Давлат – бутун мамлакат миқёсидаги ҳокимиятнинг махсус бошқарув аппаратига таянадиган, барча учун қонунлар чиқарадиган ва суверенитетга эга бўлган сиёсий ташкилотни ифодаловчи тушунча. Давлат жамиятнинг ҳокимият кучига, шунингдек, ижтимоий неъматлар ҳамда воситаларни тақсимлаш имкониятларига эга бўлган қисми ҳисобланади. Ҳар бир давлат бетакрор ижтимоий ҳодисадир. У тарихий ва маънавий тараққиётнинг ҳосиласи, муайян бир халқнинг ўзига хос маданий ривожининг натижасидир. Давлат жамият ривожининг муайян босқичида юзага келган. Ибтидоий жамиятда оқсоқоллар, уруғ ва қабила бошлиқлари ҳамда диний ҳокимият соҳибларига тегишли бўлган ижтимоий ҳокимият аста-секин давлат ҳокимиятига айланган. Давлат кенг маъноли тушунчадир. Давлат – жамият сиёсий тизимининг одамлар, гуруҳлар, синфлар, ташкилотларнинг ҳамкорликдаги фаолиятини, ўзаро муносабатини ташкил этувчи, йўналтирувчи ва назорат қилувчи асосий институт. Давлат – ҳокимиятнинг бош институти. Ҳокимият давлат орқали ўз сиёсатини амалга оширади.

Давлатнинг асосий белгилари қуйидагилардан иборат:

1) давлат ҳокимиятининг (мажбурлаш, бошқариш аппарати) мавжудлиги;

2) аҳолининг ҳудудий жиҳатдан уюшганлиги;

3) суверенитет;

4) ҳуқуқ ижодкорлиги (қонун чиқаришга қодирлик);

5) аҳолининг кам таъминланган қисмига ёрдам бериш учун сарфланадиган солиқларни йиғиш;

6) ҳудудни қўриқлаш, жиноятчиликка қарши кураш, умумий фаровонлик мақсадларини амалга ошириш.

Давлат қуйидаги асосий вазифаларни адо этади: хўжалик юмушлари, фуқароларнинг ҳуқуқлари ва мулк дахлсизлигини муҳофаза этиш, назорат қилиш, мамлакат хавфсизлигини таъминлаш, ташқи алоқалар, маданий-тарбиявий ишлар, ислоҳотларни амалга ошириш ва бошқа давлат бошқарув шаклига кўра, монархия ва республикага бўлинади. Монархия мутлақ ва чекланган (парламентар) шаклларда бўлади. Республикалар президентлик республикаси ва парламентар республикаларга бўлинади. Давлат тузилиш шаклига кўра, унитар, федератив, конфедератив давлатлардан иборат. Давлат сиёсий режим шаклига кўра, демократик, антидемократик, фашистик, тоталитар давлатларга бўлинади. Давлат идораларига вакиллик, ижроия, суд, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва конституциявий назорат идоралари ҳамда бошқалар киради.

Давлат ислоҳоти – миллий давлатчиликни такомиллаштириш тамойилларидан бири, Ўзбекистонда янги жамият қуриш, эски тузумдан бозор муносабатларига ўтиш усули. Ушбу тамойилга кўра, бозор муносабатларига ўтиш даврида давлат иқтисодиёт ва ижтимоий турмушнинг барча соҳаларини ўзгартириш дастурлари ва режаларини тузади, уларнинг изчиллик билан амалга оширилишига раҳбарлик қилади. Ўзбекистонда ислоҳотларни амалга оширишда давлатнинг халққа хизмат қилиш функциясини кенгайтиришни таъминлаш бугунги даврда энг оқилона йўл экани исботланди. Ҳозирги ўтиш даврида халқ хўжалигининг, айниқса, унинг етакчи тармоқларининг фаолиятини қўллаб-қувватлаш, нарх-навони тартибга солиб туриш, солиқ солиш ва қарз беришда маълум табақаларга имтиёзлар яратиш, шунингдек, бевосита ёрдам кўрсатиш йўли билан муҳим тармоқларга мадад бериш давлатнинг бу борадаги асосий вазифаларидир. Ислоҳотлар жараёнида давлатнинг фаол иштироки, унинг ташаббускори бўлиши, ислоҳотларнинг асосий йўналишларини, бозорга ўтишнинг асосий йўналишлари ва стратегиясини ишлаб чиқиш вазифасини ўз зиммасига олиши, энг муҳими, уларни бевосита амалга ошириши давлат ислоҳоти тамойилининг мазмун-моҳиятини ташкил этади. Унга кўра, давлат ислоҳот жараёнида умуммиллий манфаатларни мужассам ифодалаш ва ҳимоя қилишга, аҳолининг барча кучларини умумий мақсадлар йўлида жипслаштириши зарур. Давлат ўз фаолиятининг ҳуқуқий асосларини, ўзига хос шарт-шароитни вужудга келтиради ва тасдиқлайди. Бундай шароитда ислоҳотларнинг йўналишларини ишлаб чиқиш, уларни амалга оширишнинг стратегик йўлини белгилаш ва уни ҳаётга изчил татбиқ этиш юзасидан тактик қарорлар қабул қилиш давлат зиммасига юклатилади. Ижтимоий муаммоларни ҳал этишда, аҳолини ижтимоий ҳимоялашнинг самарали ва аниқ-равшан тизимини вужудга келтиришда давлат катта ўрин тутади. Тадбиркорлик ва ишбилармонлик тузилмаларининг шаклланиши ҳамда ривожланишига кўмаклашиш ҳам давлатнинг бурчидир. Ўзбекистоннинг кейинги йиллардаги тараққиёти давлат ислоҳоти бўлиши нақадар тўғри эканлигини яққол тасдиқлайди.