Догматизм


Сақлаш
16:03 / 13.03.2023 0 687

Догматизм, ақидапарастлик (юнонча dogmaфикр, таълимот) бирор бир фикр, таълимотга, муайян оқим тарафдорларига, ақидаларга кўр-кўрона ишониш, эскирган, қотиб қолган бир томонлама назария ва қонун-қоидаларга, ақидаларга асосланган тафаккур тарзини ифода этади.

 

Муайян ақидани кўр-кўрона қабул қилиш ва унга ишониш догматизм тарафдорларининг асосий тамойилидир. Улар амалиёт, илм-фан ютуқлари натижасида ҳақиқат тобора ойдинлашиб, муайянлашиб боришини ҳис қилмайди. Уларнинг назарида, тушунчалар, назариялар, гипотезалар, қонунлар ўзгармасдир. Агар биз билишнинг бирор бир томонини мутлақлаштириб, унга ортиқча баҳо берсак, догматизм томон йўл тутган бўламиз. Догматизмни ёқловчилар ўз фалсафий қарашлари билан билишнинг объективлигини, ҳақиқат билишнинг асоси эканини ҳамда объектив олам тўғрисида билимнинг ривожланиб, кенгайиб боришини инкор этади. Бу билан нисбий ҳақиқатнинг ролини камситиб, мутлақ ҳақиқатни билишнинг бирдан-бир босқичи деб ҳисоблайди.

Догматизмнинг хилма-хил шакллари мавжуд: сиёсий, илмий, диний ва ҳоказо. Улар ижтимоий ҳаётда илм-фан, иқтисодий, сиёсий ва маънавий соҳаларда ўзига хос тарзда намоён бўлади, ҳар қандай ҳолатда ҳам муайян ғояни мутлақлаштириб, тараққиётга тўсиқ бўлиб қолаверади. Масалан, айрим диний ақидапарастларнинг инсоният тараққиётининг муайян даврида пайдо бўлиб, емирилиб кетган мусулмон халифалигини тиклашга уринишлари догматизмнинг энг ашаддий кўринишларидан биридир.

 

Изоҳ йўқ

Изоҳ қолдириш

Сўнгги қўйилган

Барчаси

Қатра

11:09 / 17.09.2025 0 13
Қаҳрамон

Биласизми?

14:07 / 15.07.2025 0 223
“Кимсан” аслида ким?



Кўп ўқилган

Барчаси

Қомус

15:04 / 19.04.2023 0 11609
Жадидчилик

Қатра

20:08 / 18.08.2022 15 5942
Илк ватан

Қомус

22:08 / 04.08.2023 0 5359
Миллий урф-одатлар

Қатра

01:01 / 10.01.2022 7 5281
Бир қоп ун

Қатра

17:08 / 21.08.2022 6 4728
Тинчлик

Қомус

15:04 / 18.04.2023 0 4149
Радикализм

Қатра

01:01 / 18.01.2022 2 3721
Ўқиш пули

//