга кўра давлат олдидаги масъуллигини ифодалайдиган тушунча. У мазмун-моҳиятига кўра маънавий, ахлоқий ва ҳуқуқий турларга бўлинади. Маънавий-ахлоқий маънода жавобгарлик инсоннинг эл-юрт, жамият, давлат ва бошқалар қаршисидаги масъулияти, маънавий қарзи сифатида намоён бўлади. Ваъдага вафо қилиш, миллий ва умуминсоний қадриятларга садоқат, оила, маҳалла, жамоа олдидаги ижтимоий бурч туйғуси жавобгарлик ҳиссининг асосида ётади. Қонун бўйича жавобгарлик интизомий, маъмурий, моддий ва жиноий турларга бўлинади. Жиноятни содир этган шахс ўз қилмиши учун қонунда белгиланган жавобгарликка тортилади. Жиноят учун жавобгарликка тортиш ваколати судга берилган ва бундай жавобгарлик жиноий жазони қўллаш билан амалга оширилади.

Жазо – инсоннинг муайян хатти-ҳаракати ва қилмишига нисбатан қўлланадиган чора ёки тадбирни ифода этадиган тушунча. У нафақат ҳуқуқий соҳада, балки маънавий жабҳада ҳам ўзига хос тарзда намоён бўлади. Халқимиз орасида «Оқпадар», «Онаси оқ қилган», «Қарғиш теккан» деган бир қарашда жўн, аммо маънавий жиҳатдан сермазмун иборалар учрайди. Улар бежиз айтилмаган ва бу тушунчанинг хилма-хил жиҳатлари борлигини англатади. Бирон-бир ножўя хатти-ҳаракат оқибатида обрў-эътиборини йўқотиш, шармисор бўлиб қолиш, ўз номига доғ тушириш, назардан қолиш деб баҳоланадиган ҳолатлар ҳам бу борада муайян маъно-мазмунга эга. Қонунга кўра, жазо жиноят содир этишда айбли деб топилган шахсга нисбатан давлат номидан суд ҳукми билан қўлланадиган ва маҳкумни қонунда назарда тутилган муайян ҳуқуқ ва эркинликларидан маҳрум қилиш ёки уларни чеклашдан иборат мажбурлов чораси. Жазо маҳкумни ахлоқан тузатиш, унинг жиноий фаолиятини давом эттиришига тўсқинлик қилиш ҳамда маҳкум, шунингдек, бошқа шахслар янги жиноят содир этишининг олдини олиш мақсадида қўлланилади. Жарима, муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш, ахлоқ тузатиш ишлари, хизмат бўйича чеклаш, қамоқ, интизомий қисмга жўнатиш, озодликдан маҳрум қилиш асосий жазо сифатида қўлланади.