Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев раҳнамолигида иқтисодий жадал ривожланиш йўлида дадил илдамлаётган давлатлардан ҳисобланади. Маълумки, “Ўзбекистон-2030” стратегиясида мамлакат ялпи ички маҳсулотини 2030 йилга бориб икки баробарга, яъни 160 миллиард долларга етказиш, аҳоли жон бошига тўғри келадиган улушни 4000 долларга етказиш, иқтисодий кўрсаткичлар бўйича Ўзбекистонни ўртача кўрсаткичдан юқори давлатлар қаторига қўйиш мақсад қилиб белгиланган.

Ушбу комплекс ёндашув узоқ муддатли ўсишни таъминлай оладиган ва фуқароларнинг турмуш даражасини яхшилайдиган мустаҳкам иқтисодиётни яратишга қаратилган.

Хўш, ялпи ички маҳсулот (ЯИМ)нинг ўсиши мамлакатларга қандай ижобий натижаларни беради? Буларни санаб ўтайлик:

•            иқтисодий ўсиш: ЯИМнинг ошиши мамлакат иқтисодий фаолиятининг кенгайиши ва иқтисодий қудратининг ошишига ишора қилади;

•    даромадларнинг ошиши: иқтисодий ўсиш одатда аҳолининг реал даромадларини оширишга ёрдам беради, бу эса турмуш даражасини яхшилашга олиб келади;

•          иш билан таъминланиш: ЯИМнинг ўсиши янги иш ўринларининг яратилиши ва ишсизлик даражасининг пасайиши билан боғлиқ;

•      инвестицияларни жалб қилиш: ЯИМнинг ўсиши мамлакатга инвестицияларни жалб қилиш учун ишончли муҳит яратади;

•       халқаро савдо: ЯИМнинг ўсиши мамлакатнинг экспорт салоҳиятини оширишга ва халқаро савдо алоқаларини кучайтиришга ёрдам беради;

•        давлат қарзларининг камайиши: ўсиб бораётган иқтисодиёт юқори солиқ тушумларини келтириб чиқаради ва ишсизлик бўйича ёрдам каби нафақаларга давлат харажатларини камайтиради, бу эса давлат қарзларининг камайишига ёрдам беради;

•      яхшиланган давлат хизматлари: юқори ялпи ички маҳсулот ҳукуматларга соғлиқни сақлаш ва таълим каби давлат хизматларига кўпроқ маблағ сарфлаш имконини беради, бу эса турмуш даражасини яхшилаш, ўртача умр кўриш давомийлигини ошириш ва таъим сифати даражасини оширишга олиб келади;

•     атроф-муҳитни муҳофаза қилиш: иқтисодий ўсиш билан жамият атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, қайта ишлаш ва қайта тикланадиган ресурслардан фойдаланишни рағбатлантириш учун кўпроқ ресурсларни ажратиши мумкин;

•    инновацион ривожланиш: ўсиш корхоналарни инвестиция ва инновацияларга ундайди, бу эса технологик тараққиётга ва ўсиш ҳамда инвестицияларнинг айланишини яхшилайди;

•     иқтисодий ривожланиш: барқарор иқтисодий ўсиш камбағалликни камайтириш, фаровонликни ошириш ва иқтисодий ривожланишни рағбатлантиришнинг асосий омилидир.

Шу билан бирга, ЯИМнинг ўсиши мамлакатнинг глобал иқтисодиётдаги ролини ҳам оширади ва унинг халқаро майдондаги нуфузини кучайтиради. Буларнинг барчаси мамлакатнинг иқтисодий ва сиёсий барқарорлигига ижобий таъсир кўрсатади ва узоқ муддатли ривожланиш учун замин яратади.

Умуман олганда, ЯИМнинг ўсиши мамлакатнинг иқтисодий кучи билан боғлиқ бўлиб, узоқ муддатли ривожланиш ва барқарорлик учун асос бўлиб, янада хилма-хил иқтисодиётга олиб келиши мумкин.

Ўзбекистон 2030 йилга бориб ЯИМни икки баравар оширишни ўз олдига улкан мақсад қилиб қўйган экан, ушбу мақсадни амалга ошириш стратегияси бир қанча муҳим ташаббусларни ўз ичига олади:

•           “Яшил” иқтисодиётни яратиш: барқарор энергия манбаларига ва экологик тоза амалиётга ўтиш;

•            замонавий инфратузилмани ривожлантириш: транспорт, алоқа ва коммунал хизматларни модернизация қилишга сармоя киритиш;

•           хусусий секторни қўллаб-қувватлаш: тадбиркорлик ва хусусий инвестицияларни рағбатлантириш сиёсатини амалга ошириш;

•       хорижий инвестицияларни жалб қилиш: халқаро инвесторлар учун бозорларни янада кенгроқ очиш ва ишбилармонлик муҳитини яхшилаш;

•      инсон капитали сифатини ошириш: меҳнат унумдорлигини кўтариш учун таълим ва соғлиқни сақлашга эътибор қаратиш;

•    иқтисодиётни диверсификация қилиш: саноатнинг кенг доирасини ривожлантириш орқали бир нечта тармоқларга қарамликни камайтириш.

Ўзбекистоннинг 2030 йилга бориб ЯИМни икки баробарга ошириш мақсади шубҳасиз улкан ва у қийин бўлса-да, имконсиз эмас. Ушбу режанинг муваффақияти бир қанча омилларга, жумладан, иқтисодий ислоҳотларнинг самарали амалга оширилиши, жаҳон иқтисодий иқлими, мамлакатнинг ўзгарувчан шароитларга мослаша олишига боғлиқ бўлади. Агар Ўзбекистон барқарор иқтисодий ўсишни таъминлай олса, инфляцияни бошқара олса ва инвестицияларни жалб этишда давом этса, ўз олдига қўйган мақсадига эришиш имконияти мавжуд.

Ўзбекистоннинг ўсиш траекторияси ҳозирда акселерация режимида, бу истиқболли. Бироқ, ушбу ўсишни давом эттириш ва ЯИМнинг улкан мақсадига эришиш учун мамлакат мавжуд имкониятлардан фойдаланган ҳолда ушбу қийинчиликларни енгиб ўтиши керак. Бу саъй-ҳаракатларнинг муваффақияти Ўзбекистоннинг 2030 йилгача халқ фаровонлигини ошириш ва Барқарор ривожланиш мақсадларига эришишда муҳим аҳамият касб этади.

Хотамжон ҚОБУЛОВ,

Тошкент давлат иқтисодиёт университети

профессори, иқтисод фанлари номзоди