Интуиция (лотинча intuitus – синчиклаб қарайман) – ҳақиқатни мантиқий далиллар ёрдамисиз, бевосита англаб олиш, савқи табиий йўли билан билиш қобилиятини англатадиган тушунча. Фалсафа тарихида интуиция тушунчаси турлича ифодаланган. Қадимги фалсафий қарашларда интуиция билишнинг алоҳида шакли деб ҳисобланган. Масалан, Афлотун таълимотига кўра, билишнинг объекти ғоялар дунёсидир, моддий дунё, нарсалар тўғрисидаги тасаввурларимиз эса ҳиссий билиш орқали ҳосил бўлади. Ҳиссий билиш, Афлотуннинг фикрича, ҳақиқат эмас, чунки у орқали кишилар ғояни эмас, балки моддий нарсаларни сезади, улар тўғрисидаги тасаввурга эга бўлади. Ҳақиқатни билиш, унингча, фақат соф тафаккур орқали амалга ошади.

Қадимги Шарқ фалсафасида интуиция пайғамбарларга, авлиё зотларга хос бўлган махсус билиш усули сифатида талқин этилган. Декарт таълимотида билишнинг бирдан-бир тўғри йўли рационализмга асосланган дедуктив усулдир. У дин ва схоластик фалсафа ўрнига киши ақлини, илмий билимни юқори қўяди. Декартнинг фикрича, исботнинг дедуктив шакли аксиомаларга асосланади, аксиомалар эса, ҳеч қандай исботсиз соф интуитив тарзда англанади. Спиноза интуицияни билишнинг «учинчи хили», нарсаларнинг моҳиятини қамраб олувчи энг ишончли билиш деб ҳисоблаган. ХХ аср фалсафасининг айрим вакиллари (Бергсон, Фрейд) интуицияни бутун ижодий фаолиятни белгиловчи яширин, коронғу, онгсиз, бошланғич ижод, деб қарайди. Бу билан улар интуицияни интеллектга қарама-қарши қўйиб, нарсалар моҳиятига кириб бориш асло мумкин эмас, деган ғояни илгари суради.

Ҳозирги замон фалсафасининг айрим вакиллари интуицияни бевосита билим, воситаланган билим билан диалектик тарзда боғланган жонли мушоҳада сифатида талқин этади ва интуицияни ақлдан устун турадиган, мистик билиш қобилияти, деган қарашни рад қилади. Интуиция ҳақиқатни пайқашнинг оддий йўлларидан принципиал оғиш эмас, у мазкур оддий йўлларнинг юз беришининг мантиқий шакли ва амалиёти билан боғлик қонуний шаклидир. Ҳақиқатни гўёки «тўсатдан» пайқаш замирида тўпланган тажриба, илгари ҳосил қилинган билим ётади. Интуициянинг психологик механизми кам ўрганилган, лекин мавжуд тажрибавий маълумотлар унинг замирида индивиднинг атрофидаги муҳит билан информацион, сигналли ўзаро таъсир жараёнида бевосита англанган натижа билан бир қаторда ёрдамчи (англанмаган) натижани акс эттириш қобилияти бор, деб ҳисоблашга имкон беради. Бироқ муайян шароитда амалиёт натижасининг мазкур (илгари англанмаган) қисмини индивид томонидан англаш имконияти туғилади ва бундай интуитив билиш натижалари вақти келиб амалиётда текшириб кўрилади ҳамда мантиқий равишда исбот қилинади.