Алифбодаги «sh» ва «ch» ҳамда «o‘» ва «g‘» ҳарфларини «ş», «ç», «õ» ва «ḡ» шаклида ўзгартириш таклифи тилшунос олимлар томонидан маъқулланди

Сақлаш
11:22 / 14.11.2021 1309 3

12 ноябрь куни Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида ўзбек тилшунос олимларининг «Лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосини жорий этиш тўғрисида»ги Қонунига ўзгартиришлар киритиш ҳақида»ги Қонун лойиҳаси бўйича якуний йиғилиши ўтказилган

 

Манбанинг таъкидлашича, кечаги учрашув алифбо ислоҳоти бўйича олимларнинг якуний ва ҳал қилувчи йиғилиши мақомида ўтган. Яъни унда келишилган қарорлар эндиликда қонунчилик палатасига кўриб чиқиш ва қонун сифатида маъқуллаш учун киритилади.

 

«Бизга йиғилиш аввалида ишчи гуруҳ аъзолари томонидан ишлаб чиқилган қарор лойиҳаси кўриб чиқиш учун тарқатилди. Лойиҳада алифбомизда энг муаммоли бўлган тўртта ҳарф ислоҳи бўйича таклиф аниқ қўйилган. Яъни булар «sh» ва «ch» ҳамда «o‘» ва «g‘» ҳарфларини «ş», «ç», «õ» ва «» шаклида ўзгартириш масаласи. Бу таклиф тилшунос олимлар томонидан тўла маъқулланди.

Тадбир давомида тилшунос олим Низомиддин Маҳмудов янги алифбога «ц» ҳарфини ҳам киритиш таклифини берди, аммо олимнинг фикрига бошқалар қўшилмади. Таклиф маъқулланмади.

Шунингдек, йиғилишда олимларимиз «ng» ҳарф бирикмасини ҳам бир ҳарфдан иборат белги «ñ»га ўзгартириш бўйича келишиб олишди. Бу айримларда эътироз уйғотди, аммо таклиф кўпчилик томонидан маъқулланди. Шундай қилиб, эндиликда алифбомизга «ng» товушини ифодаловчи «ñ» белгиси ҳам киритилиш эҳтимоли пайдо бўлмоқда".

 

Маълум бўлишича, йиғилиш давомида ўртага ташланган ва олимлар томонидан маъқулланмаган таклифлар орасида «h» ва «x» ҳарфларини бирлаштириб юбориш ҳам бўлган.

 

«Лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосини жорий этиш тўғрисида»ги Қонунига ўзгартиришлар киритиш ҳақида»ги Қонун лойиҳаси тез орада парламент қуйи палатасига кўриб чиқиш учун киритилиши кутилмоқда.

 

 

3 Изоҳлар

Qodir Ruziyev

06:01 / 01.01.1970

Salom, Men oldin ham o'z fikrimni bildirgan edim, alifbo haqida. Baribir yahgi ng belgi kiritishmoqchisilar. O'zgartirishdan o'zi maqsad nima edi; osonlashtirish va zamonaviy IT larda ishlash uchun qulaylik yaratish edi. Biz esa o'zimizcha yangi harflar o'ylab chiqayapmiz. Masalan ingliz tilida 26 ta harf bor va 44 tovush bor. Tovushlar o'rni va o'rg'u ta'sirida o'zgaradi bu tabiiy. Biz hamma tovushlar uchun bittadan harf kiritishimiz shart emas. Kechirasiz-u alifbo tuzushda birorta tilshunos yoki ko'p tilli kishi qatnashmayapti shekilli. Agar haq bo'lsalar yoki foydasi bo'lsa aytsinchi nega qo'shimchalar qo'shish kerak. Rahmat Qodir

Qodir Ruziyev

06:01 / 01.01.1970

Salom, OYINA Men o'z fikrimni oldin ham "Ma'rifat" gazetasiga yozgan edim, ammo ulardan hech qanday reaksiya bo'lmadi. Albatta bu meni fikrim, ko'pchilikniki baribir to'g'ri. Men aytmoqchi bo'lganim NG har doim ham tovush birikmasi emas, faqat so'z oxirida ''G" oqilmasligi mumkin. Boshqa hollarda esa unday emas. Masalan, "kungaboqar, manguberdi, menga, senga va hk, so'ngi, sangardak yana va hk. Buning o'ziga bir tovush belgisi alifboga kiritish shunchaki bir xato va tushunmovchilik to'g'diradi. η, Ň bu belgilar yoki harflar ortiqcha bir bosh og'riq va qiyinchilikdir. Keyin 'C' ni o'zini 'Ч' (ch) deb olaverish kerak 'ç' dumlisi bo'lishi shartmi? Masalan italiyanchada 'c' ni 'ch' deb o'qishadi. Masalan, Al Pacino. Bizni alifboda 'c' bo'lganda dumlisini 'ch' deb qabul qilsa mayli edi. Xullas, men ham 30 yildan bo'yon ozmi-ko'pmi lingvistika sohasida (shug'ullanaman) ishlayman. Yana bir marta aytaman, bu mening fikrim, ortiqcha belgilar qo'shib murakkablashtirish kerak emas, sodda bo'lishi kerak. Rahmat (oxirigacha o'qigan bo'lsangiz) Ruziyev Qodir

Azizbek Ortikov

06:01 / 01.01.1970

Hohlagan bo'lar edik. Bu harflarni butun turkiy millatlar ham tushunadigon qilib tayorlashsa yani bu alfabit mukammal emas. ı, ü, ö, farflarini ham qo'shib mukammal qilish kerak, biz o'zbeklar Qarluq turkkariga kiramiz aslida va bu turklarda o harf mavjud boshqa turklarda esa yo'q shuni ham hisobga olishsa yani <o'> harfi o'z holicha qoladi. <ö> harf bu yumshoq <o'>, va <o> shuningdek u yerda <ü> harfi ham mavjud m: kün, kündüz, üzüm... va hammaga rahmat.

Изоҳ қолдириш

Сўнгги янгиликлар

Барчаси

//