Бруно, Жордано (1548–1600) – италиялик буюк файласуф ва табиатшунос. У 1566–75 йилларда монастир ҳузуридаги мактабда таълим олган. Диний унвон ва файласуф илмий даражасига эга бўлган. Ўзининг диндорлик фаолиятидан қониқиш ҳосил қилмаган Бруно дин ва черковга қарши чиқишлар қилган. Оқибатда католик черкови томонидан таъқиб остига олинган. Жордано Бруно 1575 йилда монахликдан воз кечиб, Римга қайтади, сўнгра Швеция, Франция, Англия ва Германияда яшайди. Университетларда астрономия ва фалсафадан маърузалар ўқийди. Ўрта аср схоластик фалсафасига, католик черковига қарши асарлар ёзади. 1582 йилда «Ғояларнинг сояси ҳақида» деб номланган биринчи фалсафий асарини яратди. 1584 йилда «Кукун устидаги базм», «Ибтидо ва бирламчи сабаб ҳақида», «Коинот ва олам, чекланмаганлик ҳақида», 1585 йилда «Печаснинг сири, Килен эшагининг иловаси билан», 1591 йилда «Жуда оз ва уч қиррали ўлчов ҳақида», «Сон-саноқсизлик ва ўлчовсизлик ҳақида» каби асарлари нашр этилади. Мутафаккир 1592 йилда Италияга қайтади. Ўша йили ҳукмрон дин қоидаларига хилоф ишлар қилгани учун Венеция инкивизициясининг кўрсатмасига мувофиқ қамоққа олинади. Етти йилдан ортиқроқ умрини инкивизиция қамоқхоналарида ўтказади. Ундан фалсафий, илмий-табиий ғояларидан воз кечишни талаб қиладилар.

Бруно ўз фалсафий эътиқодида собит қолади. Бундан ғазабланган католик черкови Брунони тириклайин гулханга ташлайди. Бруно дин одамлар онгига сингдирилган ва асрлар мобайнида халқ маънавиятининг асоси бўлиб келаётган диний анъаналар ва маънавий қарашларга ўз асарлари билан катта таъсир кўрсатгани сабабли кишилар тафаккурида католиклар ўрнатган диний, сиёсий, маданий, ҳуқуқий ва иқтисодий тартибларга нисбатан норозилик юзага кела бошлаган эди. Мантиқан олиб қараганда, жамиятда диний маънавият ҳамда қонунларнинг дунёвий маънавият ва қонунлар билан алмашиниши орқали юзага келган Европа Ренессанси даври Бруно каби олимларнинг асарлари ва уларнинг халқ орасида кенг тарқалиши билан боғланади. Брунонинг фикрига кўра, фалсафанинг асосий вазифаси табиат устида турган Худони ёки нариги дунёнинг сирларини эмас, балки табиатнинг ўзини ўрганишдан иборат бўлмоғи зарур.

Бруно фалсафасидаги энг асосий ғоя – илоҳийлик ва табиийлик, моддийлик ва идеаллик, тана ва руҳият, ақлийлик ва ҳиссийлик, коинот ва ердаги ҳаётнинг диалектик алоқадорлиги муаммоларини аниқлаб беришдан иборат. Натурфалсафа ва космология соҳасида Бруно бир қатор ғояларни илгари сурдики, улар тўлалигича ўрта аср илоҳиёти ва схоластикаси тамойилларига зид эди. Худди шу ғоялар уни бидъатчиликда айблаш учун инквизицияга асосли дастак бўлди. Бруно коинот ва табиат чексиз-чегарасиз, унинг на боши, на охири бор, деган фикрни илмий жамоатчилик ҳукмига ҳавола қилди. Мутафаккир коинотда мавжуд бўлган турли сайёралар ўртасида ўзаро алоқадорлик ва таъсир борлигини исботлашга уринди. Бруно Ренессанс даври анъаналарини давом эттириб, билиш жараёнида ҳар қандай обрў-эътиборга сажда қилишга, уни мутлақлаштиришга қарши чиқди. Бруно файласуфларнинг турли баҳс-мунозараларига сабаб бўлган ҳақиқатни аниқлаш жараёни секинлик билан амалга ошиши тўғрисидаги фикрни илгари сурди. Ушбу жараёнда инсоннинг ҳис-туйғулари, идроки, фаҳм-фаросати, фикр-мулоҳазалари иштирок этади. Брунонинг таъкидлашича, билиш жараёнида ҳиссий босқичнинг аҳамияти унча катта эмас, чунки ҳис-туйғу инсонга ақлни қўзғатиш, унга ички туртки бериш учун керак. Ақлни қўзғатиш, ҳиссиёт қандай такомиллашган бўлишидан қатъи назар, айрим ноаниқликлардан холи эмас. Брунотаълимоти янги дунёқараш сари босилган улкан қадам эди.