Abdug‘ani Abdullayev


14:11 / 12.11.2021 4382 0

1953-yil 25-iyunda Farg‘ona viloyatining O‘zbekiston tumanida tug‘ilgan.

1970–1972-yillarda Qo‘qon qurilish bilim yurtida o‘qigan.

1972-yildan O‘zbekiston Badiiy akademiyasi a’zosi.

2001–2013-yillarda Respublika “Usto” ijodiy uyushmasining Qo‘qon badiiy ishlab chiqarish korxonasi yog‘och-o‘ymakor ustasi.

1999-yilda “O‘zbekiston Respublikasi xalq ustasi” faxriy unvoni,

2006-yilda “O‘zbekiston Qahramoni” unvoniga sazovor bo‘lgan.

2017-yilda vafot etgan.

 

Yakkatut – Yaypanu Qo‘qon o‘rtasida So‘x daryosi irmog‘i­dagi ko‘hna qishloqlardan. Mohir ustalari dovrug‘i qadimdan nafaqat vodiy, butun Movorounnahrga ta­ralgan. Xalq orasida shunday lutf yuradi: bu kentda usta ko‘p­ligidan barcha dov-daraxtlar uy-imorat, masjidu madrasa tiklashga, yo‘lu ko‘priklar qurishga ishlatilib, birgina qad­di bukik “buqoq”lari bo‘rtgan ulkan tutgina qolganidan qishloq nomi – Yakkatut...

Abdug‘ani ana shunday ustayu ustozadalar qishlog‘ida tug‘ildi. O‘rta maktabni bitirib, Qo‘qon shahridagi maishiy xizmat tex­nikumi qurilish bo‘limini tugallayotgan kezlari rahmatli onasi yolg‘iz o‘g‘lini xalq ustasi Qodirjon Haydarovning ol­diga olib boradi. Yuz-ko‘zlari yonib, miyig‘ida kulib turgan bu yigitcha usta Abdullaning farzandi ekanini eshitgan mashhur o‘ymakor uni shogirdlikka oldi.

Qonida bor emasmi, yog‘och o‘ymakorligi sirlari, nozigu no­dir qirralarini Abdug‘ani tez ilg‘ab o‘rgana boshladi. Qodirjon Haydarov o‘ta talabchan, bu kasbni yengil-yelpi o‘zlashtirmoqchi bo‘lganlarga toqati yo‘q, lekin kasbga mehrli, mehnatu izlanish­dan qo‘rqmaydiganlarni qo‘llab-quvvatlaydigan oliyhimmat ustoz edi. Abdug‘anining intilishi, sabr-toqati, har qanday chizgi, gulga ijodiy yondashishi ustozga juda ma’qul keldi, ko‘hna hunar sirlarini maydalab, o‘n yil davomida o‘rgatdi.

Usta Abduqodir Haydarov yog‘ochga jilolar baxsh etishida Qo‘qon milliy hunarmandchiligi, yog‘och o‘ymakorligi san’ati­ning ta’siri katta edi. Hatto u qo‘qonlik ustalar XVII asrda tayyorlagan xunarmandchilik buyumlarini Yevropaga, Parijga olib borib namoyish etgan, shundanmi, uni Haydar farang deb atashgan ekan. Abdug‘ani ustozi va uning shogirdlari tayyorlagan buyumlar, ustunlar, eshiklardagi islimiy nusxalar, naqshlar, jilolarni ilg‘ab, o‘zining ijodida foydalanadi. Islimiy naqshlar ota-bobolarimiz kashf qilgan Boburiy va islimiy yozuvlarga o‘xshab ketadi. Abdug‘ani Abdullayev ming yillik islimiy uslublarini rivojlantirib, asrab-avaylab, kelgusi avlodlarga yetkazishni ustozi Qodirjon Haydarovning vasi­yatiday e’zozladi, shogirdlariga ham o‘rgatdi. Bu uslubda­gi naqshlar charog‘on kunda nurlar bilan baxslashayotganday, bir-birini to‘ldirayotganday, ko‘rkam naqshlar quyosh nurlari bilan uyg‘unlashib ketganday tuyuladi.

Usta Abdug‘ani har gal ma’lum ishni boshlashdan oldin naqshbop daraxt izlab Sirdaryo va Jizzax cho‘llarida, Zomin o‘r­monlarida, Shohimardon tog‘larida... 25–30 metrlik adl daraxtlar o‘sadigan yerlarni piyoda kezib chiqqan. U qaysi hududlarda shunday dov-daraxtlar o‘sishini, qancha muddatda yetilishini, ularni qachon kesish kerakligini yaxshi bilardi.

Bundan chorak asr muqaddam Guliston shahrida viloyat te­atri binosining naqshinkor eshik va panjaralarini Abdug‘ani aka shu qadar joziba va nazokatli qilib ishladiki, bino ma­daniyat va ma’naviyat qasri bo‘lib qoldi. Shundan keyin Qarshi shahridagi drama teatrining eshiklari, qo‘shni Tojikistonning Isfara shahri hamda Chimyondagi sihatgohlar ustaning guldek qo‘lidan oroyish, go‘zallik, ko‘rkamlik topdi.

Abdug‘ani Abdullayevning onalari Hur­matoy xola ustaning padari buzrukvori kindik qoni to‘kilgan tuman markazi – Yaypanda bir ajoyib choyxona bunyod etishni orzulab o‘tganini ko‘p takrorlardi. Yaypan­ning markazida bunyod etilgan, odamlar “Va­tan ichra vatan” deb ataydigan naqshinkor choyxona o‘g‘ilning ota orzulariga sadoqa­ti ramzi, keksa otaxonlarga tuhfasi bo‘lib qoldi. Shundan so‘ng mahorati, iqtidori dovrug‘i Markaziy Osiyoga tarqalgan hunar­mandni qozog‘istonlik ustalar Turkistondagi buyuk ajdodimiz, Piri avliyo – Hoja Ahmad Yassaviy maqbarasi va xilxonasini tiklash ishlariga taklif qilishdi. Yassa­viy hazratlarining mahobatli maqbarasi­da qo‘qonlik ustazodalarining san’atlari orolanib turibdi.

Mustaqillik saodati qariyb bir asrga yaqin nomlari, asarlari qora ro‘yxatlarga mahkum etilgan buyuk ajdodlarimiz – allo­malar, olimlar, mutafakkirlar, hadis ilmi sultonlari nomiyu asarlarini xalqqa qay­tardi. Ularning meroslari tiklanib, top­talgan mangu xobgohlari obod ziyoratgohlarga aylana boshladi. Hadis ilmi ustozi Imom Buxoriyning Samarqandda bunyod etilgan ulkan majmuasidagi barcha ishlarga usta Abdug‘ani Abdullayev bosh-qosh bo‘ldi. Bu yer­dagi 74 ta ustunga o‘zi sharqona uslubda zebu latofat naqshladi. Ahmad Farg‘oniy, Burho­niddin Marg‘inoniy, Bahouddin Naqshbandiy majmualari, poytaxtimizdagi “Shahidlar xiyoboni” yodgorliklarini bunyod etishda usta shogirdlariga bosh bo‘ldi.

Ustaning bir odati – qaerda bo‘lsa, eski masjidlar, yodgorliklarni shoshilmay ay­lanar, agar qarovsiz naqshinkor ustun, hovuzak, sharapa ko‘rib qolsa, sotib olardi. Ustaxonasida kichkina muzeyi ham bor.

– Axir bu ustunlar, eshiklar, panjaralarga ustozlarning mehri, ko‘z nuri to‘kilgan, – derdi shogirdlariga. – Ularning ko‘pchiligini Qo‘qon atrofidagi qishloqlardan, eski masjidlar­dan, ba’zilarini tuproq ostidan kavlab olganman. Balki bularning qay birida rahmat­li otam va shogirdlarining qo‘llari tafti, iskana, teshalarining izlari qolgandir...

Abdug‘ani Abdullayevni Germaniyaning Gannover shahrida ham yaxshi bilishadi: bu yerdagi o‘zgacha fayzli O‘zbekiston choyxona­sining naqshinkor ustunlari, mahobatli eshiklarini usta tayyorlab bergan. Poytaxtdagi Milliy bog‘da qad rostlagan Toshkent shahar muzeyi binosining har biri 6 metrli 36 ta ustun, osmon gumbazini eslatadigan 16 ta hovuzak, 250 metrli peshtoqqa o‘rnatilgan sharapalar xalq ustasi va shogirdlarining mustaqillik bayramining o‘n besh yillik to‘yiga sovg‘asi bo‘ldi. 16 ta hovuzakda 40 mingta yog‘och detal jamlanarkan. Yana bir e’­tiborli jihati – osmon gumbazi va undagi minglab yulduzlarni eslatadigan bu hovuza­klarni ustaning katta o‘g‘li Jahongir yasagan.

Farzandlari Jahongir, Bahodir va ken­ja o‘g‘li Abduqodirlar otasi, bobosining kasblari, hunarlari, an’analari davomchi­lari ekanliklarini ularning ishlari 2003-yilda Fransiyada o‘tkazilgan xalq hunar­mandlari Butunjahon ko‘rgazmasida oliy mukofot – Gran-priga loyiq topilgani ham tasdiqlab turibdi. Hozir bu sulola vakillari tayyorlagan hunarmandlik namunalari Xitoy, Finlandiya, Pokistondagi muzeylar­da saqlanyapti.

O‘zbekiston xalq ustasi Abdug‘ani Abdul­layev Vatan obodligi, xalq ma’naviy-mada­niy-ma’rifiy jihatdan yuksalishi, mil­liy qadriyatlar va noyob hunarmandchilik an’analarini kelgusi avlodga yetkazishga munosib hissa qo‘shdi. Ajdodlarga sadoqat va avlodlarga muhabbati, mustaqil O‘zbekiston sharafini olam aro yuksaltirish yo‘lidagi mehnat, ijod, izlanishlari bilan umr kitobini bezatdi – xalq ustasi, Vatan Qahramonining ibrat maktabini yaratdi.

Izoh yo‘q

Izoh qoldirish

//