2025-yil 31-mart kuni Tojikistonning Xoʻjand shahrida tarixiy ahamiyatga ega boʻlgan uchrashuv – Oʻzbekiston, Tojikiston va Qirgʻiziston prezidentlarining ilk uch tomonlama sammiti boʻlib oʻtdi. Bu uchrashuv nafaqat davlatlar oʻrtasidagi doʻstona munosabatlarni mustahkamlash, balki mintaqaning barqaror rivojlanishi uchun yangi imkoniyatlar yaratishga qaratilgan muhim voqea boʻldi.

Sammit ahamiyati

Soʻnggi yillarda Markaziy Osiyo davlatlari oʻzaro hamkorlikni kuchaytirish va mavjud muammolarni tinch yoʻl bilan hal qilish yoʻnalishida katta saʼy-harakatlarni amalga oshirmoqda.

2017-yildan beri chegaralar, savdo, transport, suv-energetika va xavfsizlik sohalaridagi kelishuvlar ushbu jarayonning asosiy ustuvor masalalariga aylandi. Xoʻjand sammiti esa ushbu saʼy-harakatlarning mantiqiy davomi sifatida yangi yoʻnalishlar va amaliy natijalarga yoʻl ochdi.

Uchrashuvning eng muhim natijalaridan biri – Qirgʻiziston va Tojikiston oʻrtasidagi chegarani delimitatsiya qilishga oid yakuniy protokolning imzolanishi boʻldi. Bu hujjat uzoq yillik chegara muammolarini hal qilishga yoʻl ochib, chegara hududlarida tinchlik va barqarorlikni taʼminlashga xizmat qiladi.

Bundan tashqari, sammit doirasida uch davlat rahbarlari mintaqaviy iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan Xoʻjand deklaratsiyasini imzoladi. Ushbu hujjat mintaqaviy integratsiyani yangi bosqichga olib chiqish, iqtisodiy erkinlikni kengaytirish masalalarni oʻz ichiga qamrab oldi.

Muammolar bor edi, hozir esa nima oʻzgardi?

Markaziy Osiyoda chegara masalalari uzoq yillar davomida eng murakkab muammolardan biri boʻlib kelgan. Sovet Ittifoqi parchalanganidan soʻng, yangi mustaqil davlatlar oʻrtasidagi maʼmuriy chegaralar rasman davlatlararo chegaralarga aylandi.

Biroq, bu jarayon koʻplab hal etilmagan nizolarga sabab boʻldi. Qishloq xoʻjaligi yerlari, suv manbalari, chorvachilik yoʻllari va iqtisodiy kommunikatsiyalarga oid bahslar koʻp yillar davomida aholi hayotiga salbiy taʼsir koʻrsatib keldi.

Bugun esa mintaqa davlatlari oʻzaro kelishuv va muloqot asosida ushbu muammolarni hal etishga yoʻnalgan. Xoʻjand sammiti ana shu jarayonning eng muhim bosqichlaridan biri boʻldi. Qirgʻiziston va Tojikiston oʻrtasidagi davlat chegarasini delimitatsiya qilish boʻyicha yakuniy protokolning imzolanishi natijasida minglab insonlar oʻzlarini xavfsiz his qiladigan boʻlishdi, chegara hududlarida yashovchi aholi uchun yangi iqtisodiy imkoniyatlar ochildi.

Amaliy natijalar

Chegara muammolarining yechilishi – Qirgʻiziston va Tojikiston oʻrtasidagi chegara masalasini hal etish natijasida ikki davlatning chegara hududlarida yashovchi aholi uchun yangi imkoniyatlar yaratildi. Bundan buyon qoʻshni davlatlar aholisi erkin harakatlanish, tovar va xizmatlar ayirboshlash, turizmni rivojlantirish imkoniyatiga ega boʻladi.

Mintaqaviy iqtisodiy hamkorlik – Sammit doirasida davlat rahbarlari mintaqada savdo aylanmasini oshirish, qoʻshma iqtisodiy loyihalarni amalga oshirish va yangi ish oʻrinlarini yaratish boʻyicha kelishib oldi. Bu esa sarmoyadorlar uchun qulay muhit yaratib, ishlab chiqarish va eksport hajmini oshirishga xizmat qiladi.

Madaniyat, fan va taʼlim sohalaridagi hamkorlik – davlatlar oʻrtasidagi munosabatlar nafaqat iqtisodiy, balki madaniy va maʼrifiy sohalarda ham rivojlanadi. Masalan, uch mamlakat talabalari uchun qoʻshma taʼlim dasturlari ishlab chiqiladi, ilmiy-tadqiqot markazlari oʻrtasida hamkorlik kuchaytiriladi.

Xulosa

Xoʻjand sammiti – Markaziy Osiyo davlatlari oʻrtasidagi oʻzaro ishonchni mustahkamlash va amaliy hamkorlikni yangi bosqichga olib chiqishda ulkan qadam boʻldi. Chegara muammolarining hal qilinishi nafaqat hududiy barqarorlikni taʼminlaydi, balki mintaqa xalqlari oʻrtasida ishonch va birdamlik muhitini yaratadi.

Ushbu tarixiy voqea faqat bugungi kun uchun emas – u Markaziy Osiyoning kelajagiga ham taʼsir koʻrsatadi. Davlatlar oʻrtasidagi doʻstlik va hamkorlik mustahkamlansa, mintaqa tinch, barqaror va ravnaq topgan hududga aylanadi. Xoʻjandda qabul qilingan qarorlar qogʻozda qolmasligi, balki amaliy natijalar berishi shart!

Nizomiddin ZIYAMOV